Lou Andreas-Salomé

Dat artikel es geschreevn in 't Noordelik West-Vlams.

Lou Andreas-Salomé (geboorn Louise von Salomé of Luíza Gustavovna Salomé, Луиза Густавовна Саломе; 12 februoari 1861 - 5 februoari 1937) was e Russiesch-Duutsche psychoanalyste en schryfstre ^[1]. Eur brêe en diepgoande belangstellienge en gelêerdeid gaf anleidienge toe kameroadschappn mêt oogstoande Westersche gêestlikke kopstikkn, woaroendre Friedrich Nietzsche, Sigmund Freud, en Rainer Maria Rilke.

Leevn

Vroege joarn

Lou Salomé wierd geboorn in Sint-Petersburg lik kiend van 'n leegre-gineroal en ze wuuf. Salomé was undre êenigte dochtre; zy a vuuf broers. Aloewêl da ze loatre zoe angevolln wordn deur de Noazies lik e "Finnsche joodinne", woarn eur oedrs ofkomstig van Fransche Hugenôotn en van Nôord-Duutsche ofstammienge^[2].

Vor eur ipvoedienge, o ze zeevntiene was, vroeg Salomé an de Needrlansche predikant Hendrik Gillot, vuufntwientig joar oedre dan zyzeive, vor eur theologie, filozofie, weirld-godsdienstn, en Fransche en Duutsche lietrateure 't oendrewiezn. Gillot wierd zo zot van Salomé datn wilde schêenn van ze wuuf vor eur te trown. Salomé en eur moedre giengn no Zürich, zoda ze koste 'n universietèère ipvoedienge verwervn. 't Verbluuf was ook bedoeld vo gunstig te zyn vo Salomé eur lichoamlikke gezoendeid; zy oeste bloed in die tyd.

Rée, Nietzsche en loatre leevn

Salomé eur moedre nam eur mee no Rome, Italië o ze 21 was. In e lettrekundig salon in de stad makte Salomé kennisse mê Paul Rée, e schryvre en dwangmoatige gokkre mê wien da ze wilde in 'n akademiesche kommuune leevn. Achtre twêe moandn wierdn ze partners. Ip 13 meie 1882, vervoegde Rée ze moat Friedrich Nietzsche de twêe. Salomé zoe loatre (1894) e stuudje schryvn, Friedrich Nietzsche in seinen Werken, oovre Nietzsche zyn persôonlikeid en filosofie ^[3]. De drie reisdn mê Salomé eur moedre deur Italië en peisdn oovre oe da ze undre "Winterplan" kommuune zoen iprichtn. In Leipzig, Duutsland angekommn in oktoobre, schêenn Salomé en Rée van Nietzsche achtre e pynlikke konfrontoasje tusschn Nietzsche en Salomé, woaby da Salomé peisde da Nietzsche ooplôos verliefd was op eur. In 1884 makte Salomé kennisse mê Helene von Druskowitz, 't twidde wuuf dat e doktoroat in de filozofie oalde in Zürich.

Uuwlik en reloasjes

Salomé en Rée veruusdn no Berlyn en leevdn tegoare toe e poar joar vor eur Sinte-Jozefs-uuwlik ^[4] mê de toalkundige Friedrich Carl Andreas. Oendanks eur ofkêer vo 't uuwlik en eur oopnlikke reloasjes mê andre vintn, blêevn Salomé and Andreas getrowd van 1887 toe an zyn dôod in 1930. De spannienge verôorzakt deur 't tegoare-weunn van Salomé mê Andreas makte da de zeure Rée uut Salomé eur leevn wegblêef oendanks eur anmoedigiengn. Deurêen eur getrowd leevn verboend ze eurzeivn in liefdereloasjes of in briefwisslienge mê de Duutsche gazetteschryvr Georg Lebedour, de Bohêemsche dichtr Rainer Maria Rilke, oovre wien da ze 'n analytiesch verslag makte^[5], de psychoanalyst Sigmund Freud en Viktor Tausk, oendre andre. Uutleg oovre van veele doavan stoa beschreevn in eur boek Lebensrückblick ('n Achtruutkykn ip me leevn).

