Nymphaea lotus

Nymphaea lotus
Ilmiy tasniflash
	O‘simliklar
	Yuksak oʻsimliklar
	Gulli oʻsimliklar
	Nymphaeales
	Nymphaeaceae
	Nilfiya
	N. lotus
Binar nomi
	Nymphaea lotus; ; L.
Sinonimlar
	Nymphaea dentata Schumach.Nymphaea zenkeri Gilg.Nymphaea liberiensis A.Chevalier

Nymphaea lotus, Misr oq lotusi, yo'lbars lotus, oq lotus yoki Misr oq nilufar nomlari bilan ataladigan Nymphaeaceae oilasiga mansub gulli o'simlik.

Tarqalish

Sharqiy Afrika va Janubi- Sharqiy Osiyoning turli qismlarida o'sadi. Nymphaea lotus var. thermalis - Yevropada endemik tur hisoblanadi.

Kultivatsiya

G'arb bog‘latiga 1802-yilda Loddiges bolalar bog'chasi tomonidan kiritilgan. Eduard Ortgies Nymphaea lotus (N. dentata) ni Nymphaea pubescens (N. rubra) bilan chatishtirib, birinchi Nymphaea gibridini yaratdi. Bu gibrid Venesuelada mashhur manzarali suv o'simligidir.

Tavsif

Suv nilufarining bu turi suv ustida suzuvchi nilufar yostiqchalariga ega. Bu o‘simlik ko'p yillik bo‘lib, bo‘yi 45 sm gacha o'sadi. Guli oq, ba'zan pushti rangda.

Ekologiya

U hovuzlarda uchraydi. Tiniq, iliq, tinch va ozgina kislotali suvlarni afzal ko'radi. Utricularia stellaris kabi boshqa suv o'simliklari turlari bilan birgalikda o‘sadi. Nymphaea lotus quruqg‘oqchilik mavsumida ildizpoyalari bilan o‘sishni davom ettira oladi. Yozgi kunlarning ko'p qismida suv bug'lanishini 18 foizgacha kamaytirish qobiliyatiga ega^[1].

Foydalanadi

Akvarium o'simligi sifatida

Nymphaea lotus ko'pincha shirin suv akvarium o'simlik sifatida ishlatiladi. Manzarali bog‘ hovuzlarida va issiqxonada u odatda akvarium ichida ko'rinmaydigan gullari uchun o'stiriladi. Akvaristlar suzuvchi nilufar yostiqchalarini kesishni va faqat suv ostidagi barglarni saqlashni afzal ko'radilar. "Qizil" bargli navlarda chuqur qizg'ish rang hosil bo‘lishi uchun kuchli yorug'lik talab qilinadi. Kuchli yorug‘lik ostida o‘simlik gullari yo'lbarsga o'xshash rang -barang tusga kiradi.

Nymphaea lotus ko'pincha akvarium o'simlik sifatida ishlatiladi
Nymphaea lotus kuchli yorug'lik ostida

Ramz sifatida

Qadim zamonlarda Misrda yo‘lbars lotusiga sig'inishgan. U yaratilish ramzi hisoblangan. Qadimgi Yunonistonda o‘simlik begunohlik va kamtarlik ramzi edi. Misr lotusi Misrning milliy gulidir .

Claire Waight Keller bu guldan, har bir Hamdo'stlik mamlakatining o'ziga xos o‘simligini o'z ichiga olgan Meghan Marklening to'y pardasiga Malavini ifodalash uchun kiritgan^[2].

Oziq-ovqat sifatida

Afrikaning ba'zi qismlarida ildizpoyalari va ildiz mevalari kraxmal uchun iste'mol qilinadi. Ildizpoyalar qaynatiladi, qovuriladi yoki quritilganidan keyin tegirmonda tortiladi. Yosh mevalar ba'zan salat sifatida iste'mol qilinadi. Urug'lari ovqatga qo‘shiladi. Ildiz yoki urug'lar Hindistonda ochlikni yenguvchi mahsulot sifatida ishlatiladi^[3].

Qadimgi Misrdagi oq lotus

Amarnadagi saroydagi frizdagi oq lotus bezaklari (miloddan avvalgi 1352-1336)

Qadimgi misrliklar oq lotusni hovuzlar va botqoqlarda o'stirishgan. Bu gul ko'pincha qadimgi Misr bezaklarida uchraydi. Odamlar lotus guli ularga kuch va quvvat berganiga ishonishga. Gul qoldiqlari Ramses II dafn etilgan qabrida topilgan.Misr mifologiyasida Horus ba'zan onasi bilan lotusda o'tirgan yalang'och bola sifatida tasvirlangan. Lotus Misr poytaxtlarining eng qadimgi ikki naqshlaridan biri bo'lib, ustunning eng yuqorisiga chizilgan. Ayollar ko'pincha tug'ish paytida Hekatni lotusda o'tirgan qurbaqa sifatida tasvirlaydigan tumor taqib yurishardi.

