Kontent qismiga oʻtish

Ichimlik suvi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Musluk suvi koʻplab mamlakatlarda uy sharoitida foydalanish uchun quvurlar orqali yetkazib beriladigan ichimlik suvidir.

Ichimlik suvi – ichimlik yoki ovqat tayyorlashda ishlatiladigan suv . Sogʻlikni saqlash uchun zarur boʻlgan ichimlik suvi miqdori har xil boʻlib, jismoniy faollik darajasi, yosh, sogʻliq bilan bogʻliq muammolar va atrof-muhit sharoitlariga bogʻliq. [1][2] Soʻnggi izlanishlar shuni koʻrsatdiki, suvga boʻlgan ehtiyoj bilan chambarchas bogʻliq boʻlgan suv aylanishining eng muhim omili energiya sarfidir. [3] Issiq iqlim sharoitida ishlaydiganlar uchun bir kunda 16 litre (4.2 US gal) talab qilinishi mumkin. [1]

2015 yilga kelib dunyo miqyosida aholining 89 foizi ichimlik suvidan foydalanish imkoniyatiga ega boʻldi. [4] Janubiy Afrikada aholining 40% dan 80% gacha ichimlik suvidan foydalanish imkoniyati mavjud. Dunyo boʻylab qariyb 4,2 milliard kishi vodoprovod suvidan foydalanish imkoniga ega boʻlsa, yana 2,4 milliard kishi quduqlar yoki umumiy kranlardan foydalanish imkoniyatiga ega edi. [4] Jahon sogʻliqni saqlash tashkiloti toza ichimlik suvidan foydalanishni insonning asosiy huquqi deb biladi.

Suv resurslari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qoʻshimcha maʼlumotlar: WASH#Health aspects
Suv quduqlari turlarining diagrammasi
Suv taʼminoti tarmogʻining soddalashtirilgan diagrammasi

Suv Yer yuzasining taxminan 70% ni egallaydi, uning taxminan 97,2% shoʻrlangan, faqat 2,8% ichishga yaroqli ichimlik suvidir. Ichimlik suvi Yerning deyarli barcha aholi punktlarida mavjud, garchi u baʼzan qimmat boʻlishi va taʼminoti har doim ham barqaror boʻlmasligi mumkin. Suv olish mumkin boʻlgan manbalarga buloqlar va suvli qatlamlar kiradi va:

  • Yomgʻir, doʻl, qor, tuman va boshqalarni oʻz ichiga olgan yogʻingarchilik .
  • Daryolar, daryolar, muzliklar kabi yer usti suvlari
  • Oʻsimliklar kabi biologik manbalar
  • Tuzsizlangan dengiz suvi
  • Suv taʼminoti tarmogʻi
  • Atmosfera suvi generatorlari [5]

Suv resurslarining yoʻqolishi uchun tahdidlarga quyidagilar kiradi: suv tanqisligi, suvning ifloslanishi, suv mojarosi, quduq chuqurligining yetarli emasligi, qurgʻoqchilik va ortiqcha nasos, [6] va iqlim oʻzgarishining oqibatlari.

Isteʼmol

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qoʻshimcha maʼlumotlar: WASH#Health aspects

Maishiy foydalanish

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: Groundwater pollution

Qoʻshma Shtatlarda aholi jon boshiga odatdagi suv isteʼmoli uy sarfi uchun kuniga 69.3 US gallon (262 L; 57.7 imp gal) tashkil qiladi. [7][8] Shundan umumiy suv taʼminotchilari tomonidan beriladigan suvning atigi 1 foizi ichish va ovqat tayyorlash uchun moʻljallangan. [9]

Suv taʼminoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qoʻshimcha maʼlumotlar: WASH#Health aspects

Ichimlik suvini tashish va yetkazib berishning eng samarali va qulay usuli quvurlardir. Santexnika katta sarmoya talab qilishi mumkin. Baʼzi tizimlar yuqori operatsion xarajatlarga ega. Sanoatlashgan mamlakatlarning yomonlashayotgan suv va kanalizatsiya infratuzilmasini almashtirish qiymati yiliga 200 milliard dollarni tashkil qilishi mumkin. Quvurlardan tozalanmagan va tozalangan suvning oqishi suvdan foydalanishni kamaytiradi. Shahar tizimlarida oqish darajasi 50% kam uchraydi.

Buloqlar koʻpincha musluk suvlar uchun manba sifatida ishlatiladi. [10] Musluk suvi uylarga quvurlar orqali yetkazib beriladigan suv hisoblanadi. Ushbu suv manbalari xavfsiz isteʼmol qilinishi uchun ular yetarli darajada tozalanishi va ichimlik suvi qoidalariga javob berishi kerak.