Eur reloasje mê Rilke was byzoendre sterk. Salomé was viftien joar oedre of êm. Zydre maktn kennisse ot y 21 was, ze woarn minnoars vo mêerdre joarn en schryfmoatn toe an Rilke zyn dôod; 't Was Salomé die êm begoste Rainer t' êetn in platse van René. Zy lêerde êm Russiesch vo te kunn Leo Tolstoy leezn (dietn loatre zoe teegnkommn) en Alexander Poesjkin. Zy gaf vor êm ook toegank by weldoenrs en andre volk in de weirld van de kunstn, blêef zyn roadgeevre, vertrowlienge en muuze deur hêel zyn vulwassn leevn ^[4].

Dôod

Ip de leeftyd van 74, ield Lou Andreas-Salomé ip te werkn lik e psychoanalyste. Zy a êrt-probleemn gekreegn, en moste in eur verzwakte toestand veel kêern oendrandn genoomn wordn in de klienieke. Eur vint bezocht eur daagliks; 't was e moejlikke situoasje vo den oederlienk, die zeive reedlik ziek was. Achtr 'n uuwlik da krakkemikklig was van de twêe kantn en lange tydnn zoendre uutwisslienge, woarn de twêe noadr gekommn. Sigmund Freud zeive êrkennde da van uut de verte, schryvnde : "da bewyst allêene mo de deurzoameid van de woareit [van undre reloasje]." Friedrich Carl Andreas stierf an kankre in 1930. Lou Andreas-Salomé moste zeive e moejlikke operoasje oendregoan vo kankre in 1935. In den oavnd van 5 februoari 1937 stierf ze an uremie (oenvuldoende werkn van de niern) in eur sloape, in Göttingen. Eur urne wierd geleid in 't graf van eur vint ip 't kerkof an de Groner Landstraße in Göttingen. 'n Êrdennkiengsploate an de beneenverdiepienge van eur verniewd uus, e stroate genoamd "Lou-Andreas-Salomé-Weg", en de noame van d' instellienge vo psychoanalyse en psychotherapie ("Lou-Andreas-Salomé Institut") êrinnern an de bydroagn van die vroegre inweunstre van Göttingen.

E poar doagn vôor eur dôod konfieskeerde de Gestapo eur boekery (vôgns andre bronn wast 'n SA-groep die eur boekery vernielde, en kort achtr eur dôod). 't Vôorwênsl vo die konfieskoasje : zy a gewerkt mê Sigmund Freud, ad e "Joodsche weetnschap" uutgeoefnd, en veele schryvrs uut eur boekery woarn Joodn.

Werk

Salomé schrêef styf veele, woaroendre verschillnde romangs, tonêelstikkn en verandliengn. Zy schrêef e "Lofdicht ip 't Leevn" dat zô 'n indruk makte ip Nietzsche datn goestienge krêeg vo 't ip muziek te zettn. Salomé eur lettrekundige en analytiesche stuudjes woarn zô befoamd in Göttingen, de Duutsche stad woa da ze eur latste joarn deurebrochte, da de Gestapo wachtte toe kort noa eur dôod in 1937 vor eur boekery "ip te kuuschn" van werkn deur Joodn (zy was e lêerlienge van Sigmund Freud en zyn meedestanstre in 't scheppn van de psychoanalyse). Zy was êen van d' êeste vrowwelikke psychoanalystn en êen van d' êeste wuuvn vo psychoanalytiesch te schryvn oovre de vrowwelikke seksualiteit, vôo Helene Deutsch, byvôorbeeld in eur verandlienge oovre 't anaal-erootiesche (1916), e verandlienge die bewoendrd wierd deur Freud. Echtre a ze zeifs geschreevn oovre de vrowwelikke seksualiteit vôo da ze Freud teegngekommn was, in eur boek Die Erotik (1911).

Zy schrêef mêer of e dozyne romangs, lik Im Kampf um Gott, Ruth, Rodinka, Ma, "Fenitschka - eine Ausschweifung en ook nie-fieksje lik Henrik Ibsens Frauengestalten (1892), e stuudje oovre de karakters van de vromenschn in de romangs van Henrik Ibsen, en e boek oovre eur moat Friedrich Nietzsche, Friedrich Nietzsche in seinen Werke, 1894.

Zy gaf ook 'n êrrinnriengschrifte uut oovre eur leevnslange moat en vroegre minnoare, de dichtre Rainer Maria Rilke, achtre zyn dôod in 1926. Oendre eur werkn is ook eur Lebensrückblick, e boek da ze schrêef gedeurnde eur latste joarn gesteund ip eur êrrinnriengn uut eur leevn van vry wuuf. In eur meemwoares, die vo 't êest uutgegeevn zyn in undre ôorsproenklik Duutsch in 1951, goa ze diepe in ip eur ipvattiengn en eur reloasjes.

