Jump to content

Ìpínlẹ̀ Edo

Lát'ọwọ́ Wikipedia, ìwé ìmọ̀ ọ̀fẹ́
(Àtúnjúwe láti Edo State)
Ìpínlẹ̀ Edo
State nickname: Heart Beat of Nigeria
Location
Location of Edo State in Nigeria
Statistics
Governor
(List) 		Adams Oshiomhole (AC)
Date Created 27 August 1991
Capital Benin City
Area 17,802 km²
Ranked 22nd
Population
1991 Census
2005 estimate 		Ranked 27th
2,159,848
3,497,502
ISO 3166-2 NG-ED
imura omo ilu ipinle Edo

Ìpínlẹ̀ Edo jẹ́ ọ̀kan nínú àwọn ìpínlẹ̀ mẹ́rìndínlógójì ní orílẹ̀ èdè Nàìjíríà, tí ó wà ní agbègbè ẹkù gúúsù ti orílẹ̀ èdè náà.[1] Gẹ́gẹ́ bí àbájáde ètò-ìkànìyàn lórílẹ̀ èdè ti ọdún 2006, ìpínlẹ̀ náà jẹ́ ìpínlẹ̀ ẹlẹ́ẹ̀kẹrìndínlọ́gbọ̀n ní iye pẹ̀lú ènìyàn tí ó tó mílíọ́nnù mẹ́ta-àbọ̀-dínní-díẹ̀ ní orílẹ̀ èdè Nàìjíríà.[2] Ìpínlẹ̀ Edo jẹ́ ìpínlẹ̀ ẹlẹ́ẹ̀kejìlélógún tí ó gbòòrò jùlọ ní ààyè tàbí agbègbè gẹ́gẹ́ bí títóbi ilẹ̀ ní orílẹ̀ èdè Nàìjíríà.[3] Olu-ilu ìpínlẹ̀ náà àti ìlú rè, ni Ìlu Benin, tí ó jẹ́ ìlú ẹlẹ́ẹ̀kẹ́rin tí ó tóbi jùlọ ní orílẹ̀ èdè Nàìjíríà, tí ó sì jẹ́ ibùdó ilé-iṣẹ́ tí ń ṣe rọ́bà orílẹ̀ èdèy.[4][5] Wọ́n dáa sílẹ̀ ní ọdún 1991 látara Ìpínlẹ̀ Bendel tẹ́lẹ̀rí, wọ́n sì tún mọ̀ọ́ sí ìró ọkàn orílẹ̀ èdè.[6] Ìpínlẹ̀ Edo pín ààlà pẹ̀lú Ìpínlẹ̀ Kogi sí àríwá-ìlà-oòrùn, pẹ̀lú Ìpínlẹ̀ Anambra sí ìlà-oòrùn, pẹ̀lú Ìpínlẹ̀ Delta sí gúúsù-ìlà-oòrùn àti gúúsù-gúúsù àti pẹ̀lú Ìpínlẹ̀ Ondo sí ìwọ̀-oòrùn.[7]

Àwọn ààlà òde-òní ti Ìpínlẹ̀ Edo yí àwọn agbègbè tí wọ́n jẹ́ agbègbè oríṣiríṣi ìjọba àti ìjọba tí wọ́n dásílẹ̀ ní ọgọ́rùn ọdún mọ́kànlá AD sẹyìn ká, ìyẹn Ìjọba Benin.[8] Ìlú àtijọ́ ti Edo, agbègbè ti ìlu Benin òde-òní, jẹ́ ilé sí díẹ̀ nínú àwọn iṣẹ́-orílẹ̀ tí ó tóbi jùlọ ní àgbáyé.[9] Ní ọdún 1897, ìjọba aláwọ̀-funfun ṣe ìrìn-àjò ìjìyà ti agbègbè kan, tí ó pa púpọ̀ nínú àwọn ìlú Edo àtijọ́ run àti ṣíṣàfikún agbègbè náà sínú ohun tí yóò di gúúsù Nàìjíríà lábẹ́ àbò ìjọba aláwọ̀-funfun.[10][11]

