Kontent qismiga oʻtish

Berlin texnika universiteti

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Berlin Texnik Universiteti (rasmiy nomi ingliz va nemischa: Technische Universität Berlin , TU Berlin va Berlin Texnologiya Instituti nomi bilan ham tanilgan) Germaniyaning Berlin shahrida joylashgan davlat tadqiqot universitetidir.[1] Bu „Technische Universität“ (Texnik universitet) nomini olgan birinchi nemis universiteti edi.[2]

Universitet bitiruvchilari va professorlari roʻyxatiga bir necha AQSh Milliy Akademiyalari aʼzolari,[3] ikkita Milliy fan medali laureati[4][5] va oʻnta Nobel mukofoti sovrindorlari kiradi.[6][7][8][9]

TU Berlin Germaniyaning eng yirik va eng mashhur texnologiya institutlari hamda muhandislik sohasidagi eng yaxshi xalqaro menejerlar tarmogʻining[10] birlashgan jamiyati boʻlgan TU9 aʼzosi boʻlib, yetakchi muhandislik maktablari oʻrtasida talabalar almashinuvini taʼminlaydi.[11] TU Berlin Yevropa Innovatsiyalar va Texnologiyalar Instituti tomonidan belgilangan ikkita innovatsion markazidir. Universitet Iqtisodiy ishlar va energetika federal vazirligi tomonidan „Tadbirkorlik universiteti“ („Die Gründerhochschule“) deb nomlanadi.[12][13]

Universitet sanoat muhandisligi va menejmenti (Wirtschaftsingenieurwesen) boʻyicha ilmiy darajani birinchi boʻlib taqdim etgani bilan ajralib turadi. Universitet sanoatchilarning kompaniyani boshqarish uchun texnik va boshqaruv taʼlimiga ega bitiruvchilarga boʻlgan soʻrovlariga javoban ishlab chiqdi. Birinchi marta 1926/27 qish mavsumida taklif qilingan, bu oʻziga xos eng qadimgi dasturlardan biridir.[14]

TU Berlin Germaniyadagi xalqaro talabalarning eng yuqori ulushiga ega, bu 2019-yilda deyarli 27 % tashkil etadi.[15]

Bundan tashqari, TU Berlin Berlin Universitetlar Alyansining bir qismi boʻlib, Germaniya Universitetlari Mukammalligi tashabbusi doirasida „Mukammallik universiteti“ unvoniga sazovor boʻlgan va uni moliyalashtirmoqda.[16]

Tarix

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bauakademie, 1799-yilda tashkil etilgan, Berlin Technische Universität ning asoschisi
1899-yilgi Art Nouveau medali Technische Hochschule Berlin, 100 yilligi, old tomoni
Ushbu medalning orqa tomoni
Königlich Technische Hochschule zu Berlinning shimoliy jabhasi (Berlin qirollik texnik akademiyasi) 1895-yil
Sharlottenburgdagi Technische Hochschule, Berlin

1879-yil 1-aprelda Königlich Technische Hochschule zu Berlin („Berlin Qirollik Texnik Akademiyasi“) 1879-yilda Qirollik Savdo Akademiyasi (Königliche Gewerbeakademie zu Berlin, 1827-yilda tashkil etilgan) va Qirollik akademiyasining birlashuvi natijasida vujudga keldi. (Königliche Bauakademie zu Berlin, 1799-yilda tashkil etilgan), Prussiya davlatining ikki salafiy instituti.[17]

1899-yilda Berlin Königlich Technische Hochschule zu Berlin Germaniyadagi birinchi politexnika instituti boʻlib, professor Alois Ridler va Nemis muhandislari uyushmasi (VDI) raisi Adolf Slabi tufayli bitiruvchilar uchun standart daraja sifatida diplomlardan tashqari doktorlik unvonlarini ham berdi.

1916-yilda koʻp yillik Königliche Bergakademie zu Berlin, 1770-yilda Buyuk Qirol Fridrixning buyrugʻi bilan geolog Karl Avraam Gerxard tomonidan tuzilgan Prussiya togʻ- kon akademiyasi Mining Königlich Technische Hochschule tarkibiga „boʻlim“ sifatida kiritilgan. Ilgari, konchilik kolleji bir necha oʻn yillar davomida Frederik Uilyam universiteti (hozirgi Berlin Gumboldt universiteti) homiyligida boʻlib, 1860-yilda qayta ochilgan.

