Kontent qismiga oʻtish

Qirollik Hindiston havo kuchlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Qirollik Hindiston havo kuchlari

Faol 1932–1950-yillar
Davlat Hindiston
Tip Havo kuchlari
Hajm 25,000 kishi (1945)[1]
Buyruq RAF India
Laqab RIAF
Shior Zinapoya yuqorisiga qiyinchilik bilan chiqiladi
Janglar
Qoʻmondonlar
Eʼtiborga loyiq
qoʻmondonlar
  • John Miles Steel
  • Sir Cecil Bouchier
  • Hugh Walmsley
Imzo
Nishon
Belgi
Bayroq


Qirollik Hindiston havo kuchlari (RIAF) — Britaniya Hindistoni (Dominioni)ning havo kuchlari. Hindiston armiyasi va qirollik Hindiston floti bilan bir qatorda u Britaniya Hindiston imperiyasining qurolli kuchlaridan biri.

Hindiston havo kuchlari rasman 1932-yil 8-oktabrda tashkil etilgan. Uning birinchi parvozi 1933-yil 1-aprelda oltita RAF tomonidan oʻqitilgan ofitser va 19 Havai Sepoy (havo askarlari) bilan amalga oshirildi. Samolyot inventarizatsiyasi rejalashtirilgan № 1 (Armiya hamkorligida) eskadronining „A“ parvoz yadrosi sifatida Karachidagi Drig Roadda joylashgan toʻrtta Westland Wapiti IIA armiya hamkorligi biplanidan iborat edi.

Tarix

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Birinchi jahon urushi paytida toʻrtta hind koʻngillilari — leytenantlar Shri Krishna Chandra Velinkar, Hardit Singx Malik, Errol Suvo Chunder Sen va Indra Lal Roy Qirollik uchuvchi korpusida qiruvchi samolyotlarni boshqaradigan uchuvchilar boʻlib xizmat qilishgan. 1917-yil sentabrga kelib esa Sen harbiy asirga aylandi va otib tashlandi. Keyingi 10 oy ichida Malik ham yaralandi. Velinkar va Roy halok boʻldi. „Leddie“ samolyotini boshqargan Roy halok bo'lishidan oldin dushmanning 10 ta samolyotini yoʻq qildi va 1918-yil 21-sentabrda u vafotidan keyin RAFning yangi „Hurmatli uchuvchi xochi“ bilan taqdirlandi.

Urushlararo yillarda oʻz taqdirini oʻzi belgilash gʻoyasi Britaniya Hindistonida keng qoʻllab-quvvatlandi. Shunga koʻra, general ser Endryu Skin raisligidagi qoʻmita 1925-yil avgust oyida Simla shahrida Hindiston armiyasi ofitserlar korpusining „hindlashuvi“(hindlarni ham jalb qilish) ni tekshirish uchun yigʻildi. Sendxerstga tenglashtiriladigan harbiy akademiyaning tashkil etilishi ham koʻrib chiqildi. Skeen qoʻmitasi 1927-yil aprel oyida xabar berishicha, hind kursantlarini RAF Krenvellda ofitserlar tayyorlashga qabul qilish edi. RFCning janubiy osiyolik uchuvchilari buni qoʻllab-quvvatladi va faxriy Hardit Singx Malikning qoʻmita oldidagi taʼsirchan nutqi bunga yana qoʻshimcha bo‘ldi. Britaniya va Hindiston hukumatlari oʻrtasidagi munozaralar Hindiston davlat kotibi Lord Birkenxed 1928-yil 5-aprel kuni Hindiston havo kuchlarini yaratishni tasdiqlamagunga qadar davom etdi. Yangi xizmat subkontinentning har bir qismidan kelgan barcha din va kastalarga mansub erkaklar uchun ochiq boʻladi.

