dona

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

do-na

Etimologiyasi

DONA Koʻp maʼnoli bu tojikcha ot bosh maʼnosida 'oʻsimlik hosilining (urugʻining) bir donasi' maʼnosini bildirib, 'boshoqli, dukkakli oʻsimlik hosili' maʼnosini anglatadigan don otidan (ТжРС, 135) -a koʻshimchasi bilan (ТжРС, 543) hosil qilingan boʻlib, sanok son bilan ishlatilganida -ta koʻshimchasi ifodadaydigan maʼnoni ifodadaydi: bir dona kabi; takrorlab dona-dona shaklida ishlatilganida 'har biri adohida-adoxida' maʼnosini anglatadi. Oʻzbek tilvda dona otidan -lab qoʻshimchasi bilan donalab ravishi hosil qilingan (OʻTIL, I, 233).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

arab. – don, gʻalla; -ta, nafar;

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. Sanoq sonlardan keyin kelib, miqdor bildiradi. ◆ Bir dona gugurt choʻpi. Besh dona tuxum. Bir dona koʻsak. ◆ Raʼno onasining soʻzi bilan qutidan besh-olti dona non olib, dadasining qoʻliga berdi. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon.“

2. Don, urugʻ. ◆ Anor donasi. Makkajoʻxori donalari. Qoramugʻ donasi boʻlguncha, bugʻdoy-ning somoni boʻl. Maqol . ◆ Bolam ning bolasi, qandak oʻrikning donasi. Maqol. ◆ Anor donalaridek shirin soʻzlaring. U. Ismoilov, „Saylanma“ .

3. Sochiluvchan narsalarning har bir yumaloq boʻlagi, zarrasi. ◆ Kum donalari. Munchoqdek ter donalari. Marvarid donshari. m ◆ Suluv sochlari toʻzgʻigan holatda yugurib kirib, yomgʻir donalari yumalab turgan yuzini otasining mayin yelkasiga bosdi. A. Muxtor, „Qoraqalpoq qissasi“ . ◆ Nos sochilib, uning bir necha donasi sakrab-sakrab, stol tagiga kirib ketdi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

4. Zarralar, boʻlaklar, qismlardan tuzilgan narsaning har bir zarrasi, qismi. ◆ Har qanday materiya alohida donalar yigʻindisidan tuziladi. “Qiziqarli geometriya” . ◆ Mirzakarimboy.. tasbeh donalarini barmoqlari orasidan bitta-bitta oʻtkazib, chordona qurib oʻtirar edi. Oybek, „Tanlangan asarlar.“

5. Shaxmat, shashka va sh. k. oʻyinlarda har bir sipoh, piyoda yoki toʻgarakcha. ◆ Baʼzan raqibning ikki donasiga birdaniga hujum qilinadi. "Fan va turmush". ◆ Biri gazeta oʻqisa, biri kitob varaqlar, biri shashka oʻynasa, biri shaxmat donasini surar edi. J. Sharipov, „Xorazm.“

6. Choʻtning tugmasimon qismi. ◆ Choʻt donalari shaqir-shuqur boʻlib qoldi. "Mushtum".

Antonimlari

ДОНА. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

dona
1 штука; ◆ bir ~ tuxum одно яйцо; ◆ bir necha ~ olma несколько яблок; ◆ ~ son грам. штучное числительное; ◆ marvarid ~si жемчужина, жемчужное зерно;
2 зерно; зёрнышко; частица, частичка; ◆ anor ~lari зёрнышки граната; ◆ qum ~lari частицы песка; ◆ ~-~ 1) зернистый; рассыпчатый; ◆ ~-~ palov рассыпчатый плов; 2) отдельно, каждый в отдельности; 3) перен. раздельный, членораздельный, отчётливый, чёткий, ясный; ◆ ~-~ qilib gapirmoq говорить отчётливо; ◆ ~-~ qilib yozmoq писать четко, выводить каждую букву;
3 косточки (на счётах, чётках и т. д.);
4 шахм. фигура; ◆ ~ni surmoq передвинуть фигуру.