1920-yilda Germaniya Veymar Respublikasiga aylantirilgach, Königlich Technische Hochschule zu Berlin „Technische Hochschule zu Berlin“ („TH Berlin“) deb oʻzgartirildi.[18] 1927-yilda Berlin qishloq xoʻjaligi kollejining geodeziya boʻlimi TH Berlin tarkibiga kiritildi. 1930-yillarda „Sharq-Gʻarbiy oʻqi“ boʻylab kampusni qayta qurish va kengaytirish Welthauptstadt Germania fashistlarning rejalarining bir qismi edi, shu jumladan general Karl Bekker boshchiligidagi yangi mudofaa texnologiyasi fakulteti, katta akademikning bir qismi sifatida qurildi.Qurilish Ikkinchi Jahon urushi boshlanganidan keyin va 1940-yilda Bekker oʻz joniga qasd qilganidan keyin tugallanmagan boʻlib, bugungi kunda u chiqindilari bilan qoplangan.

2010-yil Berlin TU bosh binosi

Universitetning asosiy binosining shimoliy qismi 1943-yil noyabrida bomba portlashi paytida vayron qilingan Ikkinchi Jahon urushi oxiridagi koʻcha janglari tufayli TH Berlindagi operatsiyalar 1945-yil 20-apreldan boshlab toʻxtatildi. Maktabni qayta ochishni rejalashtirish 1945-yil 2-iyunda, Gustav Lyudvig Gerts va Maks Volmer boshchiligidagi rektor vazifasini bajaruvchi etib tayinlangandan soʻng boshlandi. Gerts va Volmer bir muncha vaqt Sovet Ittifoqida quvgʻinda qolishganligi sababli, kollej 1946-yil 9-aprelda qayta ochildi va endi „Technische Universität Berlin“ nomini oldi.

2009-yildan beri TU Berlinda Yevropa Innovatsiyalar va Texnologiyalar Instituti tomonidan tayinlangan ikkita Bilim va Innovatsiya Jamiyati (KIC) mavjud.[19]

Kampus

[tahrir | manbasini tahrirlash]

TU Berlin 604 000 m² maydonni egallaydi. Asosiy kampus Sharlottenburg-Vilmersdorf tumanida joylashgan. Universitetning yettita maktabida 90 ta fan boʻyicha 33 933 nafar talaba tahsil oladi (2015-yil oktabr).[20]

Technische Universität Berlin ilmiy va akademik soha idorasi sifatida faoliyat yuritish uchun Misrda El Gouna kampusida sunʼiy yoʻldosh kampusini yaratdi. Notijorat davlat-xususiy sheriklik (PPP) Qizil dengizdagi El Gouna shahridagi kampusda Technische Universität Berlin tomonidan taqdim etiladigan xizmatlarni taklif qilishni maqsad qilgan.[21]

Universitet, shuningdek, Xoshimin shahridagi Vyetnam-Germaniya universitetida Global ishlab chiqarish muhandisligi va menejmenti deb nomlangan Global ishlab chiqarish muhandisligi kursining franchayzasiga ega.[22][23]

Tashkilot

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Telefunken-Higrise, kampusdagi eng baland bino

2002-yildan beri TU Berlin quyidagi fakultet va institutlardan iborat:[24]

Fakultet va xodimlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2015-yil holatiga koʻra, universitetda 8455 kishi ishlaydi: 338 professor, 2598 aspirantura va 2131 xodim.Bundan tashqari, 2651 nafar yordamchi talaba va 126 nafar stajyor mavjud.[32]

Kutubxona

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Berlin Technische Universität asosiy kutubxonasi va Berlin Sanʼat universitetining kirish joyi

Berlin Technische Universität va Berlin Sanʼat universitetining yangi umumiy asosiy kutubxonasi 2004-yilda ochilgan[33] va taxminan 2,9 kitobni oʻz ichiga oladi.[34] Kutubxona binosi Volkswagen tomonidan qisman homiylik qilingan (qurilish xarajatlarining taxminan 10 %) va rasmiy ravishda " TU Berlin va UdK universitet kutubxonasi (Volkswagen binosida) " deb nomlangan.[35] Koʻpchilikni chalkashtirib yuborishi, asosiy kirish eshigi tepasidagi harflarda faqat „Volkswagen Bibliothek“ (nemischa „Volkswagen kutubxonasi“) deb yozilgan — universitetlar haqida hech qanday gap aytilmagan.

