Hans Christian Andersen mukofoti
| Hans Christian Andersen mukofoti | ||
|---|---|---|
| ||
| Kimga topshiriladi | Yozuvchilarga va illyustratorlarga | |
| Kim tomonidan topshiriladi | International Board on Books for Young People | |
| Taqdirlash asosi | Bolalar adabiyotiga qoʻshgan ulkan hissasi uchun | |
| Holati | Topshiriladi | |
| Statistika | ||
| Birinchi taqdirlash |
1956 – yozuvchilar uchun 1966 – illyustratorlar uchun | |
Hans Christian Andersen mukofoti – International Board on Books for Young People (IBBY) tomonidan „bolalar adabiyotiga qoʻshgan ulkan hissasi uchun“ bitta muallif va bitta illyustratorning har biriga alohida topshiriladigan adabiy mukofot hisoblanadi[1]. Yozuvchiga beriladigan mukofot ilk bor 1956-yilda, illyustratsiya mukofoti esa 1966-yilda oʻz egasiga topshirilgan. Ushbu mukofotni koʻp hollarda „kichik Nobel“ deb atashadi.
Har ikki mukofot XIX asrda yashab ijod qilgan daniyalik yozuvchi Hans Christian Andersen sharafiga nomlangan va har bir gʻolib Hans Christian Andersen medali va diplom bilan taqdirlanadi. Medallar ikki yilda bir marotaba oʻtkaziladigan IBBY kongressida topshiriladi.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]The International Board on Books for Young People (IBBY) 1950-yilda Jella Lepman tomonidan tashkil etilgan[2]. Hans Christian Andersen mukofotini joriy qilish 1953-yilda taklif qilingan va uch yildan soʻng, 1956-yilda ilk marotaba ushbu mukofot oʻz egasiga topshirilgan[3]. Mukofot Ikkinchi jahon urushidan keyingi davrda bolalar adabiyotiga oid sifatli kitoblar sonini koʻpaytirish va yozuvchilarni ragʻbatlantirish uchun joriy etilgan. Mukofot ikki yilda bir marotaba berilishi belgilangan va dastlab oldingi ikki yil davomida nashr etilgan asarlar uchun topshirilgan[4]. 1962-yilda mukofot egasini aniqlash mezonlari oʻzgargan. Unga koʻra, mukofot oʻz asarlarining qiymati bilan bolalar adabiyotiga doimiy hissa qoʻshib kelgan tirik muallifga berilishi koʻzda tutilgan. Muallifning toʻliq asarlari, xususan, badiiy asarlari ham mukofot topshirishda inobatga olinadi[5].
Hakamlar hayʼati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ushbu mukofot gʻoliblari IBBY ijroiya qoʻmitasi tomonidan tuzilgan hakamlar hayʼati tomonidan tanlanadi. Hakamlar hayʼati prezidenti IBBY bosh assambleyasi tomonidan saylanadi. Dastlab hakamlar soni 7 tani tashkil qilgan boʻlsa[5], 2000-yilda ular soni 10 taga yetgan. 2002-yilda hakamlar hayʼatida boʻlinish yuz bergan, yaʼni, 5 kishi asarlarga va qolgan 5 kishi illyustratsiyalarga javobgar qilib qoʻyilgan. Hakamlar hayʼati aʼzolari bolalar adabiyoti yoʻnalishida yetarli malakaga ega boʻlishi va turli xil guruhlarni ifodalashi kerak. Nomzodlarni koʻrib chiqish va gʻolibni aniqlash uchun odatda 6 oy muddat kerak boʻladi[6].
Jella Lepman 1956–1960-yillar davomida hakamlar hayʼati raisi sifatida faoliyat olib borgan va vafotiga qadar (1970-yil) IBBY prezidenti lavozimida, keyin esa uning faxriy prezidenti sifatida hakamlar hayʼati safiga kiritilgan. Prezidentlar safida Virginia Halivand (1970-1974), Patricia Crampton (1982-1986) va Ana Maria Machado (1986–1990) kabi taniqli insonlar ham ishlagan[7].
