Yamagata prefekturasi
Yamagata Prefekturasi 山形県 | |
|---|---|
| Prefektura | |
 | |
 Bayroq  Gerb | |
| 38°14′25.6″N 140°21′48.8″E / 38.240444°N 140.363556°E | |
| Mamlakat | Yaponiya |
| {{{mintaqa_turi}}} | Tohoku viloyati |
| Maydon | 9,325 km2 (3,600 kv mi) |
| Iqlim turi | nam subtropik va nam kontinental qilim |
| Rasmiy til(lar)i | Yamagata ben (yamagata lahchasi) |
| Aholisi (2020 1-oktyabr) |
1,068,027 |
| Vaqt mintaqasi | UTC 9:00 |
Yamagata Prefekturasi (yaponcha: 山形県 Yamagata-ken) Yaponiyadagi Honsyuning Tohoku mintaqasida joylashgan prefektura hisoblanadi[1]. Yamagata prefekturasi aholisi 1 079 950 kishi (2019-yil 1-iyun) dan iborat va geografik maydoni 9 325 km² (3 600 kv milya) ni tashkil qiladi. Yamagata prefekturasi shimolda Akita prefekturasi, sharqda Miyagi prefekturasi, janubda Fukusima prefekturasi va janubi-gʻarbda Niigata prefekturasi bilan chegaradosh.
Yamagata — Yamagata prefekturasining poytaxti va eng yirik shahri hisoblanadi, prefekturada yana boshqa yirik shaharlari mavjud, jumladan Tsuruoka, Sakata va Yonezava shaharlari[2]. Yamagata prefekturasi Yaponiyaning Gʻarbiy Yapon dengizi sohilida joylashgan boʻlib, uning qoʻshni prefekturalar bilan chegaralari turli togʻ tizmalaridan tashkil topgan boʻlib, uning umumiy yer maydonining 17 % tabiiy bogʻlar sifatida belgilangan. Yamagata prefekturasi tarixiy Deva viloyatining janubiy yarmini Akita prefekturasi bilan birga tashkil etgan va Yaponiyaning tan olingan milliy xazinasi boʻlgan besh qavatli Haguro pagodasini oʻz ichiga olgan Devaning Uch togʻi hududida joylashgan.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bir paytlar hozirgi Yamagata deb ataladigan hududda aborigen Ezo (yaponcha: 蝦夷) odamlari yashagan. Yamagata va Akita prefekturasi Meiji qayta tiklanishiga qadar Deva viloyati tarkibida boʻlgan[3].
Heyan davrida (794-1185) bu hududda Fujivara (yaponcha: 藤原) oilasi hukmronlik qilgan. Yamagata shahri Edo davrida (1603-1867) gullab-yashnagan, chunki oʻzining qal’a shahri va pochta stansiyasiga ega boʻlib, beni (qoʻlda ipak ishlab chiqarishda ishlatiladigan qizil safor boʻyogʻi) bilan mashhur boʻlgan. 1689-yilda mashhur hokku shoiri Matsuo Basho Yaponiyaning shimoliy hududlariga besh oylik safari davomida Yamagataga ham tashrif buyurdi.
Geografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yamagata prefekturasi Tohokuning janubi-gʻarbiy hududida, Yapon dengiziga yaqin qismida joylashgan. Janubda Niigata va Fukusima prefekturasi, sharqda Miyagi prefekturasi va shimolda Akita prefekturasi bilan chegaradosh. Bu chegaralarning barchasi togʻlar bilan belgilanadi, aholining aksariyati cheklangan markaziy tekislik hududida istiqomat qiladi.
2020-yil 31-mart holatiga koʻra, prefekturaning umumiy yer maydonining 17 foizi tabiiy bogʻlar, yaʼni Bandai-Asaxi milliy bogʻi sifatida belgilangan, Chokayi, Kurikoma va Zao kvazi-milliy bogʻlari; va Goshōzan, Kabusan, Kennan, Mogamigava, Shonai Kaihin hamda Tendo Kogen prefekturasi tabiat bogʻlari shular jumlasidandir[4].
Shaharlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yamagata prefekturasida 13 ta shahar joylashgan:
| Nomi | Maydoni (km 2) | Aholi | Xarita | |
|---|---|---|---|---|
| Romaji | Kanji | |||
 Higashine
|
東根市 | 207.17 | 47 910 | 
|
 Kaminoyama
|
上山市 | 240,93 | 29 974 | 
|
 Murayama
|
村山市 | 196.98 | 23 643 | 
|
 Nagai
|
長井市 | 214.67 | 26 466 | 
|
 Nanʼyo
|
南陽市 | 160.52 | 31,112 | 
|
 Obanazava
|
尾花沢市 | 373.32 | 15 237 | 
|
 Sagae
|
寒河江市 | 139.03 | 40,131 | 
|
 Sakata
|
酒田市 | 602.97 | 99 341 | 
|
 Shinjo
|
新庄市 | 223.08 | 34 937 | 
|
 Tendo
|
天童市 | 113.01 | 61 947 | 
|
 Tsuruoka
|
鶴岡市 | 1311,53 | 125 389 | 
|
 Yamagata (poytaxt)
|
山形市 | 381.58 | 248 772 | 
|
 Yonezava
|
米沢市 | 548.51 | 81 707 | 
|
Shaharlar va qishloqlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bular har bir tumandagi shahar va qishloqlardir:
| Nomi | Maydon(km2) | Aholisi | Viloyat | Turi | Xarita | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Rōmaji | Kanji | |||||
 Asahi
|
朝日町 | 196.73 | 7,020 | Nishimurayama viloyati | Shaharcha | 
|
 Funagata
|
舟形町 | 119.03 | 5,101 | Mogami viloyati | Shaharcha | 
|
 Iide
|
飯豊町 | 329.6 | 6,970 | Nishiokitama viloyati | Shaharcha | 
|
 Kahoku
|
河北町 | 52.38 | 18,301 | Nishimurayama viloyati | Shaharcha | 
|
 Kaneyama
|
金山町 | 161.79 | 5,205 | Mogami viloyati | Shaharcha | 
|
 Kavanishi
|
川西町 | 166.46 | 14,967 | Higashiokitama viloyati | Shaharcha | 
|
 Mamurogava
|
真室川町 | 374.29 | 7,506 | Mogami viloyati | Shaharcha | 
|
 Mikava
|
三川町 | 33.22 | 7,562 | Higashitagava viloyati | Shaharcha | 
|
 Mogami
|
最上町 | 330.27 | 8,442 | Mogami viloyati | Shaharcha | 
|
 Nakayama
|
中山町 | 31.23 | 11,153 | Higashimurayama viloyati | Shaharcha | 
|
 Nishikava
|
西川町 | 393.19 | 5,225 | Nishimurayama viloyati | Shaharcha | 
|
 Ōe
|
大江町 | 153.92 | 7,894 | Nishimurayama viloyati | Shaharcha | 
|
 Oguni
|
小国町 | 737.56 | 7,376 | Nishiokitama Viloyati | Shaharcha | 
|
 Ōishida
|
大石田町 | 79.54 | 6,945 | Kitamurayama viloyati | Shaharcha | 
|
 Ōkura
|
大蔵村 | 211.59 | 3,044 | Mogami viloyati | Qishloq | 
|
 Sakegava
|
鮭川村 | 122.14 | 4,132 | Mogami viloyati | Qishloq | 
|
 Shirataka
|
白鷹町 | 157.74 | 13,482 | Nishiokitama viloyati | Shaharcha | 
|
 Shōnai
|
庄内町 | 249.17 | 20,940 | Higashitagava viloyati | Shaharcha | 
|
 Takahata
|
高畠町 | 180.26 | 23,367 | Higashiokitama viloyati | Shaharcha | 
|
 Tozava
|
戸沢村 | 261.31 | 4,431 | Mogami viloyati | Qishloq | 
|
 Yamanobe
|
山辺町 | 61.36 | 14,147 | Higashimurayama viloyati | Shaharcha | 
|
 Yuza
|
遊佐町 | 208.39 | 13,615 | Akumi viloyati | Shaharcha | 
|
Birlashishlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Iqlimi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yamagata prefekturasining iqlimi uzoq davom etadigan, issiq va biroz nam yoz hamda uzoq davom etadigan, qorli qish bilan tavsiflanadi. Bahor ham, kuz ham qisqa, kuz odatda sovuq, bahor esa koʻpincha issiq, lekin juda quruq va quyoshli oʻtadi. Yamagata prefekturasi, Miyagi va Ivatening shimoliy qismlari bilan bir qatorda, Yaponiya materikidagi nam subtropik iqlimdan (Koppen Cfa / Cwa) nam kontinentalga oʻtish joylarini oʻz ichiga oladi. Qishki harorat aholi punktlarida kamdan-kam hollarda −10 °C (14 °F) dan pastga tushadi; iyul va avgust oylarida harorat odatda 30 °C (86 °F) dan oshishi mumkin. Yogʻingarchilik butun yil davomida kuzatiladi va bir yoki ehtimol ikkita tayfun holatlari odatda avgust va oktyabr oylari orasida sodir boʻladi. Qishda, ayniqsa, balandroq joylarda kuchli qor yogʻadi, ammo Yaponiya dengizi sohillarida (Sakata) qish yumshoqroq oʻtadi va koʻproq yomgʻir yogʻadi. Shinjo uchun qor yogʻishi togʻli hududlarga xos, Yamagata shahri uchun esa vodiylarga xos tarzda kechadi. Gassan atrofidagi markaziy togʻlar 3,000 centimetr (98.43 ft) li qor qoplami bilan qoplansa, qish mavsumida qor qoplamasi 8 metr (26 ft) oshishi kuzatiladi.
| Yamagata iqlimi | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Koʻrsatkich | Yan | Fev | Mart | Apr | May | Iyun | Iyul | Avg | Sen | Okt | Noy | Dek | Yil |
| Mutlaq maksimal, °C | 18,1 | 17,3 | 23,7 | 33,3 | 33,4 | 35,6 | 40,8 | 38,9 | 36,1 | 32,3 | 26,9 | 20,1 | 40,8 |
| Oʻrtacha maksimal, °C | 3 | 4 | 8 | 16 | 22 | 25 | 28 | 30 | 25 | 19 | 12 | 6 | 16 |
| Oʻrtacha minimal, °C | −4 | −4 | −1 | 4 | 10 | 15 | 19 | 20 | 16 | 9 | 3 | −1 | 7 |
| Mutlaq minimal, °C | −20 | −19 | −15,5 | −7,3 | −1,8 | 3,0 | 6,7 | 8,4 | 3,0 | −2,4 | −7,2 | −15 | −20 |
| Yogʻingarchilik meʼyori, mm | 75 | 70 | 67 | 68 | 81 | 103 | 144 | 149 | 134 | 76 | 81 | 77 | 1 125 |
| Manba: Yaponiya Meteorologiya Agentligi[5] | |||||||||||||
| Sakata, Yamagata iqlimi | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Koʻrsatkich | Yan | Fev | Mart | Apr | May | Iyun | Iyul | Avg | Sen | Okt | Noy | Dek | Yil |
| Mutlaq maksimal, °C | 13,3 | 14,0 | 19,5 | 30,2 | 33,5 | 32,6 | 36,9 | 37,4 | 33,9 | 27,9 | 22,5 | 19,0 | 37,4 |
| Oʻrtacha maksimal, °C | 1 | 2 | 6 | 14 | 20 | 24 | 27 | 29 | 24 | 18 | 11 | 4 | 15 |
| Oʻrtacha minimal, °C | −4 | −4 | −2 | 3 | 9 | 14 | 19 | 20 | 15 | 8 | 3 | −1 | 7 |
| Mutlaq minimal, °C | −19,6 | −20,2 | −16,5 | −9,3 | −2,1 | 3,7 | 7,6 | 10,9 | 4,1 | −0,8 | −5,8 | −15,2 | −20,2 |
