Chiến tranh Hy Lạp-Ba Tư

Chiến tranh Hy Lạp-Ba Tư (cũng thường được gọi là chiến tranh Ba Tư) là một loạt các cuộc xung đột giữa Đế chế Achaemenes của Ba Tư (Iran ngày nay) và thành bang Hy Lạp bắt đầu từ năm 499 TCN và kéo dài cho đến 449 TCN. Sự đụng độ giữa thế giới chính trị ngang bướng của người Hy Lạp và đế quốc to lớn của người Ba Tư đã bắt đầu khi Cyrus Đại đế chinh phục vùng người Hy Lạp sinh sống Ionia trong 547 TCN. Đấu tranh để loại trừ các thành phố có tư tưởng độc lập của Ionia, người Ba Tư chỉ định các bạo chúa cai trị mỗi đơn vị trong số đó. Điều này sẽ chứng minh là nguồn gốc của nhiều rắc rối cho cả những người Hy Lạp và người Ba Tư.

Chiến tranh Hy Lạp-Ba Tư
Họa tiết chiến binh Ba Tư (trái) giác đấu với hoplite Hy Lạp (phải) trên một chiếc cốc kylix, thế kỷ thứ 5 TCN
Thời gian 499–449 TCN Địa điểm Hy Lạp đại lục, Thracia, quần đảo Aegean, Tiểu Á, đảo Síp và Ai Cập Kết quả Hy Lạp chiến thắng Thay đổi lãnh thổ Macedonia, Thracia và Ionia giành được độc lập khỏi Ba Tư.
Tham chiến
Các thị quốc Hy Lạp: Athena Sparta Thespiae Thebes Nhiều thị quốc Hy Lạp khác Những bang quốc Hy Lạp khác và Liên minh: Đảo Síp Liên minh Delos	Đế quốc Achaemenes (Ba Tư) Các bang quốc chư hầu: Halicarnassus Thessalía Boeotia Thebes Macedonia
Chỉ huy và lãnh đạo
Adeimantus Ameinias của Athens Amompharetus  † Arimnestos Aristagoras  † Callimachus  † Charitimides  † Charopinos  † Cimon  † Cynaegirus  † Demophilus  † Dionysius người Phocaea Eualcides  † Eurybiades Hermophantus Histiaeus  † Leonidas I  † Leontiades Leotychides Melanthius  † Miltiades Onesilus  † Pausanias Perilaus  † Pericles Stesilaos  † Themistocles Xanthippus	Ariabignes  † Ariomardus Artabazus Artapanus Artaphernes Artaphernes (con trai của Artaphernes) Artayctes  † Artayntes Artemisia I của Caria Artyphius Artaxerxes I Azanes (con trai của Arteios) Boges Damasithymus  † Darius Đại đế Datis Daurises  † Hippias Hyamees Hydarnes II Ithamitres Mardonius  † Mardontes  † Masistes Masistius  † Megabates Megabyzus Otanes (con trai của Sisamnes) Pherendatis  † Tithraustes Tigranes  † Xerxes I
Thương vong và tổn thất
300.000 chết (480–479 TCN)

Trong năm 499 TCN, bạo chúa của Miletus, Aristagoras, bắt tay vào một cuộc chinh phục đảo Naxos, với sự hỗ trợ của Ba Tư ; tuy nhiên, đoàn thám hiểm đã hứng chịu thất bại và, bị đánh phủ đầu, Aristagoras xúi giục tất cả các tiểu Á Hy Lạp tiến hành các cuộc nổi loạn chống lại người Ba Tư. Đây là sự khởi đầu của cuộc nổi dậy Ionia, kéo dài đến 493 TCN, dần dần lôi kéo các vùng Tiểu Á vào cuộc xung đột. Aristagoras bảo đảm hỗ trợ quân sự từ Athens và Eretria, và trong năm 498 TCN các lực lượng này đã giúp chiếm giữ và thiêu trụi khu vực thủ phủ Ba Tư Sardis.

Vua Ba Tư Darius Đại đế tuyên bố sẽ trả thù Athens và Eretria về hành động này. Các cuộc nổi dậy tiếp tục, hai bên lâm vào cảnh bế tắc trong suốt 497-495 TCN. Trong 494 TCN, người Ba Tư tập hợp lại, và tấn công vào trung tâm của các cuộc nổi dậy ở Miletus. Trong trận Lade, các Ionia phải chịu một thất bại quyết định, và cuộc nổi loạn sụp đổ, với những thành viên cuối cùng bị đè bẹp ra một năm sau.