Aller au contenu

Djeus olimpikes

Èn årtike di Wikipedia.
Li drapea olimpike a stî håyné pol prumî côp ås djeus olimpikes d' Anverse e 1920

Les djeus olimpikes (on dit eto les DjO, les djiyôs), c' est ene bate esportive eternåcionåle k' i gn a tos les cwatre ans, dispu 1896. Il ont stî tuzés sol piceure des vîs djeus des Greks, ki si tnént a Olimpeye.

L' enondeu des djeus olimpikes modienes fourit Pierre di Coubertin. Si mwaisse divize esteut : "Li tot ci n' est nén d' wangnî, mins di s' bate po." Ci-ci pinséve ki les djeus alént resserer l' etinte etur les nåcions et askepyî ene påye ki durreut disk' a todi.

A dater di 1924, on-z a adinçné des djeus olimpikes d' esté et des djeus olimpikes d' ivier.

Djivêye des veyes k' ont adjinçné les djeus olimpikes

[candjî | candjî l’ côde wiki]
  Djeus olimpikes d' esté   Djeus olimpikes d' ivier
Anêye Veye adjinçneuse Payis Veye adjinçneuse Payis
1896 Prumîs djeus Atene (1) Grèce Grece (1)
1900 Deujhinmes djeus Paris (1) France (1)
1904 Troejhinmes djeus Sint-Louwis (1) Estats Unis (1)
1906 Djeus inte les ôtes Atene Grèce Grece
1908 Cwatrinmes djeus Londe (1) Rweyåme Uni (1)
1912 Cénkinmes djeus Stocom (1) Suwede (1)
1916 Djeus olimpikes d' esté di 1916 (Shijhinmes djeus) Berlin (nén djouwés) Allemagne Almagne (nén djouwés)
1920 Setinmes djeus Anverse (1) Beldjike (1)
1924 Ûtinmes djeus Paris (2) France (2) I Chamonix (1) France (1)
1928 Nouvinmes djeus Misterdam (1) Bas Payis (1) II Saint-Moritz (1) Swisse (1)
1932 Dijhinmes djeus Los Angeles (1) États-Unis Estats Unis (2) III Lake Placid (1) États-Unis Estats Unis (1)
1936 Onzinmes djeus Berlin (1) Almagne (1) IV Garmisch-Partenkirchen (1) Almagne (1)
1940 Djeus olimpikes d' esté di 1940 (Dozinmes djeus) Tokio Djapon (nén djouwés) (V) Sapporo (nén djouwés) Djapon (nén djouwés)
1940 Djeus olimpikes d' esté di 1940 (Dozinmes djeus) Helzinki (nén djouwés) Finlande (nén djouwés) (V) Garmisch-Partenkirchen (nén djouwés) Almagne (nén djouwés)
1944 Djeus olimpikes d' esté di 1944 (Trazinmes djeus) Londe (nén djouwés) Rweyåme Uni (nén djouwés) (V) Cortina d'Ampezzo (nén djouwés) Italie Itåleye (nén djouwés)
1948 Catoirzinmes djeus Londe (2) Rweyåme Uni (2) V Saint-Moritz (2) Swisse (2)
1952 Cwénzinmes djeus Helzinki (1) Finlande VI Oslo (1) Norvedje (1)
1956 Sazinmes djeus Melbourne (1) Ostraleye (1) VII Cortina d'Ampezzo (1) Itåleye (1)
1960 Di-setinmes djeus Rome (1) Itåleye (1) VIII Squaw Valley (1) États-Unis Estats Unis (2)
1964 Dijh-ûtinmes djeus Tokio (1) Japon (1) IX Innsbruck (1) Otriche (1)
1968 Dijh-nouvinmes djeus Mecsico (1) Mexique Mecsike (1) X Grenoble (1) France (2)
1972 Vintinmes Munixh (1) Almagne (2) XI Sapporo (1) Japon(1)
1976 Vint-ey-ininme djeus Monreyal (1) Canada (1) XII Innsbruck (2) Otriche(2)
1980 Vint-deujhinme djeus Moscou (1) URSS (1) XIII Lake Placid (2) Estats Unis (3)
1984 XXIII Los Angeles (2) Estats Unis (3) XIV Sarajevo (1) Yougoslaveye (1)
1988 XXIV Séoul (1) Corêye nonnrece (1) XV Calgary (1) Canada (1)
1992 XXV Bårçulone (1) Espagne (1) XVI Albertville (1) France (3)
1994 XVII Lillehammer (1) Norvedje (2)
1996 XXVI Atlanta (1) estats Unis (4)
1998 XVIII Nagano (1) Japon (2)
2000 XXVII Sydney(1) Ostraleye (2)
2002 XIX Salt Lake City (1) Estats Unis (4)
2004 XXVIII Atene (2) Grece (2)
2006 XX Turin (1) Itåleye (2)
2008 XXIX Pekin (1) Chine (1)
2010 XXI Vancouver (1) Canada (2)
2012 XXX Londe (3) Rweyåme Uni (3)
2014 XXII Sotchi (1) Rûsseye (1)
2016 XXXI Rio de Janeiro Braezi
2018 XXIII PyeongChang (1) Corêye nonnrece (1)
2020 XXXII Tokyo (1) Djapon (1)
2022 XXIII Pekin (1) Chine (1)
2024 XXXII Paris (1) France (1)
2026 XXIII Milan ey Cortina d'Ampezzo (1) Itåleye (1)
2028 XXXII Los Angeles (1) Estats Unis d' Amerike (1)