Wien datr grypt in e rôozestruuke kan 'n andvul blommn plukkn; mor oenverschillig oeveele daj dr vaste êt, 't is mor e klêen dêel van 't gehêel. Niettemin, 'n andvul is genoeg vo de nateure van de blommn te lêern kenn. Allêene mor owwe nie willn grypn in de rôozestruuke, omda we oenmeuglik al de blommn in êene kêe kunn vaste pakkn, of oz w' uuz andvul rôozn uutspreidn lik of dat hêel de struuke zoe zyn — allêene tonne bloejt die buutn uus, oenbekend vor uus, en we wordn allêene achtregeloatn ^[6].

Van Salomé wordt beweird da ze in eur latste doagn zoe gezeid ên, "Ik ên echt nie andrs gedoan dan gewerkt in me leevn, werk ... woarom?". En in eur latste eurn zoe ze verzucht ên, "ok me gedachtn loatn goan, vienn 'k niemand. 't Beste, olles by mekoar, is dôod zyn."^[7].

E duudlik en goe oendrebowd oovrezicht van hêel Salomé eur leevn is te vienn by Angela Livingstone in "Lou Andreas Salomé".^[8].

In verbêeldiengskunste en film

'n Ingebeeld verslag oovre Salomé eur reloasje mê Nietzsche is beschtreevn in Irvin D. Yalom zyn romang When Nietzsche Wept (O Nietzsche bleite) ^[9], en ook in Lance Olsen zyn romang Nietzche's Kisses en in de Meksikoansche romang van Beatriz Rivas, La hora sin diosas (De tyd zoendre goddinn)^[10]. Salomé wordt ook uutgebêeld in Angela von der Lippe eur The Truth about Lou ^[11], in Brenda Webster eur Vienna Triangle ^[12], in Clare Morgan eur A Book for All and None ^[13], in Robert Lang zyn twêeaktre Freud's Bird of Prey ^[14], en in Araceli Bruch zyn vuufaktr Re-Call (geschreevn in 't Kataloans) ^[15]. Zie ook Liliana Cavani eur film Al Di La' Del Bene E Del Male (Buutn Goed en Kwoad) woarin Salomé wordt gespeeld deur Dominique Sanda, en Pinchas Perry zyn filmversje van When Nietzsche Wept woarin Salomé wordt vertolkt deur Katheryn Winnick. Lou Salome, 'n opera in twêe aktn deur Giuseppe Sinopoli mê libretto van Karl Dietrich Gräwe gienk in première in 1981 in de Stoatsopra van Beiern ^[16].

Gedichtje van Rilke an Lou Andreas-Salomé

Warst mir die mütterlichste… ^[17]	Moedre echt moedre… ^[18]
Warst mir die mütterlichste der Frauen, ein Freund warst Du, wie Männer sind, ein Weib, so warst Du anzuschauen, und öfter noch warst Du ein Kind. Du warst das Zarteste, das mir begegnet, das Härteste warst Du, damit ich rang. Du warst das Hohe, das mich gesegnet – und wurdest der Abgrund, der mich verschlang.“	Moedre echt moedre woarje gy vô myn, e moat woarje, vint-glyk lik gin êene, vor an te ziene mêer wuuf kostr nie zyn, mo 't mêest van ol blêefje gy e klêene. Gy woart 't zochtste da 'k mochtn minn 't artste woarj gy da 'k nie verstoend. Gy woart 't oogste dat 'k kostn winn - en wierd 't diepste da myn versloend.

