Teurgiya

Teurgiya – yunoncha „θεουργία“, soʻzidan olingan boʻlib, xudo uchun marosim degan maʼnoni beradi. Ushbu marosim neoplatonizm doirasida paydo boʻlgan sehrli amaliyot. Antik davrda, butparast kultlarda, xudolarga, farishtalarga, bosh farishtalarga va jinlarga bilim yoki moddiy yordam olish uchun amalga oshirilgan. Teurgiya marosimlar majmuasi, turli xil ibodat ketma-ketligi yordamida amalga oshirilgan. Keyinchalik, teurgiya ezoterik nasroniylik yoʻnalishi sifatida rivojlangan.

Oʻrta asrlardan boshlab teurgiya baʼzi bir Yevropalik tasavvuf vakillari tomonidan qabul qilingan va oʻzgartirilgan shaklda sajda qilish holatiga erishish uchun ishlatilgan. Keyinchalik esa, „teurgiya“ tushunchasi sehrli va mistik amaliyotlardan butunlay tashqariga chiqib, diniy falsafa kontekstida qoʻllanishni boshlagan.

Neoplatonizmdagi teurgiya

Bu atama birinchi marta neopolitizm asrning ikkinchi yarmida „Xaldey Oracle“ neoplatonik asarida ishlatilgan. Gʻarbiy teurgiyaning manbasini kech neoplatoniklar falsafasida topish mumkin. Soʻnggi neoplatonizmda ruhiy olam birlikdan emanatsiyalar ketma-ketligi sifatida taqdim etilgan.

Neoplatonistlarning politeizmiga qaramay, ularga monoteizm ham xos boʻlgan.

Plotin va Iamblichusning ustozlari Anatoliy va Porphyry uchun emanatsiya quyidagicha koʻrinadi:

• To En (yunoncha: tō ἕn), Hech bir sifatga ega boʻlmagan xudo maʼnosini beradi.
• Nous (yunoncha: Νoῦs), Aql: Umumjahon ongi maʼnosini beradi.
• Psychè (yunoncha: Ψυχή), Shaxsn va dunyoning ruhini oʻz ichiga olgan maʼnosini beradi.
• Physis (yunoncha: Φύσις), Tabiat.

Teurgiya – bu bir qator marosimlar va tadbirlar boʻlib, ularning maqsadi ilohiy „imzolarni“ mavjudlik qatlamlari orqali qayta oʻtkazish orqali transsendent mohiyatni tiklashdadir. Bu boradagi biliblar, Aristotel, Platon va Pifagor tomonidan taqdim etilgan sxemalarni tushunish uchun muhim.

Teurgiya amaliyoti

Teurgiya amaliyoti yozma davrgacha yetib borgan tarixiy manbalarning keng doirasida ifodalangan. Yunon va Rim tuproqlarida paydo boʻlgan sehrli taxtalarda, Misr demotik papiruslarida, kopt tilida yozilgan sehrli papirusda, Yahudiy sehrgarlik darsliklarida mavjud boʻlib, farishtalar va xudolarni chaqirish va ular bilan muloqot qilishn amaliyotlarida keng qoʻllangan.

Teurgiya va sehr oʻrtasidagi farqlar

Martinistik anʼanalar teurgiyani sehrdan ajratishga intilgan. Martinist taʼlimotiga koʻra, ikkisi ham u yoki bu darajada marosim amaliyotini nazarda tutgan. Ikkisi ham oʻz maqsadlariga erishish uchun maʼlum soʻzlardan yoki aqliy tasvirlardan foydalangan. Biroq, Martinistik buyruqlar tarafdorlarining fikriga koʻra, sehr va teurgiya bir xil narsa emas. Ularning asosiy farqi iroda harakatida. Sehrgarlikda shaxsiy ego, uni mustahkamlash uchun marosimlar, ruhiy tasvirlar va soʻzlar qoʻllanadi. Teurgiyada marosimlar, ruhiy tasvirlar va soʻzlar shaxsiy egoni Xudoning irodasi bilan birlashtirish uchun ishlatiladi. Asl Martinistik anʼanadagi bu birikma „Yurak yoʻli“ deb ataladi. Bundan kelib chiqadiki, teurgiya va sehrning asosiy farqi koʻzlangan maqsadga erishish jarayonida irodaning oʻrni.

