El Karak
Iordaniya | |
|---|---|
| 1140–{{{year_end}}} | |
| Rasmiy til(lar) | arab tili |
| Yetakchilar | |
• |
Muhammad Mayta |
| Tarix | |
• Asos solingan |
1140 |
El-Karak (arabcha: الكرك Iordaniya gʻarbida joylashgan shahar, Al-Karak gubernatorligining maʼmuriy markazi va eng yirik aholi punktidir. Ammon shahridan 140 km janubda shohlar savdo yo'lida joylashgan Al-Karak bir vaqtlar Quddus Qirolligi tarkibiga kirgan. Shahar dengiz sathidan 1000 metr balandlikda joylashgan salibchilar qal'asi atrofida rivojlangan, undan O'lik dengizni osongina ko'rishingiz mumkin. Aholining soni 2008chi yilga ko'ra 22581ga yetgan.
Geografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Jismoniy joylashuvi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Shahar Iordaniyaning g'arbiy qismida, O'lik dengiz va Isroil chegarasidan bir oz masofada joylashgan. Shahar landshaft hududida joylashgan bo'lib, u shimoldan vodi al-Mujib, janubdan al-Hasa vodisi va g'arbdan O'lik dengiz bilan chegaralangan. Bu hudud quruq va issiq vodiylar bilan kesilgan juda qo'pol erdir. Tuproqlari qoʻngʻir va boʻz-qoʻngʻir, butali dashtlarga xos. Ushbu landshaft hududining nomlaridan biri - Ar. Bundan tashqari yana shunga o'xshash 100 lab joylar mavjud.
El-Qarak uchburchak platoda joylashgan, u atrofdan 300-400m dan balandroq ko'tariladi.Plato tabiiy kelib chiqishi va shu nomdagi vadi yoki quruq vodiyning bir qismidir (arabcha: wādīs "vodiy"). Shahar platoning janubiy qismida joylashgan bo'lib, shakli janubga torayib boradi. Shunday qilib, shahar uch tomondan tik yon bag'irlari bilan o'ralgan.
El Karakning iqlimi odatda O'rta er dengizi - yog'ingarchilikning ko'p qismi qishda tushadi. Iqlimi qurg'oqchil, kam yog'ingarchilik - yiliga 200-300 mm.Shahar dengiz sathidan taxminan 1000m balandlikda joylashganligi sababli qishi ancha salqin va shamolli, vaqti-vaqti bilan qor yogʻadi. Yanvarning o'rtacha harorati 10 ga yaqin ° C, iyulda -28°.
Iqtisodiy va geografik joylashuvi
[tahrir | manbasini tahrirlash]El-Karakning janubida ikkita kichik shaharcha joylashgan: kimyo ishlab chiqarishga ixtisoslashgan Es-Safiya (birinchi navbatda, kaliyli o'g'itlar) va tsement ishlab chiqariladigan Al-Tafila.Shaharning sharqida Iordaniya muhim transport markazlari, shimolda (140-160 km) mamlakatning asosiy sanoat zonasi- Amman va Ez-Zarqa joylashgan. El-Karakning iqtisodiy va geografik holatidagi muhim element uning Isroilga yaqinligi bo'lib, dengiz orqali shaharga mahsulot eksporti va importi amalga oshiriladi.El-Karak sugʻorma dehqonchilik zonasida.
Yigirmanchi asr
[tahrir | manbasini tahrirlash]Birinchi jahon urushidan keyin al-Karak qisqa muddatli Suriya qirolligining janubiy viloyati tarkibiga kirdi.U yiqilganidan so'ng, El-Karak fransuzlar qo'liga o'tdi va 1920-yil iyul oyida mahalliy qabilalar uni Mo'ab arab davlatining (Mo'ab arab hukumati) mustaqil hududi deb e'lon qildi va Rufayfan al -Majali boshchiligida.1921-yilda bu hudud Transiordaniya amirligiga aylandi. El-Qarak o'zining mudofaa funksiyalarini yo'qotadi va keyingi 60-65 yil davomida qishloq xo'jaligi markaziga aylanadi.20-asrning 90-yillarida El-Karakka qiziqish yana namoyon boʻla boshladi: 90-yillarda El-Karak oʻzini Iordaniyada muhim turistik markaz sifatida koʻrsata boshladi; 1999-yilda esa AQSH yordamida shahar atrofida erkin iqtisodiy zona tashkil etildi.Bu ikki voqea shaharning yanada rivojlanishiga turtki bo'ldi.