Berlin Technische Universität va yaqin atrofdagi Sanʼat universitetining sobiq 17 kutubxonasidan baʼzilari yangi kutubxonaga birlashtirildi, biroq bir nechta boʻlimlar hali ham oʻz kutubxonalarini saqlab kelmoqda. Jumladan, „Iqtisodiyot va menejment“ maktabi universitetning bosh binosida (Die Bibliothek — Wirtschaft & Management / „The Library“ — Iqtisodiyot va menejment) 340 000 jildli kutubxona va „Matematika kafedrasi“ 340 ming jildli kutubxonaga ega.

Taniqli bitiruvchilar va professorlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Vernher fon Braun (1912-1977), bitiruvchi, muhandis, birinchi ballistik raketa va NASA raketalarining dizayneri
Konrad Zuse (1910-1995), bitiruvchi, birinchi zamonaviy kompyuter va birinchi yuqori darajadagi dasturlash tilini yaratgan.
Evgeniy Pol Vigner (1902-1995), bitiruvchi, fizika boʻyicha Nobel mukofoti, 1963-yil
Karl Bosch (1874-1940), aspirant, kimyo boʻyicha Nobel mukofoti, 1931-yil
Karl Fridrix Shinkel (1781-1841), Bauakademiya bitiruvchisi, arxitektor

Reytinglar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Germaniya iqtisodiyotidagi top-menejerlar soni boʻyicha oʻlchanadigan boʻlsak, TU Berlin 2019-yilda 11-oʻrinni egalladi[36]

Germaniya tadqiqot fondining (DFG) 2018-yildagi tadqiqot hisobotiga koʻra, TU Berlin barcha ilmiy fanlar boʻyicha Germaniya universitetlari orasida 24-oʻrinni egallaydi. Shunday qilib, TU Berlin tabiiy fanlar va muhandislik boʻyicha 9-oʻrinni egallaydi. TU Berlin informatika boʻyicha 14-oʻrinni va elektrotexnika boʻyicha 5-oʻrinni egalladi.[37] Tanlov jarayonida DFG universitetlar va ilmiy-tadqiqot institutlari tadqiqotchilaridan eng yaxshi tadqiqot loyihalarini tanlab oladi va ularni moliyalashtiradi. Shunday qilib, reyting tadqiqot sifatining koʻrsatkichi sifatida qabul qilinadi.[38]

2017 Times Higher Education World University Rankings reytingida TU Berlin global miqyosda 82-oʻrinni (Germaniyada 7-oʻrin), muhandislik va texnologiya sohasida 40-oʻrinni (Germaniyada 3-oʻrin) va kompyuter fanlari boʻyicha 36-oʻrinni (Germaniyada 4-oʻrin) egalladi. Uchala koʻrsatkich boʻyicha dunyoning eng yaxshi 100 ta universitetidan biri hisoblanadi.[39]

2016-yil holatiga koʻra, TU Berlin Britaniyaning QS World University Rankings reytingiga koʻra muhandislik va texnologiya sohasida 164-oʻrinni va 35-oʻrinni egalladi. QS maʼlumotlariga koʻra, bu Germaniyaning statistika va operatsion tadqiqotlar va matematika boʻyicha eng yuqori oʻrinli universitetlaridan biridir.[40]

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Berlindagi universitetlar va tadqiqot muassasalari
  • Yevropa innovatsiyalar va texnologiyalar instituti
  • Berlin erkin universiteti
  • Berlin Gumboldt universiteti
  • Berlin sanʼat universiteti

