Saraka asoca (buyuk podshoh „Ashoka“ nomi bilan atalgan) (ashoka daraxti ; „qaygʻusiz“) — dukkaklilar oilasining Detarioideae kenja oilasiga mansub oʻsimlik^[2]. Bu tur Hindiston yarimoroli va unga tutash hududlarning anʼanalarida muhim daraxt hisoblanadi. Baʼzan notoʻgʻri Saraca indica nomi bilan ataladi^[3]. Ashoka daraxtining guli Hindistonning Odisha shtatining davlat gulidir^[4].

Tavsif

Ashoka yomgʻirli oʻrmon daraxtidir. Uning asl tarqalishi Dekan platosining markaziy hududlarida, Hindiston yarimorolining gʻarbiy qirgʻoq zonasi, Gʻarbiy Gat togʻlarining oʻrta qismi.

Ashoka oʻzining chiroyli barglari va xushboʻy gullari uchun qadrlanadi.

Uning gullash davri fevraldan aprelgacha davom etadi. Ashoka gullari ogʻir, yam-yashil shodalar hosil qiladi. Ular yorqin toʻq sariq-sariq rangga ega, soʻlishidan oldin qizil rangga kiradi.

Yovvoyi daraxt sifatida ashoka himoyasiz tur hisoblanadi. U oʻzining tabiiy yashash joylarida kamdan-kam uchraydi, ammo izolyatsiya qilingan yovvoyi ashoka daraxtlari markaziy va sharqiy Himoloy etaklarida, Hindistonning shimoliy tekisliklari, Mumbay yaqinidagi subkontinentning gʻarbiy qirgʻogʻidan topilgan.

Ashoka daraxtining bir nechta navlari mavjud.

Mifologiya va anʼanalar

Miloddan avvalgi 2-asr, Hindiston Bharhut Stupadagi panjarali haykal

Ashoka daraxti butun Hindiston yarimorolida, ayniqsa Hindiston, Nepal va Shri-Lankada muqaddas hisoblanadi. Oʻzining chiroyli koʻrinishi, gullarining rangi va koʻpligi uchun juda qadrlanadi, ashoka daraxti koʻpincha qirollik saroyi majmualari va bogʻlarida, shuningdek, Hindiston boʻylab ibodatxonalar yaqinida oʻsadi^[5].

Ashoka daraxti yakshi mifologik mavjudotlari bilan chambarchas bogʻliq. Baʼzi mualliflar, bu daraxtning tagidagi yosh qiz haykali, unumdorlik bilan bogʻliq qadimgi daraxt xudosiga asoslangan deb hisoblashadi^[6].

Asrlar oʻtishi bilan ashoka daraxti ostidagi yakshi hind haykaltaroshligining standart bezak elementiga aylandi. Hind ibodatxonasi arxitekturasiga salabhanjika sifatida kiritilgan, chunki koʻpincha ashoka daraxti va sal daraxti (Shorea robusta) oʻrtasida chalkashlik mavjud^[7].

Hinduizmda ashoka muqaddas daraxt hisoblanadi. U bilan bogʻliq boʻlgan koʻplab mahalliy urf-odatlarni hisobga olmaganda, ashoka daraxti Hindu taqvimining bir oyi boʻlgan Chaitrada^[8] sajda qilinadi^[8]. Bu, shuningdek, hindlarning sevgi xudosi Kamadeva bilan bogʻliq^[9]. Shunday qilib, ashoka daraxti koʻpincha klassik hind diniy va ishqiy sheʼriyatida tilga olinadi, sanskrit tilida daraxt yoki uning gullari 16 xil nomga ega^[10].

Hind epik sheʼriyatida ashoka daraxti Ramayanada Xanuman Sita bilan birinchi marta uchrashgan Ashoka Vatikada (ashoka daraxtlari bogʻi) eslatib oʻtilgan.

= "Ashoka daraxti" deb nomlangan boshqa daraxtlar

Ashoka daraxti
	Ashoka daraxti gullari
	; ; Vulnerable (IUCN 2.3)
Ilmiy tasniflash
	Oʻsimliklar
	Yuksak oʻsimliklar
	Gulli oʻsimliklar
	Ikki urugʻpallalilar
	Rosids
	Fabales
	Fabaceae
	Saraca
	S. asoca
Binar nomi
	Saraca asoca; ; (Roxb.) Willd.
Sinonimlar
	Jonesia asoca Roxb.; Jonesia confusa Hassk.; Jonesia pinnata Willd.; Saraca confusa (Hassk.) Backer; Saraca indica sensu Bedd., non L.;

„Soxta ashoka daraxti“ yoki hatto „ashoka daraxti“ deb nomlanuvchi mashhur daraxt Polyalthia longifolia xuddi tik ustunga oʻxshab oʻsadi. Bu Devadaar yoki Debdaru nomi bilan ham tanilgan Hindiston yarim orolida koʻkalamzorlashtirishda koʻp ishlatiladigan mashhur bogʻ va bogʻ oʻsimligidir. Bu daraxtni oddiy barglari va juda xilma-xil gullari bilan osongina ajratib olish mumkin. Ashoka gullari qizil (dastlab toʻq sariq rangda), P. longifolia gullari esa olma yashil rangda. Ashoka mevalari bir nechta urugʻlarni oʻz ichiga olgan loviyaga oʻxshaydi, soxta ashoka mevalari kichik, sharsimon va faqat bitta urugʻdan iborat. Ashoka daraxtlari kichik, soxta ashoka esa balandroq.