| Yogʻingarchilik meʼyori, mm | 181 | 145 | 112 | 98 | 107 | 131 | 186 | 175 | 153 | 152 | 195 | 211 | 1 843 |
| Manba: Yaponiya Meteorologiya Agentligi[6] | |||||||||||||
| Shinjō, Yamagata iqlimi | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Koʻrsatkich | Yan | Fev | Mart | Apr | May | Iyun | Iyul | Avg | Sen | Okt | Noy | Dek | Yil |
| Mutlaq maksimal, °C | 15,5 | 21,6 | 22,6 | 28,6 | 31,3 | 31,8 | 36,9 | 40,1 | 35,1 | 30,9 | 24,2 | 19,0 | 40,1 |
| Oʻrtacha maksimal, °C | 4 | 4 | 8 | 14 | 19 | 23 | 27 | 29 | 25 | 19 | 13 | 8 | 16 |
| Oʻrtacha minimal, °C | −1 | −2 | 1 | 5 | 11 | 16 | 20 | 21 | 17 | 10 | 5 | 1 | 9 |
| Mutlaq minimal, °C | −16,9 | −12,8 | −9,9 | −3,7 | −0,2 | 7,5 | 9,5 | 13,2 | 7,0 | 1,4 | −5,1 | −12,5 | −16,9 |
| Yogʻingarchilik meʼyori, mm | 153 | 115 | 104 | 106 | 117 | 128 | 186 | 176 | 185 | 174 | 224 | 202 | 1 861 |
| Manba: Yaponiya Meteorologiya Agentligi[7] | |||||||||||||
Iqtisodiyoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Meva
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yamagata prefekturasi Yaponiyadagi eng yirik gilos va nok ishlab chiqaruvchisi hisoblanadi. Uzum, olma, shaftoli, qovun, xurmo, tarvuz kabi boshqa meva turlari ham prefekturada koʻp miqdorda ishlab chiqariladi.
Demografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]2020-yil oktabr holatiga koʻra Yamagata prefekturasi aholisi 1 068 027 kishini tashkil qiladi[8]. 2019-yil oktabr holatiga koʻra, aholining 33,4 foizi 65 yoshdan oshgan, 15,5 foizi 65 yoshdan 74 yoshgacha va 17,9 foizi 75 yoshdan oshganlar boʻlgan[9]. Bu 2004-yildagi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga nisbatan 8,5 % ga oʻsgan, bunda aholining 12,8 % 65 dan 74 gacha, 12,1 % 75 yoshdan oshgan aholidan tarkib topgandir[10].
Yamagata prefekturasi Ikkinchi Jahon urushi tugaganidan keyin oʻzining eng katta oʻsish davrini boshdan kechirdi, ammo keyin aholining koʻpayish darajasi tezda sekinlasha boshladi va oxir-oqibat barqaror ravishda pasayib ketdi[11]. Bugungi kunda aholi soni 1930-yildagi soni bilan deyarli bir xil koʻrsatkichga kelib qolgan.
| Yil | Aholi | ±% |
|---|---|---|
| 1890 | 742,6 | — |
| 1920 | 969 | 30.5% |
| 1930 | 1,080,000 | — |
| 1940 | 1,119,000 | — |
| 1950 | 1,357,347 | — |
| 1960 | 1,321,000 | — |
| 1970 | 1,226,000 | — |
| 1980 | 1,252,000 | — |
| 1990 | 1,258,000 | — |
| 2000 | 1,244,147 | — |
| 2010 | 1,168,924 | — |
| 2020 | 1,068,027 | — |
Madaniyat
[tahrir | manbasini tahrirlash]Festivallar va tadbirlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yamagata prefekturasida har yili koʻplab festivallar va tadbirlar oʻtkaziladi.
Prefekturaga xos boʻlgan bayramlarning eng yirigi Yamagata Hanagasa festivali (花笠祭り) Yamagata shahrida avgust oyining birinchi dam olish kunida boʻlib oʻtadi, bu vaqtda shahar markazida minglab odamlar hanagasa raqsini ijro etishadi va festival oʻziga 300 000 tomoshabinni jalb qiladi. Yamagata shahri har yili ikki marta oʻtkaziladigan Yamagata xalqaro hujjatli filmlar festivaliga mezbonlik qiladi.
Fevral oyida Yonezavada Uesugi ziyoratgohida qor chiroqlari festivali oʻtkaziladi. Yuzlab sham bilan yoritilgan chiroqlar ziyoratgoh atrofidagi qorga qazilgan yorugʻlik yoʻllariga joylashtirib chiqiladi. Yonezava, shuningdek, bahorning oʻrtalarida Uesugi festivali (上杉祭り, uesugi matsuri) oʻtkaziladigan joy. Festivalning diqqatga sazovor joyi — Matsukava daryosi boʻyida Kavanakajima jangining qayta ishlangani koʻrinishi hisoblanadi.
Sentyabr oyida Yamagata prefekturasi oʻzining imoni bayrami bilan mashhur, yaʼni kuzda Shimoliy Yaponiyada mashhur boʻlgan taro- ildizli shoʻrva tayoorlash marosimi hisoblanadi. Imonikai, taro-ildizli shoʻrva bayramlari ushbu mavsumda juda mashhur boʻlib, koʻplab sayyohlar Yamagata prefekturasiga oʻziga xos imoni uslubini koʻrish uchun kelishadi.
Sanʼat
[tahrir | manbasini tahrirlash]2003-yildan boshlab Yamagata shahri rasmiylari Tohoku sanʼat va dizayn universiteti koʻmagida uch yillik loyihani boshladilar, unda shahar ibodatxonalari buddist sanʼati „madaniy boyliklarni“ aniqlash uchun kataloglashtiriladi va koʻrsatmalar toʻplami bilan oʻrganildi. Bir yuz toʻqsonta ibodatxonada ularning sanʼat asarlari koʻrib chiqildi va buddist haykaltaroshligining bir nechta muhim namunalari topildi. Hirashimizu tumanidagi Heisenji ibodatxonasida, ayniqsa, noyob haykal, zelkova yogʻochidan yasalgan oʻtirgan Vayrokana Buddasi haykali topildi. Shuningdek, boshqa koʻplab ahamiyatli asarlar topilgan boʻlib, ularga Heian davri (794-1185) va Kamakura davri (1192-1333) haykallari kiradi.
Yamagata shahrida joylashgan Yamagata sanʼat muzeyi 1964-yilda Yamagata Shimbun va Yamagata Broadcasting Co, Ltd kompaniyasi prezidenti Yoshio Hattori boshchiligidagi jamgʻarma saʼy-harakatlari bilan ochilgan. Doimiy toʻplam sanʼatning uch turidan tashkil topgan boʻlib, bular: yapon va osiyo, mintaqaviy va fratsuz sanʼatiga asoslanadi. Vaqti-vaqti bilan maxsus koʻrgazmalar ham oʻtkaziladi.
Til
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yamagata prefekturasi oʻzining mahalliy Yamagata-ben lahjasi bilan mashhur boʻlib, bu lahcha baʼzida Yaponiyaning boshqa qismlarida teskari ovoz sifatida qabul qilinadi. 2004-yilda Shinobu Yaguchi bilan hamkorlikda yozilgan va ishlangan „Swing Girls (Belanchak qizlar)“ filmi Yamagatada boʻlib oʻtdi va filmning komediyabopligini oshirish maqsadlarida Yamagata-ben lahchasidan foydalanildi.
Sport
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Quyida sanab oʻtilgan sport jamoalari Yamagata shahri nufuzi uchun bahs olib boradi.