Shakllanish va dastlabki uchuvchilar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hindiston havo kuchlari Britaniya Hindistonida qirollik havo kuchlarining yordamchi havo kuchlari[2] sifatida oʻsha yilning 8-oktabrida[3][4] havo kuchlar toʻgʻrisidagi qonunning 1932-yilda kuchga kirishi bilan tashkil etilgan va Qirollik havo kuchlari formasini qabul qilgan[5]. 1933-yilning 1-aprel kuni IAF oʻzining birinchi eskadronini — № 1 eskadronni toʻrtta Vestland Vapiti biplani va beshta hind uchuvchisi bilan birga ishga tushirdi. Hindistonlik uchuvchilarni RAF qoʻmondonligining leytenanti (keyinchalik havo vitse-marshali) Sesil Bushier boshqargan[6].

IAFga topshirilgan dastlabki beshta uchuvchi: Harish Chandra Sirkar, Subroto Mukerji, Bhupendra Singx, Aizad Baksh Avan va Amarjit Singx edilar. Oltinchi ofitser JN Tandon bo‘yi juda past boʻlgani uchun logistika vazifalariga qaytishga majbur boʻldi. Ularning barchasi 1932-yilda RAF Krenvelldan uchuvchi ofitser sifatida tanlangan. Keyinchalik Subroto Mukerji IAFning birinchi havo shtab boshligʻi boʻldi. Ikkinchi Jahon urushi oldidan kiritilgan keyingi partiyalarga Aspy Engineer, KK Majumdar, Narendra, Daljit Singx, Genri Runganadhan, RHD Singx, Baba Mehar Singx, SN Goyal, Prithpal Singx va Arjan Singx kabi askarlar kirdi.

Vestland Vapiti — Hindiston havo kuchlarining birinchi samolyotlaridan biri.

Ikkinchi jahon urushi (1939-1945)

[tahrir | manbasini tahrirlash]
263-sonli otryadning uchuvchilari oʻzlarining „Tayfun“i oldida suratga tushishmoqda. Dvigatel qopqogʻida hind uchuvchisi Tiagarajan oʻtirgan
Karun Krishna „Jumbo“ Majumdar „Hurmatli uchuvchi xoch“ bilan taqdirlangan birinchi hind ofitseri edi.
Lankaster R5868 oldida 83-eskadron samolyot ekipaji. O'rtada hind navigatori-Shailendra Eknath Sukthankar
RAF, Hindiston havo kuchlari va ayollar yordamchi korpusi (Hindiston) xodimlari Hindistonning shimoli-sharqidagi guruh shtab-kvartirasining Operatsiya xonasida ishlamoqda.
Hindiston havo kuchlari uchuvchilari Ikkinchi jahon urushi paytida Birmadagi missiyadan keyin

Ikkinchi jahon urushi paytida IAF birinchi havo hujumi amalga oshirilgan. Bu havo hujumi Birmada yapon armiyasining yurishini to'xtatishda muhim rol o'ynadi. Ushbu birinchi missiya uchun maqsad Arakandagi Yaponiya harbiy bazasi bo'ldi, shundan so'ng IAF zarba missiyalari Tailand shimolidagi Mae Xong Son, Chiang May va Chiang Raidagi Yaponiya havo bazalariga qarshi davom etdi.

IAF asosan zarba berish, yaqin havodan yordam berish, havodan razvedka qilish, bombardimonchilarni kuzatib borish hamda RAF va USAAF og'ir bombardimonchi samolyotlari uchun yo'l topish missiyalarida ishtirok etgan. RAF va IAF uchuvchilari jangovar tajriba va aloqa ko'nikmalariga ega bo'lish uchun mahalliy bo'lmagan havo samalyotlari bilan uchish orqali mashq qilishgan. Birmadagi operatsiyalardan tashqari, IAF uchuvchilari Shimoliy Afrika va Yevropadagi havo operatsiyalarida ishtirok etishgan[1][7].