Ìpínlẹ̀ Edo jẹ́ ìpínlẹ̀ tí ó kúnfún àwọn oríṣiríṣi àwọn olùgbé tí ó gbilẹ̀ jẹ́ àwọn ará Edoid, pẹ̀lú àwọn ará Edo (or Bini),[12] Esan, Owan àti Afemai people.[13] ÈdèEdoid tí ó wọ́pọ̀ ní sísọ jùlọ ni èdè Edo, ní èyí tí wọ́n máa ń sọ jù ní ìlu Benin.[14] Ẹ̀sin kììtẹ́nì ni ó gbilẹ̀ jù ní Ìpínlẹ̀ Edo. Àwọn arìnrìnàjò onígbàgbọ́ Portuguese ni wọ́n mu wa si agbègbè náà ni gbèdéke ọgọ́rùn ọdún mẹ́ẹ̀dógún. Wọ́n ṣe ẹ̀sin Mùsùlùmí àti ẹ̀sìn àbáláyé náà.[15]

Àwọn ìjọba ìbílẹ̀ lábẹ́ rẹ

[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]

Àwọn ìjọba ìbị́lẹ̀ méjìdínlógun ló wà lábẹ́ ìpínlẹ̀ Edo.

  • Akoko-Edo
  • Egor
  • Esan Central
  • Esan North-East
  • Esan South-East
  • Esan West
  • Etsako Central
  • Etsako East
  • Etsako West
  • Igueben
  • Ikpoba-Okha
  • Oredo
  • Orhionmwon
  • Ovia North-East
  • Ovia South-West
  • Owan East
  • Owan West
  • Uhunmwonde

Àwọn ìtọ́kasí

[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]
  1. ↑ "Edo | state, Nigeria". Encyclopedia Britannica (in Èdè Gẹ̀ẹ́sì). Retrieved 2021-09-16. 
  2. ↑ "Nigeria Census - Nigeria Data Portal". nigeria.opendataforafrica.org. Retrieved 2021-07-08. 
  3. ↑ "World Gazetteer: Nigeria - administrative divisions (per geographical…". archive.ph. 2013-01-05. Archived from the original on 2013-01-05. Retrieved 2022-05-12.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  4. ↑ "Benin City | History & Facts". Encyclopedia Britannica (in Èdè Gẹ̀ẹ́sì). Retrieved 2021-07-09. 
  5. ↑ admin (2018-06-08). "Obaseki Revives N5.1bn Urhonigbe Rubber Plantation". THISDAYLIVE (in Èdè Gẹ̀ẹ́sì). Retrieved 2021-07-10. 
  6. ↑ "Edo state: The heartbeat of the Nation". Channels Television. Retrieved 2022-08-14. 
  7. ↑ "Edo | state, Nigeria | Britannica". www.britannica.com (in Èdè Gẹ̀ẹ́sì). Retrieved 2022-07-24. 
  8. ↑ Strayer 2013, pp. 695-696.
  9. ↑ Koutonin, Mawuna (2016-03-18). "Story of cities #5: Benin City, the mighty medieval capital now lost without trace". the Guardian (in Èdè Gẹ̀ẹ́sì). Retrieved 2021-03-15. 
  10. ↑ Obinyan, T. U. (September 1988). "The Annexation of Benin". Journal of Black Studies (Sage .) 19 (1): 29–40. doi:10.1177/002193478801900103. JSTOR 2784423. 
  11. ↑ Koutonin, Mawuna (2016-03-18). "Story of cities #5: Benin City, the mighty medieval capital now lost without trace". the Guardian (in Èdè Gẹ̀ẹ́sì). Retrieved 2021-07-10. 
  12. ↑ "Edo" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2020-05-30.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  13. ↑ Refugees, United Nations High Commissioner for. "Refworld | Nigeria: Esan ethnic group; whether it is a sub-group of the Yoruba; religions practised; whether members of this ethnic group engage in Ogboni practices". Refworld (in Èdè Gẹ̀ẹ́sì). Retrieved 2021-03-15. 
  14. ↑ "Edo language, alphabet and pronunciation". omniglot.com. Retrieved 2021-03-15. 
  15. ↑ "Benin kingdom/Edo state Religions". www.edoworld.net. Retrieved 2021-03-15. 


Àyọkà yìí tàbí apá rẹ̀ únfẹ́ àtúnṣe sí.

Ẹ le fẹ̀ jù báyìí lọ tàbí kí ẹ ṣàtúnṣe rẹ̀ lọ́nà tí yíò mu kúnrẹ́rẹ́. Ẹ ran Wikipedia lọ́wọ́ láti fẹ̀ẹ́ jù báyìí lọ.

Jẹ́ kíkójáde láti "https://yo.wikipedia.org/w/index.php?title=Ìpínlẹ̀_Edo&oldid=582760"