Kontent qismiga oʻtish

Aleksandra Iosifovna

Vikipediya, erkin ensiklopediya

Rossiyaning Buyuk Gertsogi Aleksandra Iosifovna (1830-yil 8-iyulda tugʻilgan 1911-yil 6-iyulda vafot etgan) Saks-Altenburg gertsogi Jozef va Vyurtemberg gertsogi Ameliyaning beshinchi qizi edi. U katta qizi Olga orqali Britaniya, Gretsiya, Ruminiya, Yugoslaviya va Ispaniya qirollik oilalariga qarindosh edi. U Vyurtemberg malikasi Paulinning ota tomondan birinchi amakivachchasi, shuningdek, ona tomondan ikkinchi amakivachchasi edi. Ushbu havola orqali oʻsha olti kishi (Fridrix II Yevgeniy, Vyurtemberg gertsogi, Brandenburg-Shvedt malikasi Friderike, Ernest Frederik III, Saks-Xildburgxauzen gertsogi, malika Ernestine Saks-Veymar, Charlz II, Meklenburg gersogi) Gessen-Darmshtadt malikasi Friderike), Yevropadagi deyarli har bir qirollik oilasi bilan qarindosh edi(Lixtenshteyn va Monakodan tashqari).

Jozef Karl Stilerning portreti, c. 1850

Aleksandraning ota-onasi 1817-yil 24-aprelda Kirxaym shahrida turmush qurishgan. Aleksandraning besh singlisi bor edi: Mari, Pauline, Genriette, Elizabet va Luise.

Aleksandra portretini zamonaviy saroy rassomi Jozef Karl Stieler tomonidan chizilgan.

Nikoh va masala

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1846-yilning yozida u Rossiyaning Buyuk Gertsogi Konstantin Nikolaevich Altenburgga tashrif buyurgan paytida tanishadi. U Rossiya imperatori Nikolay I va Prussiya malikasi qirolicha Aleksandra Fedorovnaning ikkinchi oʻgʻli edi.

Konstantin bir necha kun Aleksandraning otasining qasrida mehmon boʻldi. Uning tashrifini Aleksandraning xolasi, Vyurtemberg malikasi Buyuk Gertsog Elena Pavlovna uyushtirgan edi. Elena va Aleksandraning onasi ikkalasi ham Vyurtemberg gertsogi Frederik II Evgeniyning avlodi edi. Yelena Buyuk Gertsog Mixail Pavlovichga turmushga chiqqan edi, podshoh Nikolay I ning ukasi Elena Pavlovna nikohi boʻyicha Konstantinning ammasi edi. Elena Konstantinda kuchli taasurot qoldirdi, u Aleksandraning aql-zakovati va zamonaviy qarashlariga qoyil qoldi. U adabiy qiziqishlarga ega va musiqa bilan shugʻullangan, Sankt-Peterburg konservatoriyasiga asos solgan va yosh Konstantin vaqtini koʻpincha Sankt-Peterburgdagi Elenaning uyida oʻtkazgan.

Konstantin intellektual va liberal edi, Aleksandra esa konservativ edi. Ularning feʼl-atvori har xil boʻlsa-da, ikkalasi ham musiqaga qiziqar, pianinoni birgalikda chalishni yoqtirardilar. Aleksandraning goʻzalligi Konstantinni hayratda qoldirdi: u baland, nozik va jozibali edi. U tezda unga uylanishni xohladi: „Menga nima boʻlayotganini bilmayman. Goʻyo men butunlay boshqa odamman. Faqat bir fikr meni hayajonga soladi, faqat bitta tasvir koʻzimni koʻrinadi: faqat u, mening farishtam, mening dunyoyim. Men haqiqatan ham sevib qolganman deb oʻylayman. Biroq, bu nimani anglatishi mumkin?l“.[1] Aleksandra endigina oʻn olti, Konstantin esa oʻn toʻqqiz yoshda edi; ular unashtirilgan edi, lekin turmush qurishlari uchun yana ikki yil kutishlariga toʻgʻri keldi.

