Shoh Abbos masjidi
| Masjid | |
 | |
| Mamlakat |  Ozarbayjon
|
| Shahar | Ganja |
| Yoʻnalishi | shia |
| Masjid turi | Jomeʼ-Masjid |
| Meʼmoriy uslub | Arran arxitektura maktabi |
| Meʼmor | Shayx Bahai |
| Binokorlik tashabbuschisi | Abbos I |
| Binokorlik | 1601—1606 |
| Holati | amaldagi |
| Tarovih | 
|
| Saharlik va iftorlik |
|
 Shoh Abbos masjidi Vikiomborda
| |
40°40′39″N 46°21′32″E / 40.67750°N 46.35889°E
Shoh Abbos masjidi (ozarbayjoncha: Şah Abbas məscidi) — Ganja daryosining chap qirgʻogʻida, Ganjaning tarixiy markazida joylashgan XVII asrda Arran meʼmoriy uslubida qurilgan tarixiy masjiddir.
Ganja juma masjidi oʻzining umumiy meʼmoriy tarkibi, rejalashtirish, konstruktiv va badiiy-dekorativ xususiyatlari tufayli Oʻrta asrlar Ozarbayjon meʼmorchiligining portal-gumbaz anʼanalarini davom ettiradi[1]. Binoning meʼmorchiligida, ayniqsa gumbaz va portallarni bezashda Ozarbayjon va qoʻshni mamlakatlarning boy meʼmoriy anʼanalaridan muvaffaqiyatli foydalanilgan.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ganja qadimgi Ganja shahar hududidan koʻchirilgandan soʻng, yangi shaharni obodonlashtirishga alohida eʼtibor berildi. Oʻsha paytda yer usti binolari, maydonlar va bogʻlardan tashqari bir necha kilometrga yetadigan kanalizatsiya tizimi yaratilgan boʻlib, uning bir qismi bugungi kunda ham qoʻllanilmoqda[2] . Gʻishtdan qilingan keng kanalizatsiya janubdan gʻarbga va shimoldan sharqqa qarab, masjid yonidan va maydon ostidan Ganjaga boradi[2]. Shaharning suv taʼminoti ichki kanalizatsiya tizimi bilan taʼminlangan[2].
Shahar markazining asosiy qismini tashkil etgan masjid majmuasi tarkibiga monumental masjid binosi, shimolga mustaqil kirish hududi, ikki tomoni ikki qavatli minoralar bilan oʻralgan va masjid atrofida joylashgan Ganja madrasasi kiritilgan[3].
Joylashishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Masjid qisman tekis maydonda qurilgan va uning oldida katta bozor maydoni boʻlgan. Taxminan 3,5 gektar maydonni egallagan maydon koʻplab savdo qatorlari va qadimiy chinorlar bilan oʻralgan. Masjidning janubiy tomonida 1870-yillarga qadar yaxshi saqlanib qolgan yirik bogʻ boʻlgan[4]. Bir paytlar bogʻni bezab turgan baʼzi daraxtlar saqlanib qolgan. Chiroyli daraxtlarning katta koʻrinishi masjid binosining qattiq meʼmorchiligini yumshatishga xizmat qiladi. Masjid majmuasini maydondan ajratib turadigan bogʻ deyarli qanday boʻlgan boʻlsa, shunday saqlanib qolingan.
Arxitektura xususiyatlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Masjid binosi 25,30x25x28 metr oʻlchamdagi markaziy zaldan iborat boʻlib, toʻrtburchaklar shaklida va yonma-yon joylashgan. Binoning butun tarkibi 204 m² va balandligi 13 metr boʻlgan markaziy zalga boʻysundirilgan.
Ikkala tomonida chuqur teshiklari boʻlgan kvadrat zalning shakli XVII asrda Ozarbayjon meʼmorchiligida keng tarqalgan xususiyat boʻlib, binoning asosiy oʻqlarini aniq belgilaydi, bu yerda kirish joylari va atrofdagi barcha inshootlar mos ravishda joylashgan.
Binoning asosiy kirish qismi shimoliy devorda, mehrob esa janubiy devorda[5]. Mehrob zalning janubiy joyining chuqurligida joylashgan. Zalning gʻarbiy va sharqiy devorlarida yana ikkita eshik bor. Kichik koylardan oʻtadigan qoʻshimcha eshiklar mavjud.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Алиев 1954, s. 673
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Алиев 1954, s. 664
- ↑ Л. Бретаницкий, А. Саламзаде 1960, s. 39
- ↑ Bakıxanov, A.. Gülüstani-İrəm, Bakı, 1926 — 98-bet.
- ↑ Алиев 1954, s. 665
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Алиев, М.. Джума-мечеть в Кировабаде, Искусство Азербайджана, Т. 4, Баку, 1954.
- Л. С. Бретеницкий, А. Саламзаде. Кировабад, Москва, 1960.
- Саламзаде, А.. Архитектура Азербайдана XVI-XIX вв.. Баку: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР, 1964.