Isfahon ustoni

Isfahon ustoni
Isfahon ustoni; استان اصفهان
	Oston
	32°39′28″N 51°40′9″E / 32.65778°N 51.66917°E
Mamlakat	Eron
Aholisi (2016)	5 120 850
	Isfahon ustoni

Aholining oʻsishi
Yil	Aholi	±%
1966	1 703 701	—
1986	3 294 916	93.4%
2006	4 559 256	38.4%
2011	4 879 312	7.0%
2016	5 120 850	5.0%

Isfahon ustoni (forscha: استان اصفهان) Eronning oʻttiz bir ustonidan biridir. Mamlakat markazida Eronning 2-mintaqasida joylashgan^[1]. Uning kotibiyati Isfahon shahrida.

Geografiyasi

Isfahon ustoni taxminan 107 018 kvadrat kilometr maydonni egallaydi. U Eronning markazida va Tehrondan 435km. uzoqlikda bo`lib, Tehronning janubida joylashgan . Uning shimolida Qum va Semnan ustonlari mavjud. Bu shahar Eron markazidagi yarim choʻl mintaqasi va Erondan boshlanib, Isfahonning oʻrtalariga yetib boruvchi Zoyanderud daryosi sohilida joylashgan. Janubda u Fors, Koʻhgiluya va Buyir-Ahmad ustonlari bilan chegaradosh. Aminobod Isfahon ustonining eng janubiy shahri hisoblanadi. Sharqdan Yazd viloyati bilan chegaradosh. Gʻarbda Luriston ustoni, janubi-gʻarbda Chahormahol va Baxtiyoriy ustonlari bilan chegaradosh.

Isfahon shahri uston markazi boʻlib, bu ustonning okruglari quyidagilardir: Aran va Bidgol, Ardiston, Borxar, Buin Miandasht, Chodigon, Dehaqon, Falavarjon, Faridan, Faridunshahr, Golpayegan, Isfahon, Koshon, Xonsor, Xumayniyshahr, Xur, Biabanak, Lenjan, Muboraka, Noin, Najafobod, Natanz, Semirom, Shahin Shahr, Meymeh Shahreza, Tiran va Karvan okrugi; 18 posyolka, 25 okrug, 93 shahar va 2470 qishloqdan iborat.

2016-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, uston aholisi 5 120 850 kishini tashkil etgan. Bundan taxminan 88 foizi shahar aholisi va 12 foizi qishloq joylarida istiqomat qiladi. Isfahon Tehron va Mashhaddan keyingi Eronning aholisi eng koʻp boʻlgan uchinchi shahridir. 2006-yilda savodxonlik darajasi 88,65 foizni tashkil etgan^[2]. Uston iqlimi moʻtadil va quruq boʻlib, 40,6°Cgacha (105.08 °F) koʻtarilishi mumkin. Yillik oʻrtacha harorat 16,7°Cni tashkil etadi.Yillik yogʻingarchilik miqdori oʻrtacha 116,9 mm.

Balandligi 4040 metr boʻlgan Shahankuh togʻi Isfahon viloyatining eng baland qismidir. Bu togʻ Isfahon viloyatining gʻarbiy qismidagi Fereydunshahr shahridan taxminan 20 kilometr janubi-gʻarbda joylashgan.

Isfahon viloyatida 52 ta daryo oqib oʻtadi. Ular kichik va vaqtinchalik, 405 km uzoqlikdagi Zayanderud havzasi bundan mustasno^[3].

Tarixi va madaniyati

Tarixchilar Espaxon, Sepaxon yoki Isfahonni dastlab mudofaa va harbiy baza sifatida qayd etishgan. Qal’alar va istehkomlarning xavfsizligi va himoyasi, shu bilan bir qatorda yaqin atrofdagi aholining xavfsizligini taʼminlagan.Tarixiy saroylar Atashgoh, Saroyieh, Tabarok, Kohan Dej va Gard Dej edi. Ulardan eng qadimiysi Ghaleh Sefid. Tarixiy Abyaneh qishlogʻi diqqatga sazovor joy. Boshqa tarixiy yodgorliklar qatorida Sosoniylar xarobalari va zardushtiylik ibodatxonalari ham mavjud. Isfahondagi Naqshi Jahon maydoni eng katta maydonlardan biri boʻlib, Eron meʻmorchiligi va sanʻatining yorqin namunasidir. Bu tarixiy binolarning bir nechtasi UNESCO roʻyxatiga kiritilgan.

Isfahon juda chiroyli meʻmorchiligi, yopiq koʻpriklari, saroylar, masjidlar va noyob minoralari bilan mashhur.Bu Eron madaniyatida Isfahon "dunyoning yarmi" nomini olishiga sabab boʻlgan.

XVII—XVIII asrlarda Isfahon ustoni Safaviy Forsning poytaxti boʻlgani sababli, oʻsha davrlarda ancha rivojlangan. Sepaxon (Isfahon) shahri ularning qarorgohi boʻlsa, Koshon dam olish va hordiq chiqarish maskani edi.

Isfahonning mashhur milliy taomlariga Kachi, Kabob Golpayegan, Samanu Shahreza, Xansar, Yokhe noni va Semiromlar kiradi^[4]^[5].