Asosiy maqola: Groundwater pollution

Suv bilan ishlov berish

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Suv tozalash inshooti

Koʻpchilik suv ishlatishdan oldin uni biroz tozalashni talab qiladi. Tozalash darajasi suvning manbasiga bogʻliq. Suvni tozalashning tegishli texnologiya variantlari hamjamiyat miqyosidagi va maishiy miqyosdagi foydalanish nuqtasi (POU) dizaynlarini oʻz ichiga oladi. Yangi Zelandiyaning Christchurch kabi bir nechta yirik shaharlari etarli miqdorda toza suvga ega, shuning uchun xom suvni tozalash kerak emas. [11]

Suvni tozalashning samarali turlaridan biri tuzsizlantirish deb ataladi va asosan katta shoʻr suv havzalari mavjud boʻlgan quruq joylarda qoʻllanadi.

Global foydalanish

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Indoneziyada quyosh suvini zararsizlantirish dasturi
Ichimlik suvi bilan taʼminlangan aholi ulushi

Jahon sogʻliqni saqlash tashkiloti (JSST) maʼlumotlariga koʻra, „xavfsiz ichimlik suvidan foydalanish sogʻliq uchun muhim, insonning asosiy huquqi va sogʻliqni saqlash boʻyicha samarali siyosatning tarkibiy qismidir“. [12] :21990 yilda dunyo aholisining atigi 76 foizi ichimlik suviga ega edi. 2015 yilga kelib bu raqam 91 foizga oshgan. [13] 1990 yilda Lotin Amerikasi, Sharqiy va Janubiy Osiyo hamda Sahroi Kabirdan janubiy Afrikadagi aksariyat mamlakatlar 90% dan ancha past edi. Koʻrsatkichlar eng past boʻlgan Sahroi Kabirdagi Afrikada uy xoʻjaliklarida suvdan foydalanish 40 foizdan 80 foizgacha. [13] Zoʻravon mojarolarga duchor boʻlgan mamlakatlar ichimlik suvidan foydalanishni qisqartirishi mumkin.

Avstraliya, Yangi Zelandiya, Shimoliy Amerika va Yevropa aholisi deyarli asosiy ichimlik suvi xizmatlariga ega hisoblanadi. [14] :3

2015 yil holatiga koʻra, Amerikada fuqarolar uy xoʻjaliklari sarfi uchun kuniga oʻrtacha 300 gallon suv ishlatdilar. [15]

Salomatlik jihatlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Taxminlarga koʻra, ifloslangan suv yiliga yarim milliondan ortiq insonlarning oʻlimiga olib keladi. [4] Ifloslangan suv taʼsir qilganlarning sogʻligʻiga taʼsir qilganligi sababli, taʼsir qilish muddati maʼlum kasalliklarning taʼsirida rol oʻynaydi.

Yer osti suvlarining ifloslanishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xavfsiz ichimlik suvi mavjudligini oshirish boʻyicha baʼzi saʼy-harakatlar muvaffaqqiyatsiz boʻldi. 1980-yillar Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan „Xalqaro suv oʻn yilligi“ deb eʼlon qilinganida, yer osti suvlari daryolar, suv havzalari va kanallardan olingan suvdan koʻra tabiat suvlari xavfsizroq degan taxminlar bor edi. Vabo, tif va diareya holatlari kamaygan boʻlsa-da, ifloslangan yer osti suvlari tufayli boshqa muammolar paydo boʻldi.

Oltmish million kishi granit jinslarida erigan ortiqcha ftorid moddassi bilan ifloslangan quduq suvidan zaharlangan deb taxmin qilinadi. Uning taʼsiri, ayniqsa, bolalarning suyak deformatsiyasida namoyon boʻladi. Shunga oʻxshash yoki kattaroq muammolar boshqa mamlakatlarda, jumladan, Xitoy, Oʻzbekiston va Efiopiyada ham kutilmoqda. bu modda kam dozada tish salomatligi uchun foydali boʻlsa-da, koʻp miqdorda ftorid suyak shakllanishiga xalaqit beradi. [16]

Qoidalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ichimlik suvi bilan bogʻliq xizmat koʻrsatish faoliyatini adolatli baholash va takomillashtirish boʻyicha koʻrsatmalar ichimlik suvi sifati standartlari koʻrinishida nashr etilgan [17]

Masalan, Yevropa Ittifoqi ichimlik suvi sifatiga oid qonun hujjatlarini belgilashga majbur hisoblanadi. Yevropa Parlamenti va Kengashining 2000-yil 23-oktabrdagi 2000/60/EC direktivasi suv siyosati sohasida Hamjamiyat harakatlari uchun asos yaratuvchi,suvni tartibga soluvchi qonunchilikning asosiy qismidir. [18] Ushbu ichimlik suvi direktivasi, ayniqsa, inson isteʼmoli uchun moʻljallangan suvga tegishli hisoblanadi. Har bir aʼzo davlat qonunchilikning bajarilishini taʼminlash uchun zarur choralarini belgilash va bung rioya qilish uchun javobgardir. Misol uchun, Buyuk Britaniyada Suv sifati qoidalari sogʻlomlikka taʼsir qiluvchi moddalar uchun maksimal qiymatlarni belgilaydi va Ichimlik suvi inspektsiyasi suv kompaniyalarini nazorat qiladi.

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]

 

Vikiomborda Ichimlik suvi
haqida turkum mavjud

 

Vikilugʻatda drinking water yoki potable nomli maqola mavjud.