Margayes et frawtinaedjes ås djeus olimpikes

[candjî | candjî l’ côde wiki]

E 1896, a Atene, les Greks avént stî mwais ki ça soeye les Almands k' åyénxhe li pus di medayes d' ôr. Ety braire "Indjustice, indjustice !"

  • E 1900, a Paris, å match di rugbi France-Almagne, gn a des bindes di sopoirteus francès, tchåfés a blanc, ki volnut ataker les djouweus almands. (Mins, pa on côp d' tchance, les Francès wangnèt pa 25/16 çou ki rapåjhe les dismontés.)
  • Todi a Paris e 1900 : li 14 di djulete (fiesse nåcionåle francesse), on suprime les sôts e longueur. Li tchampion do monde, Prinstin, èn Amerikin, ni vout nén sôter li londmwin, paski c' est on dimegne, li djoû do Signeur. Èn ôte Amerikin sôte 7 m. 18 et dvént tchampion olimpike. Li prumî est araedjî, et ridogue li vinkeu a côps d' pougns. Les sotneus di tchaeke costé s' apougnèt ossu et c' est ene cabolêye di mouzons.
  • Eco todi a Paris e 1900 : li coreu a pîs k' esteut al tiesse do maraton, Dick Grant, fourit ståré en esprès pa on harlake e biciclete, po fé wangnî on Francès, Michel Theato.

A Sint-Louwis e 1908, dins l' maraton, l' Amerikin Fred Lorz, a des ecoidleures. Adon, i s' arestêye, mousse dins ene oto ki l' moenne lon pa dvant. Ça lyi va mî, i s' rimete a cori et intere å stade divant tertos. Cwand l' vraiy wangneus arive, on discalifeye Lorz et on pôk après, on discalifeye ossu li prumî k' arive pask' on lyi a fwait deus côps des pikeures d' on miligrame di sulfate di stricnene et boere do cognak.

A Londe, e 1908, les biestreyes arivèt dins l' ciclisse. Li Francès Schilles a wangnî li coûsse di vitesse mins come les deus omes ont fwait trop lontins do sorplaece, les oficirs royèt d' on côp d' croyon si performance do palmaresse des djeus. Motif : il a metou trop lontins po fé les deus toûs d' pisse.

