Britomartida
Britomartida (Britomartis, qadimgi yunoncha: Βριτόμαρτις, Diktinna) — Krit maʼbudasi, ovchilar, baliqchilar, dengizchilarning homiysi.
Olimpiya mifologiyasida[1] bu Krit xudosi nimfa, Zevs va Karmaning qizi (yoki Gekataning qizi)[2], Artemidaning sevimli hamrohi sifatida talqin qilingan[3].
U Kritning Keno shahrida tugʻilgan yoki Gortinlik nimfa[4]. Toʻrlarni („diktiya“) ixtiro qilib, Diktinna[5] laqabini olgan va Artemida bilan vaqt oʻtkazgan[6]. Serviy uni Minos[7] taʼqib qilgan nimfa Dikta deb ataydi.
Kallimaxning soʻzlariga koʻra, u oʻzini sevib qolgan, uni 9 oy davomida taʼqib qilgan Minosdan qochib ketayotgan edi, mirt novdasi uning yugurishini sekinlashtirdi va u oʻzini dengizga tashladi, u yerda baliq ovlash uchun toʻrlar qoʻyilgan edi[8]. Yoki oʻzini qoyadan jarlikka tashladi[9]. Britomartida oʻzini qoyadan dengizga tashladi, lekin baliq ovlash toʻrlariga tushib qoldi va qutqarildi (shuning uchun uning boshqa nomi Diktina, yunoncha δίκτυον „baliq toʻri“ soʻzidan).
Diodorning soʻzlariga koʻra, Diktinna Artemidaning oʻzining taxallusi, chunki u Minosning quchogʻidan qochib, baliq ovlash toʻrlarida yashiringan. Ibodatxonasi Ambrosda (Fokidda).
Britomartidaning sayohatlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]U Minosdan uni toʻrga oʻragan baliqchilar yordamida qochib, undan dengiz orqali qochib ketdi[10] va baliqchi Andromeda bilan birga Eginaga yetib keldi. U unga egalik qilmoqchi edi, lekin u toʻqayga yugurdi va koʻzdan gʻoyib boʻldi. U Afeya nomini oldi va Artemida ibodatxonasida haykali paydo boʻldi[11]. Yoki Finikiyadan Argosga, keyin Kefalleniyaga, keyin Kritga[12] ketdi.
Ibodat va sanʼat
[tahrir | manbasini tahrirlash]Artemida uni maʼbuda qildi, Kritda uni Diktinna, Eginada esa — Afayya deb atashadi[13]. Spartadagi Artemida Issora ibodatxonasi Britomartida ibodatxonasi[14]. Bir hikoyaga koʻra, Artemida haykali Bravrondan tirreniyaliklar tomonidan Lemnosdan oʻgʻirlangan va Lakonikaga, soʻngra Kritga olib ketilgan va u yerda Britomartida[15] sifatida hurmat qilingan.
Kritlik Britomartida ibodati Spartaga, Egina oroliga (u yerda Afeya deb atalgan) va Oʻrta yer dengizi orollariga kirib bordi. Keyinchalik Britomartida Artemida bilan tenglashtirilgan va u bilan birga oy xudosi sifatida hurmatga sazovor boʻlgan. Britomartidaning Minosdan dengizga qochishini va toʻrlar yordamida qutqarilishini oyning yoʻqolishi va tugʻilishi bilan bogʻlashadi.
Diktinna ziyoratgohi Spartada edi[16]. Kidoniyadagi Diktinna ibodatxonasi samosliklar tomonidan qurilgan[17]. Tianlik Apolloniy bu ibodatxonaga keldi va u yerdan osmonga koʻtarildi[18].
Tasvirlarda (tangalarda) Britomartida — kalta ov xitonida, dafna gulchambarida va qoʻlida mash’al boʻlgan yosh ayol.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Mifi narodov mira. M., 1991-92. V 2 t. T.1. S.187; Lyubker F. Realniy slovar klassicheskix drevnostey. M., 2001. V 3 t. T.1. S.257
- ↑ Kommentariy O. P. Tsibenko v kn. Diodor Sitsiliyskiy. Istoricheskaya biblioteka. Kn.4-7. SPb, 2005. S.319
- ↑ ритомартис // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- ↑ Kallimax. Gimni III 190
- ↑ Diodor Sitsiliyskiy. Istoricheskaya biblioteka V 76, 3; Pavsaniy. Opisanie Elladi II 30, 3
- ↑ Diodor Sitsiliyskiy. Istoricheskaya biblioteka V 76, 3
- ↑ Serviy. Kommentariy k „Eneide“ Vergiliya III 171 // Losev A. F. Mifologiya grekov i rimlyan. M., 1996. S.131
- ↑ Kallimax. Gimni III 191—205; Strabon. Geografiya X 4, 12 (str.479)
- ↑ Psevdo-Vergiliy. Skopa 302
- ↑ Nonn. Deyaniya Dionisa XXXIII 332
- ↑ Antonin Liberal. Metamorfozi 40, 4
- ↑ Antonin Liberal. Metamorfozi 40, 2
- ↑ Pavsaniy. Opisanie Elladi II 30, 3
- ↑ Pavsaniy. Opisanie Elladi III 14, 2; 25, 4
- ↑ Plutarx. O doblesti jenskoy 8; Kommentariy D. O. Torshilova v kn. Gigin. Mifi. SPb, 2000. S.144
- ↑ Pavsaniy. Opisanie Elladi III 12, 8
- ↑ Gerodot. Istoriya III 59
- ↑ Filostrat. Jizn Apolloniya Tianskogo VIII 30
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Бритомартис // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.