 

  • Suvni qaynatish haqida maslahat
  • Evtrofikatsiya
  • Insonning suv va sanitariya huquqi
  • Mamlakatlar boʻyicha suv taʼminoti va kanalizatsiya roʻyxati
  • Suv filtri
  • Suvni florlash
  • Suv intoksikatsiyasi
  • Suv xavfsizligi
  • Suv sifati

Maʼlumotnomalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 Ann C. Grandjean „3“, . Water Requirements, Impinging Factors, & Recommended Intakes. World Health Organization, August 2004 — 25–34-bet.  This 2004 article focuses on the USA context and uses data collected from the US military.
  2. ↑ Exposure Factors Handbook: 2011 Edition. National Center for Environmental Assessment, September 2011. Qaraldi: 2015-yil 24-may. 
  3. ↑ Yamada, Yosuke; Zhang, Xueying; Henderson, Mary E. T.; Sagayama, Hiroyuki; Pontzer, Herman; Speakman, John R. (2022). "Variation in human water turnover associated with environmental and lifestyle factors" (en). Science 378 (6622): 909–915. doi:10.1126/science.abm8668. PMID 36423296. PMC 9764345. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=9764345. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 „Water Fact sheet N°391“ (2014-yil iyul). 2015-yil 5-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 24-may.
  5. ↑ Lord, Jackson; Thomas, Ashley; Treat, Neil; Forkin, Matthew; Bain, Robert; Dulac, Pierre; Behroozi, Cyrus H.; Mamutov, Tilek et al. (October 2021). "Global potential for harvesting drinking water from air using solar energy" (en). Nature 598 (7882): 611–617. doi:10.1038/s41586-021-03900-w. ISSN 1476-4687. PMID 34707305. PMC 8550973. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=8550973. 
  6. ↑ Jasechko, Scott; Perrone, Debra (23 April 2021). "Global groundwater wells at risk of running dry" (en). Science 372 (6540): 418–421. doi:10.1126/science.abc2755. ISSN 0036-8075. PMID 33888642. https://www.science.org/doi/10.1126/science.abc2755. Qaraldi: 10 May 2021. Ichimlik suvi]]
  7. ↑ Mayer, P. W.; DeOreo, W. B.; Opitz, E. M.; Kiefer, J. C.; Davis, W. Y.; Dziegielewski, B.; & Nelson, J. O., 1999. Residential End Uses of Water. AWWARF and AWWA, Denver.
  8. ↑ William B. DeOreo, Peter Mayer, Benedykt Dziegielewski, Jack Kiefer. 2016. Residential End Uses of Water, Version 2. Water Research Foundation. Denver, Colorado.
  9. ↑ Joseph Cotruvo, Victor Kimm, Arden Calvert. „Drinking Water: A Half Century of Progress.“ EPA Alumni Association. 1 March 2016.
  10. ↑ Schardt, David. „Water, Water Everywhere“. Center for Science in the Public Interest (2000). 2009-yil 16-mayda asl nusxadan arxivlangan.
  11. ↑ „Our water – Water supply“. Christchurch City Council. 2015-yil 12-mayda asl nusxadan arxivlangan.
  12. ↑ (PDF) Guidelines for Drinking‑water Quality (Report) (4 nashri). World Health Organization. 2017. pp. 631. ISBN 978-92-4-154995-0. http://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/254637/9789241549950-eng.pdf;jsessionid=DA6171D77279042976C951FA548B1900?sequence=1. 
  13. ↑ 13,0 13,1 Ritchie, Hannah; Roser, Max (2018), „Water Access, Resources & Sanitation“, OurWorldInData.org, qaraldi: 22 March 2018
  14. ↑ (PDF) Progress on Drinking Water, Sanitation and Hygiene (Report). JMP, WHO and UNICEF. 2014. ISBN 978-92-4-151289-3. http://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/258617/9789241512893-eng.pdf?sequence=1. Qaraldi: 22 March 2018. 
  15. ↑ „Drinking Water Regulations“ (en). www.epa.gov (2015-yil 21-sentyabr). Qaraldi: 2021-yil 4-oktyabr.
  16. ↑ Pearce, Fred. When the Rivers Run Dry: Journeys Into the Heart of the World's Water Crisis. Toronto: Key Porter, 2006. ISBN 978-1-55263-741-8. 
  17. ↑ ISO 24510 Activities relating to drinking water and wastewater services. Guidelines for the assessment and for the improvement of the service to users
  18. ↑ Maria, Kaika (April 2003). "The Water Framework Directive: A New Directive for a Changing Social, Political and Economic European Framework". European Planning Studies 11 (3): 299–316. doi:10.1080/09654310303640. https://www.research.manchester.ac.uk/portal/en/publications/the-water-framework-directive-a-new-directive-for-a-changing-social-political-and-economic-european-framework(1128bc36-393f-419b-be6e-c964582603af).html. 

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

 

Vikiomborda Ichimlik suvi
haqida turkum mavjud

 

Vikilugʻatda drinking water yoki potable nomli maqola mavjud.

 

Andoza:Vodoprovod tizimiAndoza:Plumbing

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ichimlik_suvi&oldid=5261576" dan olindi