Asar uchun beriladigan mukofot sohiblari
[tahrir | manbasini tahrirlash].jpg)
Illyustratsiya uchun beriladigan mukofot sohiblari
[tahrir | manbasini tahrirlash]
.jpg)
Mamlakatlar boʻyicha gʻoliblar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Gʻoliblarning aksariyat qismi Yevropa va Shimoliy Amerika mamlakatlari fuqarolaridir. Ushbu mintaqalardan tashqari mamlakatdan boʻlgan ilk gʻolib 1974-yilda eronlik Farshid Mesghali boʻlgan[12]. Mukofotga sazovor boʻlish muallif va illyustratorlar uchun butun dunyoga tanilish va asarlari keng miqyosda sotilishi uchun debocha hisoblanadi[13]. 2021-yil holatiga koʻra, 25 mamlakat fuqarolari ushbu mukofotga loyiq topilgan. Ular orasida amerikaliklar eng koʻp hisoblanadi. Nemislar toʻrt bora illyustratsiya yoʻnalishida mukofotga loyiq koʻrilgan.
| Mamlakat | Illyustratsiya uchun | Asar uchun | Umumiy |
|---|---|---|---|
 AQSh
|
1 | 6 | 7 |
 Germaniya
|
4 | 2 | 6 |
 Yaponiya
|
2 | 3 | 5 |
 Buyuk Britaniya
|
2 | 3 | 5 |
 Chexoslovakiya
|
3 | 1 | 4 |
 Shveysariya
|
3 | 1 | 4 |
 Braziliya
|
1 | 2 | 3 |
 Daniya
|
2 | 1 | 3 |
 Fransiya
|
1 | 2 | 3 |
 Avstriya
|
1 | 2 | 3 |
 Avstraliya
|
1 | 1 | 2 |
 Italiya
|
1 | 1 | 2 |
 Niderlandiya
|
1 | 1 | 2 |
 Shvetsiya
|
— | 2 | 2 |
 Argentina
|
— | 1 | 1 |
 Kanada
|
1 | — | 1 |
 Xitoy
|
— | 1 | 1 |
| Chexiya
|
1 | — | 1 |
 Finlandiya
|
— | 1 | 1 |
 Isroil
|
— | 1 | 1 |
 Eron
|
1 | — | 1 |
 Irlandiya
|
— | 1 | 1 |
 Janubiy Koreya
|
1 | — | 1 |
 Yangi Zelandiya
|
— | 1 | 1 |
 Norvegiya
|
— | 1 | 1 |
 Ispaniya
|
— | 1 | 1 |
 Polsha
|
1 | — | 1 |
 Rossiya
|
1 | — | 1 |
 SSSR
|
1 | — | 1 |
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Hans Christian Andersen Awards“.
- ↑ Glistrup 2002, s. 14.
- ↑ Ellis 1973, s. 20.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Glistrup 2002, s. 15.
- ↑ 5,0 5,1 Glistrup 2002, s. 16.
- ↑ Glistrup 2002, s. 17.
- ↑ „Hans Christian Award jury members“. Glistrup, ed., pp. 119–24. Retrieved 12 July 2013.
- ↑ 8,0 8,1 „Hans Christian Andersen Award“. International Board on Books for Young People. Qaraldi: 2024-yil 9-aprel.
- ↑ „Murail, Lee win 2022 Hans Christian Andersen Award“ (en-AU). Books Publishing (2022-yil 22-mart). Qaraldi: 2022-yil 24-mart.
- ↑ 10,0 10,1 Kantor, Emma „Bologna 2024: Heinz Janisch and Sydney Smith Win 2024 Hans Christian Andersen Awards“ (en-US). Publishers Weekly (2024-yil 9-aprel). Qaraldi: 2024-yil 9-aprel.
- ↑ „Murail, Lee win 2022 Hans Christian Andersen Award“ (en-AU). Books Publishing (2022-yil 22-mart). Qaraldi: 2022-yil 24-mart.
- ↑ Glistrup 2002, s. 19.
- ↑ Glistrup 2002, s. 20.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Glistrup, Eva. The Hans Christian Andersen Awards, 1956–2002 (en). International Board on Books for Young People, 2002.
- Ellis, Alec. How to find out about children's literature., 3d, Oxford: Pergamon Press, 1973. ISBN 0-08-016970-8. OCLC 624532.