Proportsional tsirkul

Proportsional tsirkul (yoki boʻluvchi kompas) — maʼlum bir nisbatda maʼlum proportsiyani boʻlish imkonini beruvchi chizma vositasi hisoblanadi.

Boʻluvchi tsirkullar ishni tezlashtiradi, bu sizning chizmangiz boʻyicha oʻlchamlarni olish imkonini beradi va hech qanday hisob-kitoblarsiz kerakli oʻlchamdagi kattalashtirilgan yoki kamaytirilgan hajmni toʻgʻridan-toʻgʻri olish imkonini beradi.

Geometriya darsliklarida bunday figuralarni oʻrganishda koʻp hollarda boʻluvchi tsirkullarning tavsiflari misol qilib keltiriladi.^[1]^[2]

Tarixi

Proportsional tsirkul deyarli bir vaqtning oʻzida (XVI asrning oxiri) turli odamlar tomonidan mustaqil ravishda ixtiro qilingan. 1567-yilda Fabritsio Mordente Venetsiyada oʻzi ixtiro qilgan „sakkiz nuqtali proportsional tsirkul“ qurilmasi haqida bir sahifali risolani nashr etgan edi. Proportsional tsirkulning yaratilish tarixi italiyalik matematik va astronom Galileo Galileyga ham tegishli boʻlib, u asbobsozlik ustasi Marko Antonio Mazzoleni yordamida harbiy tsirkulning 100 dan ortiq nusxasini yaratadi va 1595-1598-yillar orasida oʻz shogirdlariga undan foydalanishni ham oʻrgatadi.

Qurilma

Kerakli nisbat, tsirkul oʻqini harakatlanuvchi qismi yordamida oʻrnatiladi. Tsirkulning tomonlarida eng keng tarqalgan nisbatlar, xususan p va tomonlarning [[To'g'ri ko'pburchak|toʻgʻri n-угольников]] belgilanga doira diametriga nisbati orqali belgilanadi.

Manbalar

↑ А. П. Киселёв. Элементарная геометрия, 1938.
↑ А. Ф Малинин и Ф. И. Егоровым. Курс наглядной геометрии и собрание геометрических задач для уездных училищ. М.: бр. Салаевы, 1873.

[1] А. П. Киселёв. Элементарная геометрия, 1938.

[2] А. Ф Малинин и Ф. И. Егоровым. Курс наглядной геометрии и собрание геометрических задач для уездных училищ. М.: бр. Салаевы, 1873.

[1]

[2]