Aller au contenu

croejhete

Èn årtike di Wiccionaire.

Walon (Rifondou)

[candjî]

Etimolodjeye

[candjî]

Bodje « croejh- » ‎(« croes ») avou l’ cawete « -ete ».

Prononçaedje

[candjî]

Sustantif

[candjî]
singulî pluriyal
croejhete croejhetes

croejhete femrin

  1. pitite croes.
    • N’ a nole si ptite måjhinete ki n’ åye si ptite croejhete.
  2. pitite croes, pitite poenne, pitit mehin.
  3. (mot des voyes et tchmins) croejhlaedje di ptitès voyes.
    • Ossu, dvant les lårmires do Pot d' Ôr, del croejhete, då Tchén Bleu, li sployon d' nosse Djan manka do rvierser tote ene hiede di cårpeas k' louként tourner, avou des ouys come Sint-Djîle, les polets, les tchapons, les dindons, ås brotches des forneas — Joseph Mignolet, "Vé l’loumîre" (1922) (fråze rifondowe).
  4. (mot des scoles) (vî mot) pitit live di scole did dinltins, po-z aprinde les letes, k’ i gn a veut todi ene pitite croes dsu, çou ki vleut dire kel luçon cmincive pa on sene di croes.
    • A on novai skolî, on lî mètév dabôr divin lè min li creûhett, ki kminsîf po l’ creû d’ pâr-Diew, âfiss k’i s’ segnah divan dè lér— Henri Forir, Notul so lè bazè skol dè vî tin, 1862.
    • Po-z aprinde li croejhete, I faleut bén troes moes ; Et po sawè speli Å moens shijh moes après. — François Quinaux.
  5. alfabet.
    • Vos iroz raprinde vosse croejhete.
    • I sait parfaitmint s’ croejhete. — Motî d’ Nivele, a « cwèjète » (fråze rifondowe).
  6. prumirès kinoxhances so ene langue, on mestî.
    • base I n’ kinoxhe nén ddja l’ croejhete do marketigne, et i nos vôreut mostrer kimint fé del riclame.
  7. (linwince) rapoirt des mots inte zels, dins ene langue ; rîles ki discrijhèt ces rapoirts la.
    • Il aveut scrît do côp "Ene pitite croejhete do rfondou walon" tot e walon.
    • On n’ si dispetrogne nén sol croejhete dins ene soce di Rcåzeus d’ walon.
  8. live di grammaire.
    • Li pus clapant trova, c’ est l’ metaedje eshonne des viebes del 3inme sôre, pask’ i n’ aparexhnut nén dins les croejhetes lidjwesses.

Ratourneures

[candjî]
prôpe sinse di « ptite croes »
  1. N’ a nole si ptite måjhinete ki n’ åye si ptite croejhete :
    1. (prôpmint), on meteut todi ene croejhete dins totes les måjhons, soeye-t i ådfoû, soeye-t i ådvins.
    2. (imådjreçmint) tertos a ses ptits mehins.
  2. emacralêye croejhete : (doûce creyance) pitite croes k’ on croylêye a tere, so on pazea u ene voye; on l’ retourêye d’ on rond, et leyî å mitan des çanses k’ on-z a froté so ene plåye; si ene djin ramasse les cwårs, on vout k’ i (elle) atrape vosse må et vos vos ndè serôz cwite.
sinse di « ptit live po-z aprinde a lére »
  1. i n’ est co k’ al croejhete : i n’ sait co lére.
  2. i n’ est co k’ a ses croejhetes : i n’ fwait ki di cmincî.
  3. revoyî ene sakî al croejhete : el traiter d’ biesse, lyi dire d’ aler raprinde si mestî.
dins l’ toponimeye
  1. Al Croejhete : di Rdû, di Lompré-el-Fåmene, di Djivri, d’ Ôlwè.
  2. El Cinse del Croejhete : di Nivele.
  3. A les Croejhetes : no d’ ene plaece di Miå.

Parintaedje

[candjî]

Sinonimeye

[candjî]

Rilomêye do mot

[candjî]

Li mot dins on tite di live, di gazete, di soce, di marke

Ortografeyes

[candjî]
Divant 1900 :
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Li mot n’ est nén dins : S0, S24, S25, S40, O2, O100, E213

Ratournaedjes

[candjî]
pitite croes
croejhlaedje di ptitès voyes
pitit mehin Loukîz a : mehin
    prumirès kinoxhances so ene langue
    • Francès : base (fr), notions fondamentales
    pitit live di scole did dinltins
    alfabet
    rapoirt des mots inte zels, dins ene langue
    Prin del pådje «https://wa.wiktionary.org/w/index.php?title=croejhete&oldid=394532»