Al-Karak, boshqa toʻqqiz shahar bilan bir qatorda, Iordaniyaning maxsus sanoat zonasi (Qorak sanoat mulki).1985 - yilda Iordaniya hukumati infratuzilmani, sanoatni rivojlantirish va xususiy kapitalni jalb qilish uchun shart-sharoitlarni yaratish uchun sanoat erlarini ajratdi. Biroz vaqt o'tgach, Iordaniya va Qo'shma Shtatlar o'rtasida kelishuv imzolandi, unga ko'ra sanoat zonasida (jumladan, Al-Karakda) ishlab chiqarilgan tovarlar AQSh bozoriga soliqlar va aktsizlarsiz yetkazib berish imkoniyatiga ega.
Al-Husayn Bin Abdulloh II sanoat mulki (markazi Al-Karakda) 1999-yil oktabr oyida Iordaniya Industrial Estates Corporation (JIEC) koʻmagida tashkil etilgan. 2003-yilda El-Qarak sanoat zonasidan eksport hajmi katta darajada oshdi (2002 yildagi 75 million dollarga nisbatan 2003-yilda eksport 100 million dollarni tashkil etdi). 2008-yilning birinchi choragida ushbu sohada yangi ro'yxatdan o'tgan kompaniyalar soni 400% ga oshdi.
Qishloq xo'jaligi
[tahrir | manbasini tahrirlash]El-Qorakka tutash hududda sug'orma dehqonchilik ancha jadal rivojlanmoqda. Bu yerda asosan bugʻdoy va arpa yetishtiriladi, mahalliy sharoitda zaytun va uzum yetishtirish ham keng tarqalgan. 2007-yilda Al-Karak gubernatorligida 7388 tonna bug'doy yetishtirildi. Aholining 70% ga yaqini qishloq xoʻjaligida band. El-Qorakning o‘zida donni qayta ishlash, qayta ishlash va saqlash, un va non mahsulotlari ishlab chiqarish, ularni qayta taqsimlash va sotish amalga oshirilmoqda. Qishloq xo'jaligini barqaror suv bilan ta'minlash uchun sisternalar quriladi yoki bahorda al-Qarak vodisidan suv tortib olinadi.
Turizm
[tahrir | manbasini tahrirlash]Shahar va uning atrofidagi barcha ishlab chiqarish El-Qorak iqtisodiyotining asosiy tarmog'i - turizm sektori uchun zarur bo'lgan barcha narsalarni ta'minlashga qaratilgan.Hozirgi paytda shaharda sayyohlik biznesi jadal rivojlanmoqda va birinchi navbatda, bu yerda yaxshi saqlanib qolgan El-Qarak qal'asi sayyohlarni o'ziga jalb qildi.Sayyohlar shaharga asosan Ammandan Petragacha bo'lgan yo'lda tashrif buyurishadi.
| yil | 1996 yil | 1997 yil | 1998 yil | 1999 yil | 2000 | 2001 yil | 2008-yilning 1-yarim yilligi |
| turistlar soni | 83.449 | 99.372 | 90.848 | 124.745 | 133.280 | 84.165 | 83.225 |
| Manba: „Info-Prod Research (Middle East) от 30 июля 2008 г.“., „JTB“.[sayt ishlamaydi] | |||||||
| Mahalliy sayyohlar bundan mustasno | |||||||
Ekologiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]El-Qarak va unga tutash aholi punktlari aholisi ko'pincha shaharda yuqori changdan aziyat chekadi. Bundan tashqari, chang zarralari va tuproq namunalarini tahlil qilish ulardagi og'ir metallarning ko'payishini ko'rsatdi: qo'rg'oshin, mis, nikel, temir, xrom, kadmiy va marganets . Shahar sharoitida ularning havo va quruqlikdagi miqdori El-Qarakning atrofidagi hududlarga qaraganda ancha yuqori.Tuproqdagi og'ir metallarning kontsentratsiyasi chang namunalariga qaraganda bir oz yuqoriroq bo'lib chiqdi. Tadqiqotchilarning fikricha, havo va tuproq ifloslanishining manbai inson faoliyati yoki El-Qarak erkin iqtisodiy zonasidagi sanoat faoliyati bo‘lishi mumkin.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Малая энциклопедия городов. М.: "Торсинг", 2001.