Ezoterik nasroniylikning nazariyasi

Ezoterik nasroniylik teurgiyani katta foyda bilan toʻldiradigan anʼana sifatida qabul qiladi. Ezoterik nasroniylikning asosiy yutugʻi – bu Xudoning „sirini“ tushunish, shuningdek, yuqori ong darajasiga koʻtarilish, ezoterik nasroniylikdagi teurgiya esa bu bilimlardan „maʼnaviy tabiat“ni anglash uchun foydalanadi. Odatda ezoterik nasroniylikda teurgiya – bu odamning boshqa odamdan oʻrganib boʻlmaydigan ruhiy haqiqatlar va donolikni Xudodan olishi uchun ichki „ilohiy qismi“ bilan muloqotga kirishishga qaratilgan amaliyotdir. Agar ezoterik nasroniylik tarafdori, teosofist teurgiya bilan shugʻullansa, u „sehrgar“ yoki „mohir“ deb hisoblanadi.

Mistik tafakkurda teurgiya

Oʻrta asrlarda, keyin esa yangi tarix davrida ezoterik nasroniylik nazariyasi va amaliyoti ishlab chiqilgan. Xristian teurgiyasi nazariyasi va amaliyoti Rosicrucianism orasida eng keng tarqalgan boʻlib, keyinchalik Martinez de Pasqually tomonidan Elus Koen ordenining markaziy taʼlimoti sifatida izchil tizimga rasmiylashtirilgan.

Teurgik anʼana sifatida dastlab 1740-yilda Fransiyada Martines de Pasqually tomonidan tashkil etilgan yuqori darajalar tizimida markaziy amaliyot sifatida rivojlangan. Keyingi oʻrinda uning shogirdlari Louis Claude de Saint-Martin va Jean-Baptiste Willermoz tomonidan ikki xil shaklda rivojlantirgan.

Teurgiya „tanlangan ruhoniy“ning maxsus yoʻli sifatida murakkab marosimlar, yashirin ibodatlar va operatorni oʻqitish usullaridan boʻlgan ketma-ket amaliyotlarining maxfiy usulidir. Martines de Pasqually tomonidan Elus Koen ordenida teurgik anʼana ifodalangan. Ushbu amaliyotning falsafiy va teologik asoslari Martines de Pasqually tomonidan yozilgan mavjudodlarning asl sifatlari va kuchlari, ruhiy va ilohiy integratsiyalashuvi toʻgʻrisidagi yagona kitobda berilgan.

Rus falsafasida teurgiya

Vladimir Solovyov ramziylik estetikasi doirasida „erkin teurgiya“ diniy va mistik kontseptsiyasi goʻzallikning eng yuqori shakli – haqiqiy birlikni yaratishi sifatida tasvirlagan. 20-asr boshlarida rus estetika falsafasida teurgiya atamasi Nikolai Berdyaev tomonidan yangi talqinda taʼriflangan:

“Teurgiya - bu boshqa dunyo, boshqa mavjudot, boshqa hayot, borliq sifatida go'zallikni yaratadigan san'atidir. Teurgiya ijod fojiasini yengib chiqadi, ijodiy quvvatni yangi hayotga yo‘naltiradi... Teurgiya insonning Xudo bilan birgalikdagi harakati – ilohiy faoliyat, ilohiy-insoniy ijoddir”.

Teurgiya tanqidi

Immanuil Kantning fikricha, hozirgi davrda klassik ratsionalistik tizimlarning shakllanishi va rivojlanishi bilan birga teurgiyaga qiziqish keskin pasayib bormoqda. Kant teurgiyani „boshqa oʻta sezgir mavjudotlarni his qilish va ularga taʼsir oʻtkazish mumkin boʻlgan fanatik aldanish“ deb ataydi.

Qo'shimcha 0'qish uchun

• "Abramelinning muqaddas sehrlari kitobi"
• Sehr | Misteriya
• Gnostitsizm | Ezoterizm | Martinizm | Teosofiya | Okkultizm
• Diniy sinkretizm