Dins li finåle do 400 metes, gn aveut troes Amerikins et èn Inglès. Sol pisse i s' fotèt des côps d' keudes, si saetchî på mayot et pa l' coulote et s' bårer l' passaedje. Onk des Amerikins, Carpenter, wangne mins les oficirs fijhèt ricmincî l' coûssse. Les troes Amerikins ni vlèt nén cori. L' Inglès fwait les 400 metes tot seu et wangne li medaye d' ôr.

Jim Thorpe

A Stocom, l' Amerikin Indyin Thorpe est l' grand mwaisse do pintatlon et do decatlon. Mins on-z a stî rcweri k' il aveut djouwé å baskete po des sôs, et ki di ç' fwait la, i n' esteut pus amateur mins professionel. Il a stî discalifyî et dveur rinde ses medayes.

A Anverse, gn årè ene brete inte les Bedjes et les Tchecoslovakes tins do match di fotbale. Les Bedjes moennèt di 2 a 0 cwand Coppée, on djouweus bedje, est coixhî et doet sôrti. L' årbite fote li coixheus tcheke a l' ouxh. Nén contins, les Tchekes cwitèt l' terin.

A Paris, li herleme arive dins li match di rugbi etur les Estazunyins et les Francès ki sont batous di 17 a 3. Nén contins, les rwaitants intrèt sol terén, kischirèt les drapeas amerikins et atakèt les djouweus. Ces-ci si dixhombrèt di rintrer ås vestiaires et constater k' on lzî a hapé leus boûsses.

A Misterdam, li baron d' Coubertin, dins si spitch, continowe di dire k' i n' vout pont d' comeres dins les djeus et ki c' est conte si volté k' on les î a fwait intrer.

A Los Angeles, les margayes ont-st ataké cwand des coreus come Nurmi et Ladoumegue ont stî rfuzés pask' ils avént corou po des sôs.

A Berlin, li scandale arive cwand Hitler cwite li tribune po n' nén serer l' mwin da Jesse Owens, on noer amerikin, k' a wangnî li 100 m., li sôt e longueur eyet li 200 m..

Mågré k' on vleut ki ç' soeye les djeus del påye ritrovowe, après l' guere di 40, on n' aveut priyî ni les Almands ni les Djaponès.

Po-z ahonti les mwaisses des djeus k' avént discwålifyî Nurmi dispoy vint ans po aveur sitî payî po cori, c' est lu k' on-z a fwait intrer avou l' blame olimpike. Il est rçû pa des vivås tocosté.

Martin Luther King et Robert Kennedy avént stî assazinés on pôk divant. Po dnoncî les indjustices eviè les noers amerikins, les deus coreus noers, Smith et Carlos, k’ ont wangnî, montèt sol podiom po rçure leu medaye avou on noer want, des noerès tchåsses et on noer noret d’ tiesse. Et, cwand on djowe l’ ime amerikin, i stindèt leu bresse et l’ pougn avou l’ noer want, tot baxhant l’ tiesse po n’ nén rwaitî li drapea ki monte å mastea.

A Munixh e 1972, les basketeus amerikins, batous pås Rûsses pa 51 a 50, ni passèt nén al ceremoneye di cloyaedje.

Les djeus olimpikes d' esté di 1976 (a Monreyal) sont boycotés pa dijh-ût payis d' Afrike : Edjipe, Gana, Kenia, Nidjeria, Soudan, Libeye, Ouganda, Tchad, evnd. Ces payis la n' vlèt nén rescontrer li Nouve Zelande k' a stî djouwer å rugbi e-n Afrike do Sud dou çki l' Aparteid est mwaisse.

Des grands payis ont boycoté les djeus d' Moscou paski l' URSS a moussî e l' Afganistan. Les USA et l' Almagne di l' Ouwess n' î ont nin stî. Çou k' a fwait araedjî les atletes di leu payis ki s' ont etrinné cwatre ans å long po rén.[1]

  1. E. Pècheur "Djeus olimpikes : des margayes, dispoy li cminçmint". So l' Aberteke.
Commons
Commons
I gn a so les cmons Wikipedia des imådjes ou fitchîs son a vey avou Djeus olimpikes .