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „TU Berlin: Site Credits“. tu-berlin.de. 2020-yil 17-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 24-iyul.
  2. ↑ „Die erste Technische Universität“. 2018-yil 27-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 16-noyabr.
  3. ↑ „National Academy of Sciences“. 2011-yil 29-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 29-iyun.
  4. ↑ „Eugene Wigner – Biographical“. 2007-yil 12-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 29-iyun.
  5. ↑ Wernher von Braun
  6. ↑ „Gustav Hertz – Biographical“. 2015-yil 12-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 29-iyun.
  7. ↑ „Fritz Haber – Biographical“. 2010-yil 12-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 29-iyun.
  8. ↑ „Carl Bosch – Biographical“. 2015-yil 4-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 29-iyun.
  9. ↑ „About us“. Master of Space Engineering. 2020-yil 11-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 28-fevral.
  10. ↑ „T.I.M.E. Top Industrial Managers for Europe“. 2014-yil 7-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 22-dekabr.
  11. ↑ Brainlane – SiteLab CMS v2. „Germany“. 2018-yil 10-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 29-iyun.
  12. ↑ „EXIST competition guide“. 2015-yil 31-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 16-noyabr.
  13. ↑ „Fuer-Gruender 21 Entrepreneurial University“. 2019-yil 16-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 16-noyabr.
  14. ↑ Jens, Weibezahn. Studienführer für den Studiengang Wirtschaftsingenieurwesen (de). Universitätsverlag der TU Berlin, 2016. DOI:10.14279/depositonce-5501. ISBN 9783798328655. Qaraldi: 14-iyul 2018-yil. 
  15. ↑ „Die Technische Universität Berlin in Daten und Zahlen“. 2021-yil 29-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 21-fevral.
  16. ↑ „Excellence Strategy“. 2020-yil 26-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 18-iyun.
  17. ↑ „History of the University“. tu.berlin. 2020-yil 17-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 21-iyul.
  18. ↑ Katzer, Anton; Raguse, Roberto (16-iyul 2015-yil). „Die Technische Universität Berlin“. Die Technische Universität Berlin (nemischa). doi:10.14279/depositonce-4879. 7-avgust 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-iyul 2020-yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  19. ↑ „EIT ICT Labs – Turn Europe into a global leader in ICT Innovation“. TU Berlin. 2016-yil 18-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 16-oktyabr.
  20. ↑ „TU Berlin: Facts & Figures“. 2015-yil 25-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 29-iyun.
  21. ↑ „TUB Campus El Gouna: Home“. 2015-yil 17-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 29-iyun.
  22. ↑ „GPE Global Production Engineering: Home“ (en-EN). gpe.tu-berlin.de. 2017-yil 22-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-mart.
  23. ↑ „Global Production Engineering and Management“. vgu.edu.vn. 2017-yil 22-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-mart.
  24. ↑ „Faculties & Central Institutes“. tu.berlin. 2020-yil 17-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 21-iyul.
  25. ↑ I. „Fakultät I Geisteswissenschaften: Institute und Zentren / Professuren / Fachgebiete“. tu-berlin.de. 2017-yil 3-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 2-yanvar.
  26. ↑ „Fakultät II – Mathematik und Naturwissenschaften: Institute“. naturwissenschaften.tu-berlin.de. 2017-yil 3-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 2-yanvar.
  27. ↑ „Fakultät III Prozesswissenschaften: Institute“. tu-berlin.de. 2017-yil 3-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 2-yanvar.
  28. ↑ Webmaster. „Fakultät IV Elektrotechnik und Informatik: Institute“. eecs.tu-berlin.de. 2017-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 2-yanvar.
  29. ↑ Lehre. „Fakultät VI Planen Bauen Umwelt: Institute“. planen-bauen-umwelt.tu-berlin.de. 2017-yil 3-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 2-yanvar.
  30. ↑ webmaster. „Fakultät VII Wirtschaft & Management: Einrichtungen“. wm.tu-berlin.de. 2017-yil 3-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 2-yanvar.
  31. ↑ „TU Berlin: Fakultätsübersicht“. tu-berlin.de. 2017-yil 18-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 2-yanvar.
  32. ↑ „TU Berlin: Facts & Figures“. 2016-yil 16-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 17-oktyabr.
  33. ↑ „Universitätsbibliothek TU Berlin: About Us“. 2012-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 22-dekabr.
  34. ↑ „Universitätsbibliothek TU Berlin: About Us“. 2012-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 22-dekabr.
  35. ↑ Universitätsbibliothek der Technischen Universität Berlin. „Universitätsbibliothek TU Berlin: Startseite“. Universitätsbibliothek TU Berlin. 2015-yil 27-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 29-iyun.
  36. ↑ „An diesen Unis haben die DAX-Vorstände studiert | charly.education“ (de). charly.education. 2019-yil 2-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 15-oktyabr.
  37. ↑ Deutsche Forschungsgemeinschaft, muh. (18-iyul 2018-yil), „Förderatlas 2018“, Forschungsberichte (nemischa) (1-nashr), Weinheim: Wiley-VCH, ISBN 978-3-527-34520-5{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  38. ↑ „Aufgaben der Deutschen Forschungsgemeinschaft (DFG)“ (de). dfg.de. 2019-yil 10-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 14-oktyabr.
  39. ↑ „The Times Higher Education World University Rankings“. TU Berlin (2019-yil 25-mart). 2017-yil 26-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 11-mart.
  40. ↑ „QS World University Ranking“. Top Universities (2015-yil 16-iyul). 2017-yil 5-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 4-aprel.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Berlin_texnika_universiteti&oldid=3767059" dan olindi