tripler
Apparence
Etimolodjeye 1
[candjî]Do viebe « triper », avou ene ristitchete -l-, çou ki dene on viebe avou l’ dobe cawete « -ler » des viebes (adon parint avou l' almand «trippeln»); mot cité dins l’ FEW 17 367a.
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /tʀi.ˈple/ /tʀœ.ˈple/ /tʀu.ˈplɛ/ /tʀu.ˈple/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /tʀi.ˈple/
- Ricepeures : tri·pler
Viebe
[candjî]Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | tripele |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | triplez |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | triplans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | tripelnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | tripelrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | tripléve |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | tripele |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | triplé |
Ôtes codjowaedjes | come shofler |
tripler
- (v. sins coplemint) fé aler les pîs po distrure, po fé må a.
- (Les vatches ont) triplé totavå les semés — Motî Forir (fråze rifondowe).
- Les biesses tripelnut les poeres ki sont tcheutes — Motî Gilliard (fråze rifondowe).
- Adon, dji tripelrè, dji shofelrè, dji macrè, dji bouxhrè t' måjhone djus, et dji t' magnrè (Fré Djhan, divins «Troes coshets»).
- I tripele so on lumçon — Motî del Hesbaye (fråze rifondowe).
- Et deus eures å long, on tripla so si screne — Motî del Hesbaye (fråze rifondowe).
- Les pîs des hôtins ni m’ tripelront nén ; les mwins des våréns ni m’ bouxhront nén djus — Ratournaedje des såmes, p. 58 (fråze rifondowe).
- (v. sins coplemint) fé aler les pîs dins ene potchante danse, ou tot come.
- I faleut vey les Rodjes Pûs tripler — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
- On n' pout nén dire k' i sait danser : i tripele et spotchî les pîs des comeres, la tot — Motî Gilliard (fråze rifondowe).
- So ç' tins la, les deus arlikins, a mitan tot nous, triplèt — Auguste Laloux, Li curè d’ Sautau, p. 115 (fråze rifondowe).
- (v. sins coplemint) fé aler les pîs nierveuzmint, di måvasté, tot ratindant.
- I tripléve di måvasté — Motî Haust (fråze rifondowe).
- Sol plaece Sinte Båre, e minme edroet,
Les minmès botresses, tchaeke anêye,
Vinént po des djins k’ avént d’ cwè,
Tripler les troes cwårts d’ ene djournêye,
Li pougn sol hantche,
Les bresses trossîs,
Broyant dizo leus shabots d’ fawe, li plakisse la k’ ele efoncént. — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.121, “Nos Bottresses” (fråze rifondowe). - On zoupele, on potche, on tripele, on s' gougne, on s' cobôre po mia vey li ressucité — Louis Henrard (fråze rifondowe).
- (viebe å coplemint) spotchî des pîs.
- C' esteut les botresses ki triplént les hotchets — Motî Haust (fråze rifondowe).
- (viebe å coplemint) (imådjreçmint) måtraitî, dispréjhî.
- Crevintez vs, loukîz tote vosse veye po-z aclever èn efant, touwez vs vosse pôve coir et, cwand c’ est k’ i seront grands, i vs tripelront a leus pîs. — Henri Simon, « Li bleû-bîhe » 1886, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.26 (fråze rifondowe).
Parintaedje
[candjî]Sinonimeye
[candjî]- (v.s.c., fé aler les pîs nierveuzmint) : pesteler, toupiner, toupyî
- (v.c. roter dissu) : pesteler, foler, pîtrouyî
Sipårdaedje do mot
[candjî]w. do Levant, w. do Mitan, Basse Årdene (Bijhe)
Ortografeyes
[candjî]Ratournaedjes
[candjî]v.c. ± spotchî des pîs
Etimolodjeye 2
[candjî]Bodje «tripl-» (tripe), avou l’ cawete di codjowaedje « -er » des viebes
Viebe
[candjî]Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | tripele |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | triplez |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | triplans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | tripelnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | tripelrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | tripléve |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | tripele |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | triplé |
Ôtes codjowaedjes | come shofler |
tripler (v. sins coplemint)
- rinde troes côps pus grand.
- Triplez trinte-ey-onk, vos åroz nonante-troes — Motî Forir (fråze rifondowe).
- Vos tripelroz vosse mijhe.
- (å monopoli) Dji m' va tripler l' banke — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
- fé on troejhinme côp (ene anêye di scole).
- E leu scole, on n' poleut nén tripler.
Parintaedje
[candjî]triplumint, triplaedje, triplés
Mots vijhéns
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Li mot n’ est nén dins : R13
Ratournaedjes
[candjî]rinde troes côps pus grand
- Francès : tripler (fr)
Viebe
[candjî]tripler (viebe å coplemint)
Categoreyes :
- Raspepyîs årtikes do walon
- Mots do walon
- Walon
- Mots do walon avou l' ristitchete -l-
- Mots do walon avou ene dobe cawete
- Viebes do walon avou l' dobe cawete -ler
- Mots do walon di deus pîs
- Viebes do walon
- Viebes do walon ki s' codjowèt come shofler
- Mots do walon avou on sinse imådjrece
- Mots do grand Payis d' Lidje
- Mots do grand Payis d' Nameur
- Mots del Basse Årdene
- Mots ki sont dins l' motî Denis
- Mots ki sont dins l' motî del Hesbaye
- Mots ki l' rifondowe est dins l' motî Denis
- Mots ki l' rifondowe est dins l' motî del Hesbaye
- Viebes do walon avou l' cawete -er
- Mots do francès
- Francès
- Viebes do francès
- Mots do francès scrîts come e walon mins k' ont des sinses diferins