Foydalanish

Ashoka oʻsimlikining qobigʻi xaritaki (quritilgan daraxt mevasi), vibhitaki, sandal daraxti va mustak ildizlari (Cyperus rotundus) kabi oʻn toʻrtta boshqa oʻt bilan aralashtiriladi. Bu aralashma „ayol kasalliklari“ yoki hayz davrining buzilishi va ayol gormonal nomutanosibliklarini davolash uchun ishlatiladi^[11].

Manbalar

↑ "Saraca asoca (Roxb.) Willd. — The Plant List". The Plant List. 5 January 2015.
↑ de la Estrella, Manuel; Forest, Félix; Klitgård, Bente; Lewis, Gwilym P.; Mackinder, Barbara A.; de Queiroz, Luciano P.; Wieringa, Jan J.; Bruneau, Anne (2018), „A new phylogeny-based tribal classification of subfamily Detarioideae, an early branching clade of florally diverse tropical arborescent legumes“, Scientific Reports, 8 (1): 6884, Bibcode:2018NatSR...8.6884D, doi:10.1038/s41598-018-24687-3, PMC 5932001, PMID 29720687
↑ Zuijderhoudt, G.F.P. (1968), „A revision of the genus Saraca L. — (Legum. Caes.)“, Blumea, 15: 413–425
↑ Orissa State Symbols
↑ „Herbs - Ashoka“. Tamilnadu.com (25-fevral 2013-yil). 2013-yil 14-avgustda asl nusxadan arxivlangan.
↑ Heinrich Zimmer, Myths and Symbols in Indian Art and Civilization. (1946)
↑ Buddhistische Bilderwelt: Hans Wolfgang Schumann, Ein ikonographisches Handbuch des Mahayana- und Tantrayana-Buddhismus.
↑ ^8,0 ^8,1 „Ashoka Tree“. 11-iyul 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4-noyabr 2022-yil.
↑ Cowen, D. V.. Flowering Trees and Shrubs in India, Sixth Edition. Bombay: THACKER and Co. Ltd., 1984 — 5-bet.
↑ Eckard Schleberger, Die indische Götterwelt.
↑ „Ashokarishta Uses, Ingredients, Dosage and Side Effetcs and Price“. bimbima (6-iyul 2017-yil). 2022-yil 4-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-noyabr.

[TPL-1] "Saraca asoca (Roxb.) Willd. — The Plant List". The Plant List. 5 January 2015.

[2] Estrella, Manuel; Forest, Félix; Klitgård, Bente; Lewis, Gwilym P.; Mackinder, Barbara A.; de Queiroz, Luciano P.; Wieringa, Jan J.; Bruneau, Anne (2018), „A new phylogeny-based tribal classification of subfamily Detarioideae, an early branching clade of florally diverse tropical arborescent legumes“, Scientific Reports, 8 (1): 6884, Bibcode:2018NatSR...8.6884D, doi:10.1038/s41598-018-24687-3, PMC 5932001, PMID 29720687

[3] Zuijderhoudt, G.F.P. (1968), „A revision of the genus Saraca L. — (Legum. Caes.)“, Blumea, 15: 413–425

[4] Orissa State Symbols

[5] „Herbs - Ashoka“. Tamilnadu.com (25-fevral 2013-yil). 2013-yil 14-avgustda asl nusxadan arxivlangan.

[6] Heinrich Zimmer, Myths and Symbols in Indian Art and Civilization. (1946)

[7] Buddhistische Bilderwelt: Hans Wolfgang Schumann, Ein ikonographisches Handbuch des Mahayana- und Tantrayana-Buddhismus.

[her-8] 8,0 ^8,1 „Ashoka Tree“. 11-iyul 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4-noyabr 2022-yil.

[9] Cowen, D. V.. Flowering Trees and Shrubs in India, Sixth Edition. Bombay: THACKER and Co. Ltd., 1984 — 5-bet.

[10] Eckard Schleberger, Die indische Götterwelt.

[11] „Ashokarishta Uses, Ingredients, Dosage and Side Effetcs and Price“. bimbima (6-iyul 2017-yil). 2022-yil 4-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-noyabr.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]