Allentown (nemischa: Allenschteddel, Allenschtadt yoki Ellsdaun)—AQShning Pennsilvaniya shtatidagi Lehig okrugining markazidir^[1]. 2020-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, Allentown Pennsilvaniya shtatidagi uchinchi eng koʻp aholiga ega shahar boʻlib, aholisi 125,845 nafarni tashkil etadi. 2020-yilgi maʼlumotlarga koʻra, shahar 861,899 nafar aholi bilan Lehig vodiysi metropoliten hududida eng koʻp istiqomat qiluvchilarga ega bo'lgan va bu hudud AQShning 68-chi eng koʻp aholiga ega metropoliten hududidir.[1][2]

1762-yilda asos solingan Allentown shahri Lehig daryosi boʻyida joylashgan. Bu daryo Delavare daryosining 109 mil, yaʼni 175 km uzunlikdagi irmogʻidir. Allentown sharqiy Pennsilvaniyadagi Lehig vodiysi mintaqasidagi Lehig va Northampton okruglarida joylashgan Bethlehem va Easton kabi uchta qoʻshni shaharlarning eng kattasidir. Shahar Filadelfiyadan 48 mil (77 km) shimolda va Nyu-York shahridan esa 78 mil (126 km) gʻarbda joylashgan.

Tarixi

XVIII asr

1700-yillarning boshlarida, hozirgi Allentown joylashgan hudud oʻrmonlardan iborat boʻlib, Lenape qabilasi baliq va yirik qushlarni ovlagan. 1736-yilda Filadelfiyaning shimolidagi bu katta hudud Besh madaniylashgan qabilaning 23 sardori tomonidan Pensilvaniya mustamlaka davri viloyatining asoschisi Uilyam Pennning uch oʻgʻliga: Jon Penn, Tomas Penn va Richard Pennga topshirilgan. Yer uchun toʻlov sifatida oyoq kiyimlar, toʻqalar, shlyapalar, koʻylaklar, pichoqlar, qaychilar, taroqlar, ignalar, koʻzgular, rom va trubkalar berilgan.

1732-yil 18-mayda yer Tomas Penn tomonidan Filadelfiyalik temir ishlab chiqaruvchisi va siyosatchi Jozef Tyornerga berildi. Ikki yil oʻtgach, 1735-yil 10-sentyabrda yerning 5000 akr (20 km) qismi Tyornerning biznes sherigidan boy dengiz savdogari va Filadelfiyaning sobiq meri Uilyam Allen tomonidan sotib olingan.[[3]]

Yer 1736-yilda va keyinchalik 1753-yilda sharqdagi Istondan gʻarbdagi Readinggacha yoʻl qurish loyihasining bir qismi sifatida oʻrganib chiqildi. 1753-yilgi tadqiqot natijalariga koʻra, Jordan daryosining gʻarbiy qirgʻoqlari yaqinida Allenga tegishli boʻlgan va taxminan 1740-yillarda qurilgan yogʻoch uy mavjud edi. Allen esa bu uydan asosan ov va baliq ovlash maskani sifatida foydalangan, ammo u yerda oʻzining nufuzli mehmonlarini, jumladan qaynogʻasi James Hamilton va oʻsha paytdagi Pensilvaniya provinsiyasi gubernatori John Pennni ham mehmon qilgan.1752-yilda Nortgempton va Berks okruglari tashkil topdi; Easton Northampton okrugining markazi, Reading esa Berks okrugining markazi deb belgilandi.

1762-yilda, Allen hozirgi Allentown joylashgan yerlarni nomlab, shaharni tashkil etdi. 1763-yilda, Allentown tashkil etilganidan bir yil oʻtib, Allen va boshqalar okrug markazini Eastondan Allentownga koʻchirish harakatini amalga oshirdilar, ammo Pennlarning taʼsiri tufayli okrug markazi Eastonda qoldi.

Shahar dastlab 42 ta shahar bloklari va 756 ta lotni oʻz ichiga olgan boʻlib, aksariyat lotlar 60 fut (18 m) kenglikda va 230 fut (70 m) chuqlikda boʻlgan. Shahar dastlab 4-koʻchadan 10-koʻchagacha va Union va Liberty koʻchalari orasida joylashgan va dastlab Northampton Towne deb atalgan^[2].

Dastlabki rejaning koʻplab koʻchalari Allenning farzandlari sharafiga nomlangan: Margaret (hozirgi 5-koʻcha), William (hozirgi 6-koʻcha), James (hozirgi 8-koʻcha), Ann (hozirgi 9-koʻcha) va John (hozirgi Walnut koʻcha). Allen koʻcha (hozirgi 7-koʻcha), shaharning asosiy koʻchasi, Allenning oʻz ismi bilan atalgan. Hamilton koʻchasi, kolonial davrdagi Pennsylvania viloyatining deputat gubernatori boʻlgan James Hamiltonning ismi bilan nomlangan. Gordon koʻchasi, avvalgi deputat gubernatori Patrick Gordon sharafiga nomlangan. Chew koʻchasi, Benjamin Chew sharafiga nomlangan va Turner koʻcha Allenning biznes hamkori Joseph Turner sharafiga nomlangan

1767-yilda, Allen yerlarni oʻgʻli Jamesga berdi^[3].

