Chế độ cũ (Pháp)

Louis XIV của Pháp, Le Roi Soleil, là một biểu tượng đỉnh cao của thời kỳ Ancien Régime.

Chế độ cũ (tiếng Pháp: Ancien Régime) là chế độ chính trị xã hội quân chủ, quý tộc được thành lập tại Vương quốc Pháp từ khoảng thế kỷ 15 cho đến cuối thế kỷ thứ 18 (giai đoạn Cách mạng Pháp) dưới các triều đại cuối Valois và Bourbon. Thuật ngữ này được sử dụng thường xuyên để tham khảo các trật tự xã hội và chính trị phong kiến ​​tương tự của thời gian ở những nơi khác ở Châu Âu. Các cơ cấu hành chính và xã hội của chế độ cũ là kết quả của nhiều năm xây dựng nhà nước, các đạo luật (như Pháp lệnh Villers-Cotterêts), xung đột nội bộ và các cuộc chiến tranh dân sự, nhưng chúng vẫn là một sự chắp vá khó hiểu của đặc quyền địa phương và sự khác biệt lịch sử cho đến khi Cách mạng Pháp đã kết thúc chế độ này.

Phần lớn sự tập trung hóa chính trị thời Trung cổ của Pháp đã bị mất trong chiến tranh Trăm năm, và những nỗ lực của các nhà Valois trong việc tái thiết lập quyền kiểm soát các trung tâm chính trị phân tán trong cả nước Pháp đã bị các cuộc chiến tranh tôn giáo cản trở. Phần lớn các triều vua Henry IV, Louis XIII và những năm đầu của Quốc vương Louis XIV, Le Roi Soleil đã tập trung vào việc tập trung hóa hành chính. Tuy nhiên, mặc cho những định nghĩa về khái niệm "quân chủ chuyên chế" (tiêu biểu là quyền của nhà Vua ban hành Lettres de Cachet) và những nỗ lực của các vị Vua để tạo ra một nhà nước quân chủ tập trung hoàn toàn, thì về bản chất thì Chế độ cũ của Pháp vẫn là một đất nước của những vi phạm có hệ thống: hành chính (bao gồm thuế), luật pháp, tư pháp và các đơn vị giáo sĩ. Những tầng lớp và địa vị này của Pháp có những đặc quyền thường xuyên chồng chéo và va chạm mâu thuẫn lẫn nhau, trong khi các quý tộc Pháp phải vật lộn để duy trì quyền lợi của mình trong các vấn đề của chính phủ và tư pháp địa phương, và các cuộc xung đột nội bộ mạnh mẽ (như Fronde) đã diễn ra phản đối ý tưởng chuyên chế này từ triều đình. Sự chuyên quyền của vương triều Pháp cũng dẫn đến tài chính và tuyên chiến với các quốc gia bên ngoài. Ngoài Fronde, nước Pháp từng xảy ra đại nội chiến giữa người Huguenot (phái Tin Lành) và người Công giáo La Mã, rồi vấn đề ngoại giao lại gặp những cuộc chiến tranh giành lãnh thổ hoặc quyền kế vị của nhà Habsburg, và việc vương triều Pháp thường xuyên muốn mở rộng lãnh thổ suốt thế kỉ thứ 17.

Những điều trên khiến chính quyền Pháp đè nặng thu gom tiền của, chủ yếu thông qua thuế đất và thuế muối, càng khiến vấn đề chuyên chế gây ác cảm. Thành tựu đáng kể của nỗ lực chuyên chế là việc tiến hành bảo trợ và thêm chức vụ quản đốc địa phương Intendant, khiến cho những vùng miền cụ thể đều chịu sự quản lý trực tiếp từ triều đình, bên cạnh các lãnh chúa bản địa hoặc quý tộc được thừa hưởng đất đai. Bên cạnh đó, triều đình còn thành lập Pháp viện tối cao (Parlement) của mỗi vùng, ban đầu là để chia rẽ quyền lực thực tế của bản địa lãnh chúa và nâng cao quyền thống nhất của vương triều, song chính sự lớn mạnh và "địa vị không thể thay đổi" của các Pháp viện tối cao này lại khiến sự chuyên chế đi vào phức tạp vào những thời kỳ sau.