Aleksandra 1847-yil 12-oktabrda Rossiyaga keldi. Uni koʻchalarda shov-shuvli olomon bilan katta bayram bilan kutib olishdi. Aytishlaricha, Aleksandra tugʻish paytida vafot etgan Buyuk gertsog Aleksandra Nikolaevnaga juda oʻxshardi, uning boʻlajak qaynonasi birinchi uchrashuvda yigʻlab yubordi.[2]

1848-yil fevral oyida Aleksandra rus pravoslav dinini qabul qildi va buyuk gertsog Aleksandra Iosifovna nomini oldi, bu uning otasining ismini bildirardi Jozef (koʻp malikalardan farqli oʻlaroq, u otasining ismini oldi va odatdagi diniy yoki sulolaviy birlashmalarni emas, balki ota-onasini aks ettirishni tanladi. Iosif Rossiyada keng tarqalgan ism edi).

Aleksandra va Konstantin 1848-yil 11-sentabrda Sankt-Peterburgdagi Qishki saroyda turmush qurishdi. Konstantin Sankt-Peterburgdagi marmar saroyni ota-onasidan toʻy sovgʻasi sifatida qabul qilib oldi. Buyuk Gertsog Aleksandra Iosifovna Strelnadagi maydonlarga alohida qiziqish bilan qaradi, bepul bogʻdorchilik maktabini tashkil etdi va u yerda oʻzi dars berdi. Bolalar uchun oʻquv oʻyinchoqlari ham bor edi: gimnastika uchun yogʻoch mast va trambolin va Konstantin fregatlaridan birining koʻchirilgan kabinasi.

Nikohdan bir yil oʻtgach, Konstantin amakisi Buyuk Gertsog Mixail Pavlovichdan Sankt-Peterburgdan 19 milya janubda joylashgan Pavlovsk saroyini meros qilib oldi. Buyuk Gertsog oilasi Pavlovsk stantsiyasida joylashgan, oʻrta sinflar orasida mashhur boʻlgan va Iogann Shtraus II, Frants List va Gektor Berlioz kabi nomlarni jalb qilgan taʼsirchan kontsert zalini qoʻllab-quvvatladi.

Keyinchalik Aleksandra va Konstantin Qrimda joylashgan Oreanda saroyini sotib oldilar, u dastlab Tsarina Aleksandra Fedorovna uchun qurilgan va ikkinchi oʻgʻliga meros boʻlib qolgandi.

  1. Nikolai Konstantinovich (1850–1918); married 1882, Nadejda Alexandrovna von Dreyer.
  2. Olga Konstantinovna, Queen of the Hellenes (1851–1926); married 1867, George I of Greece and is a grandmother of Prince Philip, Duke of Edinburgh.
  3. Vera Konstantinovna (1854–1912); married 1874, Duke Eugen of Württemberg.
  4. Konstantin Konstantinovich (1858–1915); married 1884, Princess Elisabeth of Saxe-Altenburg.
  5. Dmitry Konstantinovich (1860–1919); died unmarried.
  6. Vyacheslav Konstantinovich (1862–1879); died unmarried.
(soat yoʻnalishi boʻyicha) Buyuk gertsog Aleksandra Iosifovna beshta toʻngʻich farzandi bilan: Nikolay, Olga, Dimitriy, Vera va Konstantin Konstantinovich

1867-yilda Aleksandraning toʻngʻich qizi Olga Gretsiya qiroli Jorj I ga turmushga chiqdi. Bu paytda Olga atigi oʻn olti yoshda edi Konstantin uni juda yosh turmushga chiqishini istamagandi. 1868-yil iyul oyida Olganing birinchi farzandi tugʻildi va bobosining sharafiga Konstantin deb nomlandi. Qizlarining oilasining boshlanishi Aleksandra va Konstantinning nikohining buzilishi boshlanishiga toʻgʻri keldi.

1860-yillarning oxirida Konstantinning yashirin munosabatlari boshlandj va Mari Kondousso ismli qiz Konstantindan noqonuniy homilador boʻldi. 1880-yillarda Mari Gretsiyaga joʻnatildi, keyinchalik uning oʻgay singlisi Olgaga beka sifatida xizmat qildi. Mari oxir-oqibat yunon bankiriga turmushga chiqdi.[3]

Maridan koʻp oʻtmay, Konstantin yangi aloqani boshladi. Taxminan 1868-yilda Konstantin Sankt-Peterburg konservatoriyasining yosh raqqosasi Anna Vasilyevna Kuznetsovani taʼqib qilishni boshladi. U balerina Tatyana Markyanovna Kuznetsova va aktyor Vasiliy Andreevich Karatyginning noqonuniy qizi edi. Anna Konstantindan yigirma yosh kichik edi va 1873-yilda u birinchi farzandini dunyoga keltirdi. Ularning yana toʻrtta farzand tugʻilgan.[4]


