Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

za-mon

Aytilishi

Etimologiyasi

a. زَمَان - davr, vaqt

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 fls. Materiya (obʼyekt) holatlarining hamda ho-disa (jarayon)larning izchil almashinish shakli; davomlilik, takrorlanmaslik, qaytarilmaslik kabi umumiy xossalarga ega boʻlgan vaqt.

2 Soʻz borayotgan payt; umuman vaqt, payt, davr, mahal. ◆ Hozirgi zamon. Zamon senga boqmasa, sen zamonga boq. Maqol . ■■ ◆ Hasa-nalining Otabeklar oilasida boʻlganiga el-lik yillar chamasi zamon oʻtib, endi Otabeklar oilasining chin bir aʼzosi boʻlib ket-gan. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Esini tani-ganidan boshlab onasi bilan kechirgan zamon-lar.. Yoʻlchining koʻz olidan bir-bir oʻtadi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Mana, endi yangi davr, yangi zamon keldi. K. Yashin, „Hamza“ . ◆ Chol [Shokir ota\ zamondan koʻproq shikoyat qil-di. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . Endi u za-monlar qamishkapaliklarga oʻtmish xotira-si boʻlib qoldi. P. Tursun, Oʻkituvchi.

Ayni zamonda Shu bilan birga; bir payt-ning oʻzida. ◆ Ayni zamonda, ana shumilliy oʻziga xoslik konkret individual uslub bilan bogʻ-liq holda izoxrshnishi kerak. "OʻTA" . Bir zamon 1) bir vaqg, bir mahal; ancha vaqtdan keyin. ◆ Bir zamon choyxonachi keldi. S. Siyoyev, „Yorugʻlik; 2) oʻtmishda, ilgari; oʻtgan vaqt-larda“ . ◆ Bu keng koʻkrak bir zamon Qaqrab yotar-di. Vahshat azob, oʻlim, qon Toʻlib yotardi. Gʻayratiy . Bir zamonlar ayn. bir zamon 2. ◆ Roʻzimboy bir zamonlar bu yogʻi Buxoro, bu yogʻi Koʻngʻirotu Marvgacha borib kurash tushgan. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ . ◆ -Esingizdami, bir zamonlar hovlingizda bir yetimcha xizmatingizni qilar edi ? — dedi eshonga Elmurod. P. Tursun, „Oʻqi-tuvchi“ . Bobomning zamonida Uzoq oʻtmishda, qadimda, allaqachonlar. Oxir zamon din. Qiyo-mat yaqinlashgan vaqt. ◆ -Bilmadim, boʻyoqchining nili buzilganmi yo oxir zamon yaqinlashib, yaʼjuj-maʼjuj xuruj qilganmi ? — Sulton-bek atrofidagilarga koʻz yugurtdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . Shu zamon 1) hozirgi payt, hozirgi kun. ◆ Shu zamonning yoshlari; 2) shu on, „shu payt; darhol“ . ◆ Shitir etsa tushgan barg, Eshitilar shu zamon.. Uygʻun . Hali zamon Hademay, tez fursatda. ◆ Serjant oʻshqi-rib: -Nima deysan? Yotib uxlasang-chi, hali zamon postga borasan, — dedi-da, oʻqishda davom etdi. I. Rahim, „Chin muhabbat“ . Har za-mon(da) Goho-goho, ahyon-ahyonda. ◆ Har zamon yaqin-yiroqdan gadoy tovushi eshitiladi. A. Qahhor, „Bemor“ . ◆ Har zamon-har zamon bu yoʻldan gʻuvillab, ogʻir yuk mashinalari oʻtib qolardi. Gazetadan . Hech zamonda Hech bir vaqg, hech qachon; biron-bir vaqtda. ◆ Hech zamonda shun-day ishlar boʻlami, Odamzod naslidan dushman kelami. "Murodxon" .

3 Biror muhim, oʻziga xos hodisa, tarixiy voqea roʻy bergan yoki biror shaxs, hokim tabaqa, sulola hukmronlik qilgan davrni qamrab olgan vaqt. ◆ Tinchlik zamoni. Urush zamoni. Istiqlol zamoni. Amir zamoni. Temuriylar zamoni.

4 Kutilgan payt, davru davron. ◆ Umrla-ring uzun boʻlsin. Zamonlaring kelibdi: oʻy-nanglar, kulinglar. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ .

5 tlsh. Maxsus shakllar yordamida hara-katning nutq paytiga munosabatini bildi-ruvchi feʼl kategoriyasi. ◆ Oʻtgan zamon. Hozir-gi-kelasi zamon. Kelasi zamon sifatdoshi.

6 Zamon (erkaklar ismi).

Sinonimlari

Vaqt Davr Payt

Antonimlari

ЗАМОН. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

OʻTIL

Tillar

Ozarbayjoncha: zaman
Inglizcha: time

Ruscha _ru

zamon
1 время; момент; период (отрезок) времени; ◆ bir zamon как-то раз; однажды; ◆ bir zamonlarda в давние (прежние) времена; давным-давно, некогда; ◆ qadim zamonda или ◆ ilgarigi zamon(lar)da в старину, в древние времена, в древности; ◆ oʻtgan zamonda в прошлые времена, в прошлом;◆ yaqin zamonda 1) в недалёком прошлом; 2) в ближайшем будущем; ◆ bir zamoni kelib когда-нибудь, в своё время; ◆ bir zamondan soʻng или ◆ alla zamondan keyin спустя порядочнее время, через некоторое время; ◆ shu zamon 1) настоящее время, данное время; ◆ shu zamonning yoshlari молодёжь нашего времени, нынешняя молодёжь; 2) тут же, в этот же момент; ◆ shu zamon yugurib keldi он тут же прибежал; ◆ bu zamonda или ◆ shu zamonda в данное время, в наши дни; ◆ har zamon(da) редко, иногда; ◆ uni har zamonda bir koʻraman я его редко вижу; ◆ hech zamonda (обычно с глаголом в вопр. ф.) где на свете видано, чтобы...; где это видано, чтобы...; ◆ koʻrgan zamon сейчас же, как только он увидел; ◆ koʻchaga chiqqan zamon как только он вышел на улицу; в тот момент когда он вышел на улицу; ◆ oxir zamon рел. конец света; светопреставление;
2 эпоха;
3 грам. время глагола; ◆ oʻtgan zamon грам. прошедшее время; ◆ hozirgi zamon грам. настоящее время; ◆ kelasi zamon грам. будущее время;
4 Заман (имя собств. мужское).