Tham khảo

Quốc tế

• Baker, Keith Michael (1987). The French Revolution and the creation of modern political culture. 1, The Political Culture of Old Regime. Oxford: Pergamon Press.
• Behrens, C.B.A. Ancien Regime (1989)
• Black, Jeremy. From Louis XIV to Napoleon: The Fate of a Great Power (1999)
• Brockliss, Laurence and Colin Jones. The Medical World of Early Modern France (1997) 984pp; highly detailed survey, 1600–1790s excerpt and text search
• Doyle, William, ed. Old Regime France: 1648–1788 (2001) excerpt and text search
• Doyle, William, ed. The Oxford Handbook of the Ancien Régime (2012) 656pp excerpt and text search; 32 topical chapters by experts
• Goubert, Pierre. Louis XIV and Twenty Million Frenchmen (1972), social history from Annales School
• Goubert, Pierre. The French Peasantry in the Seventeenth Century (1986) excerpt and text search
• Holt, Mack P. Renaissance and Reformation France: 1500–1648 (2002) excerpt and text search
• Jones, Colin. The Great Nation: France from Louis XV to Napoleon, 1715-99 (2002). excerpt and text search
  • Scholarly bibliography by Colin Jones (2002)
• Kendall, Paul Murray. Louis XI: The Universal Spider. (1971). ISBN 0-393-30260-1
• Kors, Alan Charles. Encyclopedia of the Enlightenment (4 vol. 1990; 2nd ed. 2003), 1984pp excerpt and text search
• Knecht, R.J. The Rise and Fall of Renaissance France. (1996). ISBN 0-00-686167-9
• Le Roy Ladurie, Emmanuel. The Ancien Regime: A History of France 1610–1774 (1999), political survey excerpt and text search
• Lindsay, J.O. ed. The New Cambridge Modern History, Vol. 7: The Old Regime, 1713-1763 (1957) online
• Lynn, John A. The Wars of Louis XIV, 1667–1714 (1999) excerpt and text search
• Major, J. Russell (1994). From Renaissance Monarchy to Absolute Monarchy: French Kings, Nobles & Estates. ISBN 0-8018-5631-0.
• Mayer, Arno (2010) [1981]. The Persistence of the Old Regime: Europe to the Great War. London & Brooklyn, NY: Verso. ISBN 978-1-844-67636-1.
• O'Gorman, Frank. "Eighteenth-Century England as an Ancien Regime," in Stephen Taylor, ed. Hanoverian Britain and Empire (1998) argues that a close comparison with England shows that France did have an Ancien Régime and England did not (an attack on Jonathan Clark. English Society, 1688–1832 (1985))
• Perkins, James Breck. France under Louis XV (2 vol 1897) online vol 1 Lưu trữ 2011-06-29 tại Wayback Machine; online vol 2 Lưu trữ 2011-06-29 tại Wayback Machine
• Potter, David. A History of France, 1460–1560: The Emergence of a Nation-State (1995)
• Riley, James C. "French Finances, 1727-1768," Journal of Modern History (1987) 59#2 pp. 209–243 in JSTOR
• Roche, Daniel. France in the Enlightenment (1998), wide-ranging history 1700–1789 excerpt and text search
• Salmon, J.H.M. (1975). Society in Crisis: France in the Sixteenth Century. University paperbacks, v. 681. London: Methuen. ISBN 0-416-73050-7.
• Schaeper, T.J. The Economy of France in the Second Half of the Reign of Louis XIV (Montreal, 1980).
• Spencer, Samia I., ed. French Women and the Age of Enlightenment. 1984.
• Sutherland, D. M. G. "Peasants, Lords, and Leviathan: Winners and Losers from the Abolition of French Feudalism, 1780-1820," Journal of Economic History (2002) 62#1 pp. 1–24 in JSTOR
• Tocqueville, Alexis de. Ancien Regime and the French Revolution (1856; 2008 edition) excerpt and text search
• Treasure, G.R.R. Seventeenth Century France (2nd ed. 1981), a leading scholarly survey
• Treasure, G.R.R. Louis XIV (2001) short scholarly biography; excerpt
• Wolf, John B. Louis XIV (1968), a long scholarly biography online edition Lưu trữ 2012-04-20 tại Wayback Machine

Tiếng Pháp

• Bély, Lucien (1994). La France moderne: 1498–1789. Collection: Premier Cycle (bằng tiếng Pháp). Paris: PUF. ISBN 2-13-047406-3.
• (tiếng Pháp) Bluche, François. L'Ancien Régime: Institutions et société. Collection: Livre de poche. Paris: Fallois, 1993. ISBN 2-253-06423-8
• (tiếng Pháp) Jouanna, Arlette and Philippe Hamon, Dominique Biloghi, Guy Thiec. La France de la Renaissance; Histoire et dictionnaire. Collection: Bouquins. Paris: Laffont, 2001. ISBN 2-221-07426-2
• (tiếng Pháp) Jouanna, Arlette and Jacqueline Boucher, Dominique Biloghi, Guy Thiec. Histoire et dictionnaire des Guerres de religion. Collection: Bouquins. Paris: Laffont, 1998. ISBN 2-221-07425-4
• (tiếng Pháp) Pillorget, René and Suzanne Pillorget. France Baroque, France Classique 1589–1715. Collection: Bouquins. Paris: Laffont, 1995. ISBN 2-221-08110-2
• Viguerie, Jean de (1995). Histoire et dictionnaire du temps des Lumières 1715–1789. Collection: Bouquins (bằng tiếng Pháp). Paris: Laffont. ISBN 2-221-04810-5.