IAFdan tashqari, koʻplab mahalliy hindlar va Britaniyada yashovchi 200 ga yaqin hindlar RAF va ayollar yordamchi havo kuchlariga qoʻshilish uchun koʻngilli boʻlishdi. Shunday koʻngillilardan biri serjant Shailendra Eknath Sukthankar boʻlib, u 83-sonli otryadda navigator boʻlib xizmat qilgan. Suktxankar ofitser lavozimiga tayinlangan va 1943-yil 14-sentabrda DFCni qabul qildi. Otryad rahbari Sukthankar oxir-oqibat 45 ta operatsiyani yakunladi, ulardan 14 tasi RAF muzeyidagi Avro Lancaster R5868 nomi ostida saqlanadi. Yana bir koʻngilli boʻlim xodimi yordamchisi Noor Inayat Khan boʻlib, u 1940-yilning noyabrida natsizmga qarshi kurashish uchun WAAFga qoʻshilgan musulmon pasifist va hind millatchisi. 1940-1944-yillarda ayollar yordamchi havo kiuchlari tarkibida xizmat qildi. Noor Khan Fransiyadagi Maxsus Operatsiyalar Boshqarmasida (SOE) maxfiy agent sifatida jasorat bilan xizmat qildi, ammo oxir-oqibat xiyonatda ayblandi va nemislarga qoʻlga tushdi[1]. Keyinchalik fashistlar tomonidan Daxau konslagerida qatl qilindi. Ushbu hindistonlik havo kuchlarining koʻpchiligi kengaytirilgan IAFga joʻnatilgan yoki koʻchirilgan, masalan, Birmadagi 4-sonli IAF eskadronini boshqargan otryad rahbari Mohinder Singx Pujji DFC edi.

Urush paytida IAF barqaror kengayish bosqichini boshdan kechirdi. Tashkilotga qoʻshilgan yangi samolyotlar orasida AQShda ishlab chiqarilgan Vultee Vengeance, Duglas Dakota, Britaniyaning Hawker Hurricane, Supermarine Spitfire, Bristol Blenheim va Westland Lysander bor edi.

Subhas Chandra Bose Hindiston milliy armiyasining yosh kursantlarini uchuvchi sifatida tayyorlash uchun Yaponiyaga yubordi. Ular 1944-yilda Yaponiya imperatorlik armiyasi havo kuchlari akademiyasida o‘qishni davom ettirdilar[8].

IAF tomonidan jasoratli xizmatini eʼtirof etgan holda, qirol Georg VI 1945-yil 12-martda „Qirollik“ prefiksini topshirdi. Keyinchalik IAF Hindiston Qirollik havo kuchlari deb ataldi. 1950-yilda Hindiston respublikaga aylanganida, prefiks olib tashlandi va u Hindiston havo kuchlariga aylandi[9].

Urushdan soʻng, № 4 IAF eskadroni ittifoqdosh ishgʻol kuchlari tarkibida Yaponiyaga yuborildi.

Hindistonning boʻlinishi (1947)

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hindiston subkontinentining ikki alohida davlatga — Hindiston va Pokiston davlatlariga boʻlinishi bilan harbiy kuchlar ham boʻlingan. Bu 1947-yilda Hindiston qirollik havo kuchlarini qisqartirdi va yangi Pokiston qirollik havo kuchlariga berdi.

Hindiston hukmronligi (1947-1950)

[tahrir | manbasini tahrirlash]
IAF Dakota tomonidan evakuatsiya qilinishini kutayotgan qochqinlar, Poonch aerozolida, 1947-yil dekabr

1947-yilda Britaniya imperiyasidan mustaqil boʻlgandan soʻng, Britaniya Hindistoni Hindiston Dominioni va Pokiston Dominionining yangi shtatlariga boʻlindi. Geografik boʻlinish boʻyicha havo kuchlarining aktivlari yangi mamlakatlar oʻrtasida taqsimlandi. Hindiston havo kuchlari Hindiston Qirollik havo kuchlari nomini saqlab qoldi, ammo Pokiston chegaralarida joylashgan oʻnta tezkor eskadron va ob’yektlardan uchtasi Pokiston Qirollik havo kuchlariga topshirildi[10]. RIAF Roundel Ashoka Chakradan olingan vaqtinchalik „Chakra“ nomiga oʻzgartirildi[5].

