Akast
Akast (qadimgi yunoncha: Ἄκαστος) — Iolk qiroli Peliyning oʻgʻli, fessaliy siklidagi yunon mifologiyasining qahramoni. Argonavtlar safarida va Kalidon ovida qatnashgan, Peley tomonidan oʻldirilgan.
Mifologiyada
[tahrir | manbasini tahrirlash]Akast podshoh Iolk Peliy va uning rafiqasi (Anaksibiya, Biantning qizi yoki Filomaha, Amfion va Niobening qizi), uch[1], toʻrt[2] yoki besh[3] Peliadning ukasi boʻlgan. Peliy jiyani Yasonni „Argo“ kemasida Kolxidaga Oltin qoʻy junini olish uchun yuborganida, Akast Yasonga ergashdi. Psevdo-Gigin bu borada amakivachchalar doʻst boʻlganligini[3], Valeriy Flakk va Rodoslik Apolloniyga sxoliylar muallifi — Akast otasining irodasiga qarshi argonavtlar safiga qoʻshilganini koʻrsatadi[4][5]. Safar tavsiflarida bu qahramon statist[5] kabi koʻrinadi. Shahzoda uyiga eson-omon qaytganidan koʻp oʻtmay, Peliy Yasonning xotini Medeyaning fitnalari tufayli oʻz qizlari tomonidan oʻldiriladi. Keyin Akast Yasonni[2] quvib chiqardi (muqobil versiyaga koʻra, u oʻz ixtiyori bilan surgunga ketgan[1]) va Iolk shohi boʻldi. Otasining xotirasiga oʻyinlar bilan hashamatli dafn marosimlarini uyushtirdi[6].
Akast Ovid tomonidan Etoliyadagi dahshatli kalidon choʻchqasi ovining ishtirokchisi sifatida tilga olingan[7]. Uning nomi bilan yana bir hikoya bogʻliq. Qirol Iolka qaynotasini tasodifan oʻldirgan Eakidni Peley duoyibadidan tozaladi. Akastning xotini Peleyni sevib qoldi va unga his-tuygʻularini izxor qildi, lekin u uni rad etdi; keyin u eriga Peley uni yoʻldan ozdirmoqchi boʻlganligini aytdi. Akast Pelion togʻida ov qilish uchun Eakidni oʻzi bilan olib ketdi va u yerda Eakid uxlab yotganida uning qilichini sigir goʻngiga yashirib uni tashlab ketdi. Peleyga kentavrlar hujum qildi. U qurolsiz qolib, Xiron[2] yordami tufayli qochib qutula oldi va shundan keyin u Iolkni boʻron bilan oldi va Akastni xotini bilan birga oʻldirdi[6][5].
Psevdo-Apollodor Akastning rafiqasini Astidamiya, Pindar deb, Aristofanga sxoliylar muallifi esa — Ippolita deb aytadi. Akastning qizlari Steropa, Sfenela va Laodamiya boʻlgan[6].
Plutarx Mnasigiton tilga olgan antik mualliflardan biri Akastni Iolkning emas, balki Fer[5] shohi deb ataydi; Iolkda, uning soʻzlariga koʻra, Akastning amakivachchasi Admet[6] hukmronlik qilgan.
Sanʼatda
[tahrir | manbasini tahrirlash]Maʼlumki, antik rassom Mikon Afinadagi Akastni Dioskurlar ibodatxonasida saqlanayotgan suratlaridan birida boshqa Argonavtlar bilan birga tasvirlagan. Pavsaniyning soʻzlariga koʻra, „bu rasmda rassomning barcha diqqati Akast va Akastning otlariga qaratilgan“[8]. Qahramon tomonidan marhum ota xotirasiga bagʻishlangan musobaqalar koʻpincha tarixiy davr shoir va sanʼatkorlarining eʼtiborini tortgan. Stesixor[6] ular haqida yozgan, bu oʻyinlar Apollon Amykleysky (rassom Batikl) taxtining oyogʻida va Olympiyada[8] saqlangan Kipsel sandigʻida tasvirlangan[8].
Akast Kalidon ovining boshqa ishtirokchilari orasida antik vazalardan birida tasvirlangan[5].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 Диодор Сицилийский 2005.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Аполлодор 1972.
- ↑ 3,0 3,1 Гигин 2000.
- ↑ Валерий Флакк 2013.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Seeliger 1886.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Toepffer 1893.
- ↑ Овидий 1977.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Павсаний 2002.
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Аполлодор. Мифологическая библиотека. Наука, 1972.
- Валерий Флакк. Аргонавтика. Книга первая. М.: Импэто, 2013.
- Гигин. Мифы. Алетейя, 2000. ISBN 5-89329-198-О.
- Диодор Сицилийский. Историческая библиотека. СПб.: Алетейя, 2005. ISBN 5-89329-716-4.
- Публий Овидий Назон. Метаморфозы. М.: Художественная литература, 1977.
- Павсаний. Описание Эллады. М.: Ладомир, 2002. ISBN 5-86218-333-0.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Seeliger K. Akastos 1 // Roscher W. Ausführliches Lexikon der griechischen und römischen Mythologie. — 1886. — Bd. I, 1. — Kol. 208—209.
- Toepffer J. Akastos 1 // Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft. — 1893. — Bd. I, 1. — Kol. 1157—1158.