On Sånî a pårt (roman)
On Sånî a pårt (On Sauni à paurt), c' est on roman e walon da Djåke Desmet, eplaidî avou l' accint d' Mélin e 2011. Rashiou e rfondou pa Pablo Sarachaga, Jean Cayron et Lucyin Mahin, ey eplaidî dins l' coleccion Coleccion Belès Letes del Rantoele e 2013.
I raconte li vicåreye d' onk di Sårt-Mélin, on Sånî, dabôrd.
Li modêye e rfondou est eplaideye avou on ratournaedje e francès vizon vizu fwait pa José Schoovaerts, ey enimådjeye pa ene veulire fwaite pa Fabienne Desmet.
Racourti
[candjî | candjî l’ côde wiki]Jilbert, c' est on påpåd ki vént å monde avou l' maladeye bleuwe. Les docteurs dijhnut ki c' est èn oujhea pol tchet. Dabôrd, tote si veye durante, li mame va awè sogne (peu) k' i vike nén.
On l' va vey crexhe å Sårt-Mélin, aler al sicole des macherseurs a Mélin. Pu al sicole do mwaisse, la k' i dvént moenneu d' atelêye, todi khigne khagne avou les Måjhnîs et les Gobtindjîs.
Todi crexhe et dveur baker so Djodogne, amon les frés. Dedja on beguén po Mareye, ene pitite Flamindje di Scluze.
Mins vola-st avnowe li guere di 40. L' egzôde. Ki va divni nosse Jilbert ?
Adrovaedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]Adrovaedje da Jean Cayron
- Rifonde « On Saunî à paurt » e-n « On Sånî a pårt » n’ a nén stî si målåjhey k’ on l’ pôreut croere. Pablo Sarachaga a rlevé l’ wadjeure avou plaijhi. On Lidjwès ki rfond on tecse do Roman Payis, oufti Maria deyi ! Vo l’ la bén, li prouve k’ el rifondou walon aide les walons di tos payis a s’ comprinde inte di zels.
Po cisse modêye ci, nos avans sayî di shure li pus fidelmint ki possibe li scrijhaedje di l’ oteur, di respecter si croejhete eyet si stîle sins tot rpasser dins ene molinete ki l’ åreut rmetou dins on walon standård sins gosse et sins coleur.
- Po les cåzaedjes inte persounaedjes, nos avans sayî d’ wårder purade des cognes di mots coinreces, afîsse k’ el lijheu seuxhe ôre berdeler ces djins d’ ci payis la, avou leu-z accint. C’ est insi k’ les conoxheus såront riconoxhe li coine del Waloneye ki l’ oteur provént, sins espaitchî k’ el sicrijhaedje fouxhe compurdåve po tertos. Mins nerén, come tos les grands scrijheus walon l’ ont fwait divant lu, Måjhnî n’ a nén peu di si siervi di mots vinant d’ ene ôte coine del Waloneye. Nos avans vlou mostrer k’ on sait rmete e rfondou walon des belès letes pus classikes, sins lzès distrure et lzî oister leu beaté.
- Ca l’ lingaedje do Måjhnî est bea, savoz. On té lingaedje, i n’ sont k’ zels waire di scrijheus a l’ sawè scrire enute. Vos î liroz des ratourneures ki vos n’ conoxhîz nén et on scrijha ki n’ a rén des franskinaedjes k’ on voet trop sovint d’ nos djoûs.
- Dins les pådjes ki shuvnut, vos alez fé cnoxhance avou l’ Jilbert, on ptit råpén nén come les ôtes ki vike a Sårt-Mélin. On Sånî, don. Nel dijhoz nén å Måjhnî, li valet di Måjhone-do-Bwès, li hamtea d’ a costé, mins motoit bén k’ el pitit Jilbert lyi rshonne ene miete. Kécfeye ont i pårtaedjî les minmès biestreyes e leu djonnesse. Si vos les vloz conoxhe, tournez l’ pådje et atakez l’ Sånî a pårt, on live a pårt.
Boket foû do live
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li ptit Jilbert riçût si mononke docteur, ki lyi esplike k’ il aveut yeu li bleuwe maladeye e skepiant. Et k’ les medcéns avént dit a s’ mame k’ i n' vicreut nén vî. Mins on l’ aveut catchî å gamén. Li mononke lyi fwait promete di n’ rén dire a ses parints. Mins lu, k’ a toumé roed bleu sot d’ ene pitite Flamindje, lyi dmande on siervice e discandje.
- « Nosse mwaisse nos aveut mostré on bea boket e walon. Dji m’ a dit e mi-minme ki dj’ el rimetreu bén e flamind po k’ ele li dene a s’ mame. Mi ptite comere sereut binåjhe, si man eto, dji montreu d’ on schalon. I vénrént ås noveles, on cåzreut del sicole... et des petråles. Vola ene samwinne ki dj’ boute a ça. Vos m’ dinrîz bén on côp d’ mwin, don, vos k’ a fwait des grandès scoles ?
- — Sacré arsouye ! Nén dtrop vayant po t’ fé hossî [travailler], mins malén come on séndje, hin ! Dinez m’ vosse boket, nos l’ achevrans eshonne.
Et vola çou k’ ça a dné :
Moe,
Ik heb mijn ogen gesloten
En ben op uw knieën komen zitten
Zoals het kindje / Van gisteren. (Mame, / Dj’ a seré mes ouys / Et s’ vini ashir / So vos djnos / Come li gnognot / D’ ayir)
Bij uw,
Luisteren naar het refrein van de vervlogen tijd.
Uw laatste verhaal horen vertellen. (Schoûter li rfrin / Do tins ; / Vos etinde raconter l’ dierinne.)
Bij uw,
Mijn herineringen herbeleven,
Met uw ogen ze herbekijken.
Laat me klein voelen. (Rispåmer mes sovnances adlé vos, / Les raclairi a vosse lune, / Fé l’ racoulot.)
Maar wanneer ik mijn ogen weer heb willen openen,
En uw haarlokken strelen,
Was u er niet meer ! (Mins cwand dj’ a volou schåyî mes loumrotes / Et djonde sacwants filés d’ vos tchveas, / Vos n’ estîz pus la.)
Prezintaedje do live
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Li Rantoele l° 67 (Waeyén-tins 2013)