Kontent qismiga oʻtish

Koyot

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Koyot AQShning shimoli-gʻarbiy qismidagi hindlarning afsonalarida va afsonalar qahramonlari sifatida tez-tez uchrab turadi. Asarlarda koyotning mavjudligi uning maʼlum bir hududda ommabop boʻlgani va hayvonning xususiyatlari bilan bogʻliq: rivojlangan intellekt va yuqori ijtimoiylashuvi.[1] U afsonada navaxo [1], ne-perse [1][2], не-персе[2], Кус (народ) [кус; Coos people] Coos) [1], yakama [3], Уаско (народ) [васко; Wasco-Wishram] Vasko-Vishram ) [1] nomalari bilan mashhur.

Asarlarda Koyot odatda kichik qahramon sifatida namoyish etiladi. Uni bosh qahramonga qarama-qarshi qoʻllash mumkin, chunki u qahramonligi bilan emas, balki insoniy fazilatlari bilan ajralib turadi. Qoidata koʻra, u skandinaviya afsonasidagi Lokiga oʻxshash boʻlgan trikster rolini oʻynaydi.[1] Bir qator afsonalarda koyot boshqa afsonaviy rollarni ham bajargan, masalan, navaxo afsonasida Koyot trikster boʻlish bilan bir qatorda, „bir vaqtning oʻzida“ ov, urush va sevgi xudosi, jodugarlik ixtirochisi ham boʻlgan.[4] Koyot koʻplab ijobiy xususiyatlarga ega.[1] Kosmogon afsonalarida u baʼzi tuproq boʻlaklariga, ekstrement yoki qon quyqasini tepib dunyoni va birinchi odamlarni yaratgan.[4] Yevropaliklarning Amerika Gʻarbiga kelishi bilan paydo boʻlgan asarlarda koyot yangi xususiyatga ega: anʼanaviy hind madaniyatini Yevropa bosqinidan himoya qilishdir. U yevropaliklarga qarshi boʻlgan satirik qahramonga aylangan. Misol uchun, zamonaviy hikoyalardan birida, koyot haqida hikoya qilmoqchi boʻlgan antropologning tuzogʻiga tushib qoladi, ammo notanish odamni aldab, unga faqatgina ekskrement yozuvlarini qoldirgan.[1]

Koyot haqidagi hikoyalarning ahamiyati va ibratliligi hindlarning qishda, uy ishlari qisqargan va boʻsh vaqtlarini maʼnaviy bayramlarga bagʻishlashda foydalanganligi bilan taʼkidlanadi. Bahordan kuzning boshigacha koyot haqida hikoyalar aytilmagan.[1]

Zamonaviy madaniyatdagi koyot

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Koyot Tomas Siddellning „Gannerkrig koʻchasi“ (inglizcha: Gunnerkrigg CourtGunnerkrigg mahkamasi) deb nomlangan veb-komikasidagi bosh qahramonlardan biri boʻlgan [5], bu yerda u trikster xudosi, Gillliti oʻrmonining boshligʻi [6] sifatida tasvirlangan.

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Ramsey, Jarold. „Coyote (legend)“ (en). The Oregon Encyclopedia. Qaraldi: 2014-yil 24-noyabr.
  2. 2,0 2,1 „Coyote and the Monster of Kamiah“ (en). 2015-yil 22-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 24-noyabr.
  3. „Coyote And Crow“ (en). Meta Religion. Qaraldi: 2014-yil 24-noyabr.
  4. 4,0 4,1 Cooper G.H. „Coyote in Navajo religion and cosmology“ (en) (deadlink). 2012-yil 22-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 24-noyabr.
  5. „Gunnerkrigg Court“.
  6. „Перевод вебкомикса на acomics.ru“.