Kiwi (chim)
Chim Kiwi là những loài chim không bay bản địa New Zealand, thuộc chi Apteryx, họ Apterygidae. Kích cỡ khoảng bằng gà nhà, kiwi cho đến nay là những loài chim chạy còn sống nhỏ nhất (cũng gồm đà điểu châu Phi, đà điểu Emu, đà điểu Nam Mỹ và đà điểu đầu mào). Trong lớp Chim, trứng của chúng có kích thước lớn nhất khi so với kích thước cơ thể.[4]
| Kiwi | |
|---|---|
 | |
| Phân loại khoa học | |
| Giới (regnum) | Animalia |
| Ngành (phylum) | Chordata |
| Lớp (class) | Aves |
| Bộ (ordo) | Apterygiformes Haeckel, 1866 |
| Họ (familia) | Apterygidae Gray, 1840[1] |
| Chi (genus) | Apteryx Shaw, 1813[1] |
| Loài điển hình | |
| Apteryx australis Shaw, 1813[2] | |
 The distribution of each species of kiwi | |
| Các loài | |
| Danh pháp đồng nghĩa[3] | |
Stictapteryx Iredale & Mathews, 1926 | |
So sánh chuỗi DNA cho thấy rằng kiwi có quan hệ gần với những loài chim voi tuyệt chủng tại Madagascar hơn là với moa cũng sống ở New Zealand.[5] Có năm loài còn sinh tồn, một vài trong số đó là loài dễ thương tổn, một là loài dễ bị đe dọa. Chúng đều từng bị ảnh hưởng nặng bởi nạn phá rừng nhưng nay những khu rừng rộng lớn nơi chúng sống đều được bảo vệ tốt trong vườn quốc gia và khu dự trữ sinh quyển. Hiện tại, mối đe dọa lớn hơn cả với chúng là loài xâm lấn ăn thịt.
Những đặc điểm thích nghi riêng của kiwi là chân ngắn, mập mạp, trứng to, hai lỗ mũi ở chóp mõm giúp chúng phát hiện mồi trước khi nhìn thấy.
Kiwi là biểu tượng của New Zealand, và sự gắn kết mạnh đến nỗi Kiwi trở thành một tên gọi thân thuộc cho người New Zealand.[6]
Tên gọi
sửaTên tiếng Māori kiwi thường được cho là mô phỏng theo tiếng kêu.[7] Tuy vậy, một số nhà ngôn ngữ phát nguyên từ này từ từ *kiwi trong ngôn ngữ Polynesia nguyên thủy, chỉ Numenius tahitiensis, một loài chim di trú về miền nhiệt đới vào mùa đông.[8] Với mỏ dài cong và bộ lông nâu, N. tahitiensis mang nét tương đồng với kiwi. Ta có thể giả thuyết rằng khi người Polynesia đặt chân lên đảo, họ đã lấy từ kiwi để đặt cho thứ chim mới bắt gặp này.[9] Tên chi Apteryx có nghĩa là "cụt cánh" trong tiếng Hy Lạp cổ đại: a-, "thiếu, không có"; pterux, "cánh".[10]
Chú thích
sửa- ^ a b Brands, Sheila (ngày 14 tháng 8 năm 2008). “Systema Naturae 2000 / Classification, Family Apterygidae”. Project: The Taxonomicon. Bản gốc lưu trữ ngày 24 tháng 7 năm 2011. Truy cập ngày 4 tháng 2 năm 2009.
- ^ Hemming, Francis biên tập (1958) [1916]. “Opinion 67. One hundred and two bird names placed in the Official List of Generic Names”. Facsimile Edition of Opinions 1–133. Opinions and Declarations Rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature. 1B. London: International Trust for Zoological Nomenclature. tr. 179.
- ^ Gill (2010). “Checklist of the birds of New Zealand, Norfolk and Macquarie Islands, and the Ross Dependency, Antarctica” (PDF) (ấn bản thứ 4). Te Papa Press. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 16 tháng 6 năm 2013. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2016.
- ^ “Birds: Kiwi”. San Diego Zoo. Truy cập ngày 19 tháng 9 năm 2008.
- ^ Mitchell, K. J.; Llamas, B.; Soubrier, J.; Rawlence, N. J.; Worthy, T. H.; Wood, J.; Lee, M. S. Y.; Cooper, A. (ngày 23 tháng 5 năm 2014). “Ancient DNA reveals elephant birds and kiwi are sister taxa and clarifies ratite bird evolution”. Science. 344 (6186): 898–900. doi:10.1126/science.1251981. PMID 24855267.
- ^ “Kiwis/Kiwi - New Zealand Immigration Service (Summary of Terms)”. Glossary.immigration.govt.nz. Bản gốc lưu trữ ngày 26 tháng 4 năm 2009. Truy cập ngày 13 tháng 9 năm 2012.
- ^ “Kiwi”, The American Heritage Dictionary of the English Language (ấn bản thứ 4), Houghton Mifflin, 2006
- ^ “kiwi”, Polynesian Lexicon Project Online, NZ
- ^ “Kiwi a Maori”, About the bird, Save the kiwi, Bản gốc lưu trữ 5 tháng Bảy năm 2011, truy cập 17 Tháng tám năm 2018
- ^ Gotch, AF (1995) [1979]. “Kiwis”. Latin Names Explained. A Guide to the Scientific Classifications of Reptiles, Birds & Mammals. London: Facts on File. tr. 179. ISBN 0-8160-3377-3.
Tài liệu
sửa- Burbidge, M.L., Colbourne, R.M., Robertson, H.A., and Baker, A.J. (2003). Molecular and other biological evidence supports the recognition of at least three species of brown kiwi. Conservation Genetics Lưu trữ 2008-11-21 tại Wayback Machine, 4(2):167–77
- Cooper, Alan et al. (2001). Complete mitochondrial genome sequences of two extinct moas clarify ratite evolution. Nature, 409: 704–07.
- SavetheKiwi.org “Producing an Egg”. Bản gốc lưu trữ ngày 29 tháng 6 năm 2007. Truy cập ngày 13 tháng 8 năm 2007.
- “Kiwi (Apteryx spp.) recovery plan 2008–2018. (Threatened Species Recovery Plan 60)” (PDF). Wellington, NZ: Department of Conservation. 2008. Truy cập ngày 13 tháng 10 năm 2011.
- Le Duc, D., G. Renaud, A. Krishnan, M.S. Almen, L. Huynen, S. J. Prohaska, M. Ongyerth, B. D. Bitarello, H. B. Schioth, M. Hofreiter, et al. 2015. Kiwi genome provides insights into the evolution of a nocturnal lifestyle. Genome Biology 16:147-162.
Liên kết ngoài
sửa
- “Great Spotted Kiwi”, Species: birds, ARKive, Bản gốc lưu trữ ngày 14 tháng 6 năm 2007, truy cập ngày 16 tháng 1 năm 2013.
- “Land birds: Kiwi”, Native animals: birds, NZ: Department of Conservation, Bản gốc lưu trữ ngày 3 tháng 10 năm 2009, truy cập ngày 16 tháng 1 năm 2013.
- Kiwi recovery, NZ: BNZ Save The Kiwi Trust.
- Kiwi, TerraNature.
- How the Kiwi Lost his Wings (Maori legend), /hoopermuseum.earthsci.carleton.ca.