Qadimgi Misr raqamlaridagi 1000 raqami oq lotusni ifodalagan. Tegishli ieroglif:

Qadimgi misrliklar ham bu guldan atir olishgan. Ular dafn marosimida gulchambarlar, ma'bad qurbonliklari va ayollar bezaklarida oq lotusdan foydalanishgan.

Sog'likka ta'siri

O'simlik tarkibida xinolizidin alkaloidi, nufarin va shunga o'xshash kimyoviy moddalar mavjud. Alkaloidlarningpsixidelik afrodizyak ta'siri bo'lishi mumkin, ammo bu ta'sir ko'proq Nymphaea caerulea, ko'k Misr suv nilufarida uchraydi.

Kimyo

Tahlillarda bargda xloroform, etil asetat va n -butanol ekstraktlarida fenolik birikmalar (flavonoidlar, kumarinlar va taninlar), sterollar va alkaloidlar borligi aniqlandi. Boshqa birikmalarga miritsitrin, miritsetin-3-(6′′- -kumaroylglyukozid), miritsetin-3′-O-(6′′ -kumaroil)glyukozid, ikkita epimerik makrosiklik hosilalar, A va B nimfolidlari kiradi^[4]^[5].

Manbalar

↑ Sambasiva Rao, A. (1988-03-01). "Evapotranspiration rates of Eichhornia crassipes (Mart.) Solms, Salvinia molesta d.s. Mitchell and Nymphaea lotus (L.) Willd. Linn. in a humid tropical climate" (en). Aquatic Botany 30 (3): 215–222. doi:10.1016/0304-3770(88)90052-6. ISSN 0304-3770. https://dx.doi.org/10.1016/0304-3770(88)90052-6.
↑ „The Wedding Dress, Bridesmaids' Dresses and Page Boys' Uniforms“. Royal.uk (2018-yil 19-may). Qaraldi: 2021-yil 30-dekabr.
↑ F.R. Irvine; R.S. Trickett (1953). "Waterlilies as Food". Kew Bulletin 8 (3): 363–370. doi:10.2307/4115519.
↑ Elegami, AA; Bates, C; Gray, AI; MacKay, SP; Skellern, GG; Waigh, RD (2003). "Two very unusual macrocyclic flavonoids from the water lily Nymphaea lotus". Phytochemistry 63 (6): 727–31. doi:10.1016/S0031-9422(03)00238-3. PMID 12842147. https://archive.org/details/sim_phytochemistry_2003-07_63_6/page/727.
↑ „KNApSAcK Metabolite Information - Nymphaea lotus“. Knapsackfamily.com. Qaraldi: 2021-yil 30-dekabr.

[1] Sambasiva Rao, A. (1988-03-01). "Evapotranspiration rates of Eichhornia crassipes (Mart.) Solms, Salvinia molesta d.s. Mitchell and Nymphaea lotus (L.) Willd. Linn. in a humid tropical climate" (en). Aquatic Botany 30 (3): 215–222. doi:10.1016/0304-3770(88)90052-6. ISSN 0304-3770. https://dx.doi.org/10.1016/0304-3770(88)90052-6.

[2] „The Wedding Dress, Bridesmaids' Dresses and Page Boys' Uniforms“. Royal.uk (2018-yil 19-may). Qaraldi: 2021-yil 30-dekabr.

[3] F.R. Irvine; R.S. Trickett (1953). "Waterlilies as Food". Kew Bulletin 8 (3): 363–370. doi:10.2307/4115519.

[4] Elegami, AA; Bates, C; Gray, AI; MacKay, SP; Skellern, GG; Waigh, RD (2003). "Two very unusual macrocyclic flavonoids from the water lily Nymphaea lotus". Phytochemistry 63 (6): 727–31. doi:10.1016/S0031-9422(03)00238-3. PMID 12842147. https://archive.org/details/sim_phytochemistry_2003-07_63_6/page/727.

[5] „KNApSAcK Metabolite Information - Nymphaea lotus“. Knapsackfamily.com. Qaraldi: 2021-yil 30-dekabr.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]