Goffman reaksiyalari

Goffman reaksiyalari - alifatik aminlar olish uchun A. V. Goffman taklif etgan reaksiyalar. Uch turi bor. 1) Karbon kislotalar amidlarining ishkrriy metallar gipogalogenidlari taʼsirida birlamchi aminlarga aylanishi (Goffman qayta guruxlanishi): R NaBrO -> RNH2 CO2 NaBrReaksiya natijasida amidning karbonil guruhi SO2 holida ajralib chiqib, boshlangʻich amidlarga nisbatan bir uglerod atomi kam boʻlgan aminlar hosil boʻladi. G.r. spirtli muhitda oʻtkazilganda reaksiya mahsuloti sifatida uretanlar (RNHOCOR) vujudga keladi. G.r. yordamida alifatik, yogʻ-aromatik, aromatik va geterotsiklik aminlar, diaminlar va aminokislotalar olish mumkin. Sanoatda G.r. antroanil kislota sintez qilish uchun qoʻllanadi. Reaksiya 1881-yilda kashf etilgan.

2) Ammiakka alkillovchi reagentlar (galogenalkillar, dialkilsulfatlar va b.) taʼsir ettirib alifatik aminlar olish. Reaksiya mahsuloti sifatida birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi aminlar hamda toʻrtlamchi ammoniy asosi aralashmasi hosil boʻladi; mas, CH3J ishlatilganda [CH3NH3]J; [(CH3)2NH,]J; [(CH3)3NH]J va [(CH3)4N]J hosil boʻladi. Reaksiya 1850-yilda kashf etilgan.

3) Toʻrtlamchi ammoniy asosli gidroksidlarning termik parchalanishi natijasida oʻlchamli aminlar va olefinlar hosil boʻlishi [RCH2CH2 N R’R"R"]OH---------------->RCH=CH2 R’R’R*>I H2O.

Agar toʻrtlamchi azot atomi turli oʻrinbosarlar bilan bogʻlangan boʻlsa, qoʻsh bogʻli, tarkibida eng kam sonli alkil oʻrinbosarlari boʻlgan olefin hosil boʻladi (Goffman qoidasi). G.r. qoʻllanishining muhim yoʻnalishi alkaloidlarning tuzilishini tekshirishdir. Reaksiya 1851-yilda kashf etilgan.

Adabiyotlar

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil