Manók

Manók
	; Sunoy ngan ugang
Kahimtang han Pagpapabilin
	Hinoptan
Siyentipiko nga pagklasipika
Ginhadi-an:	Animalia;
Phylum:	Chordata;
Klase:	Aves;
Orden:	Galliformes;
Banay:	Phasianidae;
Genus:	Gallus;
Espesye:	G. gallus;
Binomial nga ngaran
	Gallus gallus; (Linnaeus, 1758)
Mga sinonimo
	Gallus gallus domesticus

An manók^[1] (Gallus gallus, danay, Gallus gallus domesticus) usa ka klase nga hinoptan nga hayop. Tamsi ini nga nahatag hin pagkaon sugad hit ira bunay ngan karne. It iba nga manok nga sunoy ginaalagaan para panbulang.

Sunoy it tawag ha lalaki nga manok. It babaye naman nga diri pa pisó-an amo an tinatawag nga dumaraga. It pisó-an nga babaye, ugang o umagak naman it tawag. It batan-on nga manok, tinatawag nga pisó o siwo.

Nabulig liwat it mga manok ha pagpukaw pamaagi it ira mga tugaok.

It manok nakaon hit tanum ug mga bunga hito upod it humay ngan bugas. Nakaon liwat hira hin mga gudtiay nga mga hayop sugad hit ulod ngan insekto.

Manok nga Pagkaon

Gin'aataman an manok para sa kanya karne, gintatawag ini na broiler, ngan para sa bonay (layer). Nabubuhi an manok sa edad na 6 katuig ug lahos pa, pero an broiler na manok diri malahos 6 ka-semana para asalon.^[2] It manok usa ha pinakasikat nga karne ha bug-os na kalibutan. Puydi ito lutuon ha tinola, adobo, prito, hatuk, sugba.

An White Leghorn, Plymouth Rock, ngan Rhode Island Red, amo an tulo sa daramo na klase sin broiler ngan layers na manok.

Manok nga Panbulang

Ha Pilipinas, usa nga libangan an pagbulang han manok. Kinikilala an manok na panbulang ha iya kulay. An Busag nga manok tinatawag na ugis, an pili naman luro, an dulaw na may busag talisayon. Kabilyada naman an mapusyaw na pagkabaga. An kulay abo, abuhon an tawag.

Mga Sakit Sa Manok

Ha Samar, an agsub na nadapu nga sakit han manok amo an Puko, ngan Takwaw. An Takwaw amo an usa nga klase sin sip'on ha manok ngan natapon ini ha igkasi manok ngan hataas an mortalidad.

Gin dadapuan liwat an manok sin oraora kadidigto na mananap na nasupsop sa kanra dugo, an habon.

Mayda gihap ini sakit tungod han gapeworms.

Pinanbasaran

↑ Abuyen, Tomas A. Diksyunaryo Waray-Waray [Visaya] English-Tagalog. Kalayaan Press Mktg. Ent., Inc. Quezon City. Tuig 2000. ISBN 971-08-6050-X. Pakli Ihap 227.
↑ "Broiler Chickens Fact Sheet // Animals Australia". Animalsaustralia.org. Ginkuhà 29 Agosto 2010.