aler
Apparence
aler | daler |
Etimolodjeye
[candjî]Tayon-bodje latén « ambulare » (dji rote); çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -er » des viebes.
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /a.ˈle/ /a.ˈlɛ/ (fok deus prononçaedjes)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /a.ˈle/
- Ricepeures : nén rcepåve
Viebe
[candjî]Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | va |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | alez |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | alans |
Rwaitants Ind. pr., lidj. (i/il, ele/elle) | alèt |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | vont |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | irè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | aléve |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | våye |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | stî / stou |
Ôtes codjowaedjes | sipepieus tåvlea |
aler
- (v. sins coplemint) fé mouvmint eviè ene plaece å lon.
- Dj' a rmetou des pires divant l' gregne, po fé åjhey î aler — Sintake Rimåke (fråze rifondowe)..
- bén tourner, tot djåzant d' ene machine.
- Sobayî si l' oto irè.
- (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « å », « al », « ås ») mostere on mouvmint k' on fwait sovint, ene operåcion a pårt; cisse sintake la n' est nén todi åjheye a ratourner dins l' ôtes langues.
- tchessî.
- Li tchet va ås soris e paxhi Matî.
- si rinde po-z atchter
- I va å boure a l' Årdetea.
- code tote li codåjhe.
- On-z irè bénrade ås ceréjhes.
- Ass dedja stî ås åbussons ?
- wårder
- On-z aléve ås vatches dins les bwès.
- tchessî.
- (v. sins djin) sins coplemint, dins les ratourneures : i va, ça va, k' i våye.
- (v. sins djin) avou coplemint nén direk riprezintant l' djin k' on lyi dmande si tot toûne bén por leye (s' elle est d' adrame, s' elle n' so nén malåde, si les afwaires sont bounes).
- Ça vos va :: oyi ça m' va.
- Ça a tot l’ air di vs aler.
- Ça lyi va, å Lucyin, ezès lon-payis ?
- ((aidant viebe)) si rinde ene sadju å lon po fé l' accion do viebe.
- Va s' vey a l' ouxh si dj' n' î so nén !
- I fåt bén k' il î alexhe vey :: oyi, i fåt k' il î vonxhe vir.
- ((aidant viebe)) mostere ki l' accion si va fé bénrade.
- Ti direus k' i va rploure.
- Nos alans fé ene saye.
- Vass aler å radjoû di t' galant avou cist assonrmint la ?
Piceures di croejhete
[candjî]Divant èn ôte viebe, copurade å cmandeu, on a voltî on raloyaedje pa «s'» : Va s' vey ; alez s' drovi !. L' ortografeye Feller po "alez" est sovint adon avou ene coron-stitchete alez’.
Ratourneures
[candjî]- aler come on want
- aler come pondou, aler å pair do pôce, aler come do papî al muzike, aler come so des rôletes
- va-st al djote, va-st å diåle / alez å diåle, va-st / alez ås cwate cint diåles, å diåle et co pus lon : (Alez å diåle ! (Si pout prononcî avou on loyaedje di parole, sicrît e sistinme Feller: "Alez’ å diâle".) dijhêye po-z evoyî ene sakî å diåle.
- F. "Allez vous faire pendre ailleurs".)
- ça vos va ?, ça t' va ? Response : Come li tins; on l' fwait aler : ça n’ va nén todi bén.
- ki ça vos våye bén
- va s' cour araedje, va s' ti fé cour araedje ! va s' tchire e Mouze, on voerè t' cou !, va-st å diåle, va-st al djote !
- F. "Vas à la merde ! fais pas chier !".
- ça va daler
Parintaedje
[candjî]- alaedje, aleu, alêye, alant, aleure
- endaler (end aler, è daler
- daler, dalaedje
- raler, ralaedje (ralaedje-plin)
- vass, alaxhe, djans, alez
Mots d’ aplacaedje
[candjî]- aler astok
- aler djus, aler foû
- end aler / endaler / daler, dalaedje
- bén aler
- eraler / è raler, eralaedje; endè raler
- si leyî aler
- aler a rén, aler e pierdant
- iva, al viss al vass, vass-mel-cwir
Sinonimeye
[candjî]- (fé mouvmint eviè ene plaece å lon) : si rinde
- (bén tourner, po ene machine) : roter, tourner, mårtchî, (pa rfrancijhaedje) fonccioner
- (aidant viebe, mostrant on près-futeur ) : esse po
Contråve
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Ratournaedjes
[candjî]fé mouvmint eviè ene plaece å lon
Categoreyes :
- Mots do walon
- Walon
- Dobès rfondowes do walon
- Mots do walon vinant do latén
- Viebes do walon avou l' cawete -er
- Mots ki n' ont k' deus prononçaedjes
- Mots do walon di deus pîs
- Viebes do walon
- Viebes do walon ki s' codjowèt come aler
- Mots sovint eployîs dins ene metowe ratourneure
- Mots do walon avou des ratourneures
- Mots ki sont dins Ene båke so les bwès d' l' Årdene
- Mots ki l' rifondowe est dins Ene båke so les bwès d' l' Årdene