E bitje voddr kykn

Astor, Dorian 2008 : Lou Andreas-Salomé, Gallimard, folio biographies, ISBN 978-2-07-033918-1
(en) Binion, R. 1968 : Frau Lou: Nietzsche's Wayward Disciple, foreword by philosopher Walter Kaufmann, Princeton University Press, Princeton, NJ
(en) Freud, Sigmund and Lou Andreas-Salome 1985 : Letters, Norton, New York
(en) Livingstone, Angela 1984 : Lou Andreas Salomé: Her life and work, Gordon Fraser, London
(fr) Michaud, Stéphane 2000 : Lou Andreas-Salomé. L'alliée de la vie, Seuil, Paris, ISBN 2-02-023087-9
Pechota Vuilleumier, Cornelia 2005 : O Vater, laß uns ziehn! Literarische Vater-Töchter um 1900, Gabriele Reuter, Hedwig Dohm, Lou Andreas- Salomé, Olms, Hildesheim, ISBN 3-487-12873-X
Pechota Vuilleumier, Cornelia 2010 : Heim und Unheimlichkeit bei Rainer Maria Rilke und Lou Andreas-Salomé. Literarische Wechselwirkungen, Olms, Hildesheim, ISBN 978-3-487-14252-4
(en) Peters, H. F. 1962 : My Sister, My Spouse: A Biography of Lou Andreas-Salome, Norton, New York
(en) Salomé, Lou 1996 : The Freud Journal, Bookman, Texas
Salomé, Lou 1894 : Friedrich Nietzsche in seinen Werke, Eng., Nietzsche, tr. and ed. Siegfried Mandel, University of Illinois Press, Champagin Univ. of Illinois Press, 2001
(en) Salomé, Lou 2003 : You Alone Are Real to Me: Remembering Rainer Maria Rilke, tr. Angela von der Lippe, Rochester, NY : BOA Editions
(en) Vollmann, William T. 2005 : Friedrich Nietzsche: The Constructive Nihilist, The New York Times, August 14, 2005.
(en) Vickers, Julia 2008 : Lou von Salome: A Biography of the Woman Who Inspired Freud, Nietzsche and Rilke, McFarland

Eksterne koppliengn

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Lou Andreas-Salomé van Wikimedia Commons.

Verwyziengn

↑ (en) Lou Andreas-Salome - leevnsbeschryvienge - Duutsche schryfstr, Encyclopedia Britannica
↑ (en) Powell, Anthony 1994 : Under Review: Further Writings on Writers, 1946-1990, University of Chicago Press, p. 440 ISBN 0-226-67712-5
↑ Salomé, 2001
↑ ^4,0 ^4,1 (en) Mark M. Anderson 2006 : The Poet and the Muse, The Nation, July 3, 2006, p. 40-41.
↑ Andreas-Salomé, 2003
↑ (en) 1991 : Books of The Times - Her Friends Included Nietzsche, Rilke and Freud (NYTimes.com)
↑ Peters, 'My Sister, My Spouse', p. 300
↑ Angela Livingstone, Lou Andreas Salomé
↑ (en) Yalom, Irvin : When Nietzsche Wept
↑ La hora sin diosas
↑ ISBN 1-58243-358-5
↑ ISBN 978-0-916727-50-5
↑ ISBN 978-0-7538-2892-2
↑ ISBN 1-891944-03-7
↑ ISBN 1905512201
↑ (en) Lou Salome: Muse, Geliebte, Therapeutin (Musik in Dresden)
↑ Lou Andreas-Salomé (in 't Duuts)
↑ West-Vlamsche êrdichtienge, geschuufld deur e busveugle

[1] (en) Lou Andreas-Salome - leevnsbeschryvienge - Duutsche schryfstr, Encyclopedia Britannica

[powell-2] (en) Powell, Anthony 1994 : Under Review: Further Writings on Writers, 1946-1990, University of Chicago Press, p. 440 ISBN 0-226-67712-5

[3] Salomé, 2001

[Anderson-4] 4,0 ^4,1 (en) Mark M. Anderson 2006 : The Poet and the Muse, The Nation, July 3, 2006, p. 40-41.

[5] Andreas-Salomé, 2003

[6] (en) 1991 : Books of The Times - Her Friends Included Nietzsche, Rilke and Freud (NYTimes.com)

[7] Peters, 'My Sister, My Spouse', p. 300

[8] Angela Livingstone, Lou Andreas Salomé

[9] (en) Yalom, Irvin : When Nietzsche Wept

[10] La hora sin diosas

[11] ISBN 1-58243-358-5

[12] ISBN 978-0-916727-50-5

[13] ISBN 978-0-7538-2892-2

[14] ISBN 1-891944-03-7

[15] ISBN 1905512201

[16] (en) Lou Salome: Muse, Geliebte, Therapeutin (Musik in Dresden)

[17] Lou Andreas-Salomé (in 't Duuts)

[18] West-Vlamsche êrdichtienge, geschuufld deur e busveugle

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]