Futbol
Voleybol
Basketbol
Transport
[tahrir | manbasini tahrirlash]Aeroportlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Yamagata aeroporti (Tokio, Osaka, Nagoya, Sapporo tomonidan Yaponiya Havo Yoʻllari)
- Shonai aeroporti (Tokio, Osaka, Sapporo All Nippon Airways tomonidan)
Temir yoʻllar
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Turizm
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yamagata shahri yaqinidagi togʻ yonbagʻrida oʻyilgan Yama-dera ibodatxonasi joylashgan boʻlib, u hududdagi diqqatga sazovor joylardan biri hisoblanadi.
Deva Sanzan — uchta muqaddas togʻlar majmuasi boʻlib, ular sintoizmningShugendo yoʻnalishi izdoshlari uchun anʼanaviy ziyoratgoh hisoblanadi. Mashhur Gojudo (besh qavatli pagoda) uchta togʻning eng pasti boʻlgan Haguro togʻining etagida joylashgan.
Zaō togʻi — mashhur qishki changʻi kurorti boʻlib, qishda oʻzining qor yirtqich hayvonlari (muzlatilgan qor bilan qoplangan daraxtlar) va Okama krater koʻli bilan mashhur. Bu koʻl shuningdek Goshiki Numa (Besh rangli koʻl) deb ham ataladi, chunki uning rangi ob-havo natijasida oʻzgarib turadi.
Ginzan Onsen (銀山温泉) — Yamagata prefekturasi, Obanazava shahri togʻlarida joylashgan Kumush togʻ issiq buloq shahri. Bu hudud dastlab kumush koni hududida rivojlangan. Biroq, bugungi kunda u daryo boʻyida tarixiy ryokanga ega boʻlgan Yaponiyaning eng goʻzal onsen shaharlaridan biri sifatida tanilgan[12].
Gallereya
[tahrir | manbasini tahrirlash]-
Yamadera niōmon -
Haguro togʻi, Gojuto pagodasi -
Ginzan Onsen kurorti -
Zao Onsen changʻi kurorti
OAV
[tahrir | manbasini tahrirlash]Gazetalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]TV va radio
[tahrir | manbasini tahrirlash]- YBC TV va radiosi (NNN, JRN va NRN)
- YTS TV (ANN)
- TUY TV (JNN)
- SAY TV (FNN)
- Ritm stansiyasi (JFN)
Film
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Yamagata xalqaro hujjatli filmlar festivali[13]
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Nussbaum, Louis-Frédéric. (2005). „Yamagata prefecture“ in Japan Encyclopedia, pp. 1038-1039 Google Booksda; „Tōhoku“ in p. 970 Google Booksda
- ↑ Nussbaum, „Yamagata“ in p. 1038 Google Booksda
- ↑ Nussbaum, „Provinces and prefectures“ in p. 780 Google Booksda
- ↑ „Natural parks“ (ja). Ministry of the Environment (2020-yil 31-mart). Qaraldi: 2020-yil 22-sentyabr.
- ↑ Yamagata Station, Yaponiya Meteorologiya Agentligi
- ↑ Sakata Station, Yaponiya Meteorologiya Agentligi
- ↑ Shinjo Station, Yaponiya Meteorologiya Agentligi
- ↑ „Yamagata (Japan): Prefecture, Cities, Towns and Villages - Population Statistics, Charts and Map“. www.citypopulation.de. Qaraldi: 2021-yil 24-dekabr.
- ↑ „Current Population Estimates as of October 1, 2019“ (2019-yil 1-oktyabr).
- ↑ „Jinsui“ (2004).
- ↑ „Statistics Bureau of Japan“ (2020-yil 1-oktyabr).
- ↑ „Ginzan Onsen“. RGWords Travel & Photography Blog (2021-yil 21-fevral). Qaraldi: 2022-yil 28-fevral.
- ↑ „YIDFF Official Site“. Yidff.jp. Qaraldi: 2014-yil 14-fevral.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Nusbaum, Lui-Frederik va Kathe Rot. (2005). Yaponiya ensiklopediyasi. Kembrij: Garvard universiteti nashriyoti .ISBN 978-0-674-01753-5ISBN 978-0-674-01753-5; OCLC 58053128
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Yamagata prefekturasining rasmiy veb-sayti (yaponcha)
