Jean Joseph Marie Amiot
| Jan Jozef Mari Amiot | |
|---|---|
 | |
| Tavalludi | 1718-yil 1-fevral |
| Vafoti | 1793-yil 9-oktyabr (75 yoshida) |
| Fuqaroligi | Fransiya |
Jan Jozef Mari Amiot (ba'zan Amyot ; xitoycha 錢德明; 1718-yil fevral – 1793-yil 9-oktyabr) imperator Syanlun hukmronligi davrida Xitoyda yashagan fransuz iyezuit missioneri edi.
Hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Jozef Mari Amiot Tulon shahrida tug'ilgan. U 1737-yilda Iso Jamiyatiga kirdi va 1750-yilda Xitoyga missioner sifatida yuborildi. Tez orada u imperator Syanlunning ishonchini qozondi va umrining qolgan qismini Pekinda o'tkazdi. U Fanlar Akademiyasining muxbiri, imperator Syanlunning G'arb tillari bo`yicha rasmiy tarjimoni va Pekindagi fransuz missiyasining g`oyaviy rahbari edi.[1] U 1793-yilda Pekinda Buyuk Britaniyaning Makartni elchiligi jo'nab ketganidan ikki kun o'tib vafot etdi. U lord Makartni bilan uchrasha olmadi, lekin ikki maktubida “bu dunyo rejalarimizning teskarisi” deya tushuntirib, uni sabr qilishga chaqirdi.[2] U Xitoyda bo`lganidaxitoycha ismdan (Sian De- 錢德明) foydalangan.
Asarlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Amiot o'z kasbiy faoliyatidan unumli foydalandi va uning asarlari G'arb dunyosiga Uzoq Sharqning fikri va hayot tarzini yaqindan tanishtirish uchun muhim qo`llanma bo`ldi. Uning manjur-fransuz lug'ati (tartare-manchou-français)(Parij, 1789) juda qimmatli asar edi. Chunki manjur tili o`sha davrga qadar Yevropada ma'lum emas edi. 1772-yilda u miloddan avvalgi 6-asrda yozilgan general Sun Sziga tegishli harbiy tarix bo`yicha eng yaxshi urush strategiyasi va taktika ma'lumotlaridan biri boʻlgan “Urush sanʼati” asarini fransuz tiliga tarjima qildi. Ushbu asarning ingliz tiliga birinchi muvaffaqiyatli tarjimasi 138 yildan so`ng 1910-yilda amalga oshirildi. Uning yana "Memoires concernant l'histoire, les Sciences et les arts des Chinois" (15 jildli, Parij, 1776–1791) asari ham mavjud. Ushbu to'plamning o'n ikkinchi jildi "Vie de Konfutsiy "da ushbu ta'limot avvalgi asarlardan ko`ra batafsil tasvirlanadi.
Amiot Pekindagi mandarinlarni Rameauning "Les sauvages " (Rameauning "Les Indes galantes " opera-baletining bir qismi sifatida qayta ishlangan) asari bilan hayratga solishga harakat qildi[3]. Amiot xitoy diabolosi haqida ma'lumot bergan birinchi yevropalik edi. Amiot sharqdan Yevropaga qamishli asboblarni jo'natgan birinchi yevropalik ham bo'ldi. Sheng bilan tanishuv garmonika ixtirosiga olib kelgan qamish asboblarida tajribalar davrini boshlab bergan edi.[4]
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Alain Peyrefitte, "Images de l'Empire Immobile", p. 113.
- ↑ Alain Peyrefitte, p. 113.
- ↑ Thomas Christensen, "Rameau and Musical Thought in the Enlightenment", Cambridge University Press, 1993. ISBN 0-521-42040-7. Page 295. On Google Books
- ↑ "Indes galantes, Les (The Gallant Indies," Naxos.com website (accessed 9 March 2010)
Mavzuga yaqin
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Ching Vah LAM, "Xitoydagi fransuz iyezuit stipendiyasining diqqatga sazovor joyi: Jan-Jozef-Mari Amiotning Xitoy musiqasi haqidagi yozuvlari", CHIME, Xitoy musiqasini tadqiq qilish bo'yicha Yevropa jamg'armasi jurnali, Leyden, 2005, 16-17: 127-147.
- Jim LEVY, "Jozef Amiot va Pifagor sozlanishining kelib chiqishi haqida ma'rifiy spekulyatsiya", " TEORIA, Shimoliy Texas universiteti musiqa nazariyasi jurnali ", Denton, 1989, 4: 63-88