Taxminan bir vaqtning oʻzida ular oʻrtasida Jammu va Kashmir knyazlik shtatini nazorat qilish uchun mojaro kelib chiqdi. Pokiston kuchlari shtatga koʻchib oʻtishi bilan uning Maharajasi harbiy yordam olish uchun Hindistonga qoʻshilishga qaror qildi[11]. Qoʻshilish toʻgʻrisidagi hujjat imzolangandan bir kun oʻtib, RIAF urush zonasiga qoʻshinlarni olib kirishga chaqirdi[11]. Bu Hindiston va Pokiston oʻrtasida toʻliq miqyosli urushning boshlanishiga olib keldi, ammo shu vaqtga qadar bu ikki davlat o'rtasida rasmiy urush eʼlon qilinmagan[12]. Urush paytida RIAF Pokiston havo kuchlarini havo jangida qatnashmadi; ammo, u hind qoʻshinlariga samarali transport va yaqin havo yordamini taʼminlab berdi[13].

1950-yillarning boshlarida Dekan platosida IAF Consolidated B-24 Liberator ogʻir bombardimonchi samolyoti

1950-yilda Hindiston respublikaga aylanganda, Hindiston havo kuchlari nomidan „Royal“ prefiksi olib tashlandi[14]. Shu bilan birga, joriy IAF roundel ham qabul qilindi[5].


Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 „Royal Indian Air Force“. RAF Museum. Qaraldi: 2020-yil 12-may. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "rafmuseum" defined multiple times with different content
  2. ↑ „CLAUSE 4.—(Relations between Royal Air Force and Indian Air Force, and attachment of personnel.)“, HC Deb 3 April 1933 vol 276 cc1473-501. Parliament of the United Kingdom. Qaraldi: 2009-yil 8-aprel.  (Wayback Machine saytida 2009-05-03 sanasida arxivlangan)
  3. ↑ „History of the IAF“. Official Website. Webmaster IAF – Air Headquarters. 2009-yil 9-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 7-aprel.
  4. ↑ Bedi, Sanjeev (Summer 2008). "Strategic Role of Air Power". Air Power Journal (Center for Air Power Studies) 3 (2): 27–45. Archived from the original on 2019-07-23. https://web.archive.org/web/20190723023345/http://www.aerospaceindia.org/Journals/Summer 2008/Sanjeev Bedi.pdf. Qaraldi: 8 April 2009. Qirollik Hindiston havo kuchlari]]
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 „INDIAN AIR FORCE MUSEUM – Heraldry (Badges and Insignia)“. Bharat Rakshak. 2010-yil 29-martda asl nusxadan arxivlangan.
  6. ↑ Goyal. „1939–45 Second World War: Air Force Reminiscences“. Sainik Samachar. Indian Air Force (1993-yil oktyabr). 2009-yil 6-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 8-aprel.
  7. ↑ „Second World War – Europe“. www.mgtrust.org.
  8. ↑ BURMA to JAPAN with Azad Hind: A War Memoir (1941-1945) (Wayback Machine saytida 2022-07-13 sanasida arxivlangan) Air Cmde R S Benegal MVC AVSM
  9. ↑ Ahluwalia, A.. Airborne to Chairborne: Memoirs of a War Veteran Aviator-Lawyer of the Indian Air Force (en). Xlibris Corporation, 2012 — 41-bet. ISBN 978-1-4691-9657-2. 
  10. ↑ Engineer. „Air Marshal Aspy Engineer's Recollections“. Bharat Rakshak (1993-yil fevral). 2009-yil 30-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-aprel.
  11. ↑ 11,0 11,1 Lyon 2008, s. 79
  12. ↑ Massey 2005, s. 97
  13. ↑ Barua 2005, s. 192
  14. ↑ Bedi, Sanjeev (Summer 2008). "Strategic Role of Air Power". Air Power Journal (Center for Air Power Studies) 3 (2): 27–45. Archived from the original on 2019-07-23. https://web.archive.org/web/20190723023345/http://www.aerospaceindia.org/Journals/Summer 2008/Sanjeev Bedi.pdf. 

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Qirollik_Hindiston_havo_kuchlari&oldid=3852375" dan olindi