Amerika inqilobi

Allentown Amerika inqilobi va keyingi urushda markaziy rol oʻynagan. Allentown va uning atrofidagi hududlarda Britaniya koloniyalizmining dastlabki qarshiliklari boshlandi^[4]. 1774-yil 21-dekabrda, Allentown atrofidagi patriyotlar tomonidan nazorat qoʻmitasi tashkil etildi. Mahalliy militsiyalarni taʼminlashning yuklari aholiga tushdi va oziq-ovqat, don, sigir, otlar va matolar uchun talablar tez-tez uchrab turardi^[5].

Inqilobiy urush davrida, Hessiya asirlari Allentownda, hozirgi Seventh va Gordon koʻchalari yaqinida saqlangan. Allentownda shuningdek, Kontinental Armiya jarohatlangan askarlarini davolash uchun ishlatilgan toʻrt shifoxona mavjud edi, ularning biri Zion Reformed Churchda, yana biri hozirgi Farr Building joylashgan hududda edi. 1776-yil 26-dekabrda Delaverani kesib oʻtib, Trenton jangida gʻalaba qozongan Kontinental Armiya qoʻmondoni George Washington va uning shtabi Allentown orqali oʻtib, hozirgi Lehigh Street boʻylab, avvalgi Water Street boʻylab harakat qilishdi^[6]. Ular koʻchaga kirishida katta buloq atrofida toʻxtashdi, bu hozirgi Wire Mill joylashgan joy. U yerda Washington va uning qoʻshinlari dam olishdi va otlarini suv bilan taʼminladilar, soʻngra oʻz vazifalariga davom etdilar.

1777-yilda, Kontinental kompaniyasi qoʻshni Bethlehem shahridan Allentownga koʻchdi va Little Lehigh Creekda 16 ta qurol-yarogʻ ishlab chiqaruvchi doʻkon ochildi^[7].

Manbalar

↑ Salter, Rosa. Two in tune with the times ** At 175, Allentown Band, America's oldest, preserves best of tradition. (2003-yil 20-aprel), s. E.01.. „1967: Allentown named Band City-U. S.A“
↑ „Allentown Arena Hotel to be a Marriott Renaissance“. tribunedigital-mcall. 2014-yil 11-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 1-aprel.
↑ „ArcGIS REST Services Directory“. United States Census Bureau. 2022-yil 9-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 12-oktyabr.
↑ History of Pennsylvania volunteers, 1861-5; prepared in compliance with acts of the legislature, by Samuel P. Bates.. Qaraldi: 2016-yil 22-yanvar.
↑ "Colonel Tilghman H. Good, " (Wayback Machine saytida July 5, 2022, sanasida arxivlangan) 47th Pennsylvania Volunteers: One Civil War Regimentʼs Story, 2014.
↑ „Allentown, PA Profile: Facts & Data“. Pennsylvania.hometownlocator.com. 2021-yil 13-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 13-avgust.
↑ Croll, Philip Columbus; Schuler, Henry Addison; Kriebel, Howard Wiegner. The Penn Germania ...: A Popular Journal of German History and Ideals in the United States. P.C. Croll, 1912.

[1] Salter, Rosa. Two in tune with the times ** At 175, Allentown Band, America's oldest, preserves best of tradition. (2003-yil 20-aprel), s. E.01.. „1967: Allentown named Band City-U. S.A“

[2] „Allentown Arena Hotel to be a Marriott Renaissance“. tribunedigital-mcall. 2014-yil 11-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 1-aprel.

[TigerWebMapServer-3] „ArcGIS REST Services Directory“. United States Census Bureau. 2022-yil 9-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 12-oktyabr.

[:0-4] History of Pennsylvania volunteers, 1861-5; prepared in compliance with acts of the legislature, by Samuel P. Bates.. Qaraldi: 2016-yil 22-yanvar.

[5] "Colonel Tilghman H. Good, " (Wayback Machine saytida July 5, 2022, sanasida arxivlangan) 47th Pennsylvania Volunteers: One Civil War Regimentʼs Story, 2014.

[6] „Allentown, PA Profile: Facts & Data“. Pennsylvania.hometownlocator.com. 2021-yil 13-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 13-avgust.

[7] Croll, Philip Columbus; Schuler, Henry Addison; Kriebel, Howard Wiegner. The Penn Germania ...: A Popular Journal of German History and Ideals in the United States. P.C. Croll, 1912.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]