1874-yilda Aleksandra va Konstantinning toʻngʻich oʻgʻli, inqilobiy gʻoyalar tarafdori Nikolay Konstantinovich Aleksandraning shaxsiy yotoqxonasidagi ikonadan uchta qimmatbaho olmosni xizmatkor yordami bilan oʻgʻirlagani maʼlum boʻlgach, yangi janjal avj oldi, amerikalik xushmuomala. Aleksandraning yigirma toʻrt yoshli oʻgʻli aybdor deb topilib, umrbod Oʻrta Osiyoga surgun qilindi. 1879-yilda uning kenja oʻgʻli Vyacheslav kutilmaganda miyasiga qon quyilishidan vafot etganida, Aleksandra yana bir achchiq zarbani boshdan kechirdi.

Erning kasalligi va oʻlimi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Buyuk gertsog Aleksandra Iosifovna qizi, Gretsiya qirolichasi Olga, uning nevarasi, Shvetsiya malikasi Mariya va nevarasi Lennart bilan. Buyuk gertsog Aleksandraning orqasida Olganing marhum qizi va Mariyaning onasi Aleksandraning portreti bor.

1889-yil iyun oyida Aleksandraning 18 yoshli nabirasi, Gretsiya malikasi Aleksandra podshoh Aleksandr III ning ukasi boʻlgan Buyuk Gertsog Paulga turmushga chiqis uchun Rossiyaga qaytib keldi. Toʻy bayramlari oxirida Konstantin insultga uchradi. Ikkinchi insult 1889-yil avgust oyida sodir boʻldi, u yurish va gapirishdan mahrum boʻldi.

Umrining qolgan uch yili davomida Konstantin rafiqasi bilan Pavlovskdagi sevimli saroyida yashadi. U choʻmilish kursisiga qamaldi va Aleksandra Konstantinning bekasi va noqonuniy bolalari bilan aloq qilishini cheklab qoʻydi.[5] Aleksandraning nabirasi, Gretsiyalik Kristofer oʻz xotiralarida Konstantin Aleksandraning nazorati ostida boʻlishdan shunchalik charchaganki, bir kuni uning sochidan ushlab, tayoq bilan urganini yozgan.[5] Konstantin vafot etganida Kristofer atigi toʻrt yoshda boʻlganini hisobga olsak, bu voqeaning toʻliq haqiqat deb hisoblash qiyin.

Konstantin kasal boʻlishiga qaramay, iloji boricha oʻzini koʻrsatishga harakat qildi. Uning nevarasi Kiril Vladimirovich Pavlovskdagi konkida uchish kechalarini eslaganda, bobosi Konstantin chanasida tomosha qiladi va u har doim „sigaret hidini“ esladi.[6]

Konstantin vafot etganida, 1892-yil yanvar oyida Aleksandra bekasi Annaga Pavlovskka tashrif buyurishini va Konstantinning toʻshagida ibodat qilishni taklif qildi.

Aleksandraning 1867—1877-yillar oraligʻida qizi, Gretsiya qirolichasi Olgaga yozgan maktublari Guver instituti arxivida (Stenford, Kaliforniya, AQSh) „Aleksandra Iosifovnaning Gretsiya qirolichasi Olgaga maktublari“ toʻplamida saqlanadi.[7]

Aleksandraning Monako malikasi Florestinaga 1873—1879-yillarda yozgan maktublari Germaniyaning Shtutgart shahridagi Shtutgart davlat arxivida (Hauptstaatsarchiv Shtuttgart) saqlanadi.[8]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ King and Wilson, p.12.
  2. ↑ Zeepvat, p.67.
  3. ↑ King and Wilson, p.39.
  4. ↑ Zeepvat, p.71.
  5. ↑ 5,0 5,1 Zeepvat, p.75.
  6. ↑ Kirill, p.17.
  7. ↑ „Aleksandra Iosifovna letters to Queen Olga of Greece“. Hoover Institution Library & Archives.. Qaraldi: 1-oktabr 2021-yil.
  8. ↑ „Briefe der Großfürstin Alexandra Josephovna von Russland an Florestine“. Hauptstaatsarchiv Stuttgart. Qaraldi: 25-noyabr 2021-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleksandra_Iosifovna&oldid=5357203" dan olindi