Kitoblar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Abel F. M. „Qir Haraseth“, . Géographie de la Palestine II, Paris, 1938 — 418—419-bet.
- Avi-Yonah, Michael.. The Madaba Mosaic Map. Jerusalem: Israel Exploration Society, 1954 — 42-bet. [sayt ishlamaydi]
- Dalman, Gustaf.. Aramäisch-Neuhebräisches Handwörterbuch zu Targum, Talmud und Midrasch. Frankfurt: OLMS, 1938 (переизд. 1987). ISBN 978-3-487-01602-3.
- Deschamps, P.. La défense du royaume de Jérusalem, Paris, 1939.
- Donner, H.. The Mosaic Map of Madaba, Kampen, 1992 — 40-bet.
- Donner, H.; Cüppers, H.. Die Mosaikkarte von Madeba, Wiesbaden, 1977.
- Glueck, N.. Exploration in Eastern Palestione II. New Haven: Annual of the American Schools of Oriental Researches (AASOR), 1934—1951.
- Gubser, Peter.. Politics and Change in al-Karak, Jordan: A Study of a Small Arab Town and its District, London and New York: Oxford University Press, 1973. ISBN 0192158058.
- Hart, Stephen. „Early Edom and Moab“, . Iron Age Settlement in the Land of Edom, Sheffield, 1992.
- Kennedy, Hugh.. Crusader Castles. Cambridge University Press, 2000. ISBN 0-521-79913-9.
- La Monte, J. L.. Feudal Monarchy in the Latin Kingdom of Jerusalem, New York, 1932.
- MacDonald, Burton.. The Wadi el Hasa Archaeological Survey 1979-1983, West-Central Jordan, Waterloo, Ontario, 1988.
- Miller, J. Maxwell.. Archaeological Survey of the Kerak Plateau, American Oriental Society (ASOR): Archaeological Reports, No.1, Atlanta: Scholars Press, декабрь, 1991. ISBN 978-1555406424.
- Miller, J. Maxwell. „Recent Archaeological Developments Relevant to Ancient Moab“, . . Dept. of Antiquities, Hashemite Kingdom of Jordan, 1982. ISBN B0007BKKRU.
- Musil, Alois. „Moab, Topographischer Reisebericht“, . Arabia Petraea, Wien (Вена), 1907.
- Runciman, Sir Steven.. A History of the Crusades. Cambridge University Press, 1952—1954. ISBN 9789997983619.
- Sadeque, S. F.. Baybars I of Egypt. Oxford University Press, 1956.
- Schlumberger, G.. Renaud de Châtillon prince d'Antioche seigneur de la terre d'Outre-Jourdain. Paris: Plon-Nourrit, 1898.
- Worschech, Udo.. Das Land jenseits des Jordan. Biblische Archäologie in Jordanien. Giessen / Basel: Brunnen Verlag, 2004. ISBN 3-7655-9801-1.
Maqolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Alt, Albrecht. Zum römischen Straßennetz in der Moabitis // Zeitschrift des Deutschen Palästina-Vereins (ZDPV). — 1937. — С. 240—244.
- Worschech, Udo; Knauf, E. A. Alte Straßen in der nordwestlichen Ard el-Kerak // Zeitschrift des Deutschen Palästina-Vereins (ZDPV). — 1985. — С. 128—133.
- Weippert, M. Ar und Kir in Jesaja 15,1 - Mit Erwägungen zur historischen Geographie Moabs // Zeitschrift für alttestamentliche Wissenschaft (ZAW). — 1998. — С. 547—555.
- F. Zayadine. The Karak District in the Madaba Map // The Madaba Map Centenary 1897-1997. — Jerusalem, 1999. — С. 229.
- G. López Monteagudo. The Architectonic Models on the Madaba Mosaic Map // The Madaba Map Centenary 1897-1997. — Jerusalem, 1999. — С. 256.
- Timm, St. Moab zwischen den Mächten. Studien zu historischen Denkmälern und Texten // Ägypten und Altes Testament (ÄAT), Wiesbaden. — 1989.
- Jones, B. C. Howling over Moab. Irony and Rhetoric in Isaiah // Society of Biblical Literature Dissertation Series. — Atlanta, 1996. — Т. 157 (SBL.DS 157).
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Al Karak shahri
- El Karakdagi turizm (Wayback Machine saytida 4-mart 2016-yil sanasida arxivlangan) Архивная копия