Mohács jangi

Mohach jangi-Markaziy Yevropa tarixidagi eng jiddiy janglardan biri boʻlgan. 1526-yil 29-avgust kuni Vengriya Qirolligi Mohach yaqinida Lui II boshchiligidagi Vengriya Qirolligi va Sulaymon I boshchiligidagi Usmonli imperiyasi kuchlari oʻrtasida jang boʻladi. Usmonli gʻalabasi bir necha asrlar davomida Vengriyaning Usmonli imperiyasiga qaram boʻlishiga va Gabsburg monarxiyasi va Transilvaniya knyazligiga boʻlinishiga olib keldi. Keyinchalik Lui II ning oʻlimi Vengriya va Bogemiyada Yagiellonlar sulolasining tugashiga olib keldi, ularning sulolaviy daʼvolari Gabsburg sulolasiga oʻtdi. Mohach jangi bilan Oʻrta asrlar Vengriyasi ham barham topdi.

Mohach jangi
Usmonli-Gabsburg urushi.
Mohach jangi, Usmonli miniaturasi
Sanalar 1526-yil 29-avgust Urush yeri Mohach, Vengriya Qirolligi Natija Usmoniylarning g'alabasi
Raqiblar
Usmonli imperiyasi Qrim xonligi	Vengriya Qirolligi Xorvatiya Qirolligi Bogemiya toji Muqaddas Rim imperiyasi Bavariya gersogligi Polsha Qirolligi
Qoʻmondonlar
Sulaymon I Pargalı Ibrahim Pasha Malkoçoğlu Bali Bey Devlet I Giray Gazi Hüsrev Bey Behram Pasha	Louis II of Hungary Pál Tomori György Zápolya Stephen VII Báthory
Kuchlar
55,000–70,000 askarlar 200 dona miltiqlar	25,000-30,000 askarlar 80 miltiqar (faqatgina 50 tasi oʻz vaqtida olib kelingan)
Yoʻqotishlar
~1,500-2,000	~ 14,000 to 20,000

Jangga tayyorgarlik

1526-yilgacha Vengriya Qirolligi va u Mohach jangidan keyin boʻlingan 3 qismi: Vengriya qirollik oilasi, Transilvaniya va Usmonli imperiyasi qoʻshib olingan qismlari.

Vengerlar uzoq vaqt davomida Yevropaning janubi-sharqida Usmoniylarning kengayishiga qarshi chiqishgan, ammo 1521-yilda turklar Dunay daryosidan yuqoriga koʻtarilib, Nandorfehervarni (hozirgi Belgrad, Serbiya) — Dunaydagi eng kuchli venger qal’asi va Sababsni (hozirgi Sabab, Serbiya) egallab olishgan.

Nandorfehervarning qoʻldan ketishi Vengriyada xavotir uygʻotdi, lekin qirol boshchiligidagi ulkan 60.000 kuchli armiya qoʻshini qarshi chiqishga harakat qilgan. Ammo qoʻshin juda sekin harakatlangan va yetarli oziq-ovqat olmagan. Shuning uchun armiya ochlik va kasallik ostida oʻz-oʻzidan tarqaldi, hatto Belgradni yangi oʻrnatilgan turk garnizonlaridan tortib olishni ham eplay olmadi. 1523-yilda jasur ruhoniy-askar arxiyepiskop Pale Tomori Janubiy Vengriya sardori boʻldi. U chegarani himoya qilishda oʻzining shaxsiy yepiskoplik mablagʻlaridan ishlatishga majbur boʻldi. Petrvaradin 1526-yil 15-iyulda qal’a garnizonlarining yoʻqligi sababli turklar tomoniga egallandi. Petervradin va Buda oʻrtasidagi Duna boʻylab taxminan 400 km masofada biron bir vengriyalik shaharcha, qishloq yoki biron bir istehkom yoʻq edi.

Jang

Mohach jangi Usmonli miniaturachilar qalamida

Armiya kapitani general Pom Tomori oʻzining oltin zirhida (1526)

Qirol Lui II jasadi

Vengriya Pavia jangida qirol Frensis I ga oʻxshash tarzda qurilgan va asosan zirhli otlarga (jandarm ritsarlariga) asoslangan eski qurollangan ritsarlarga tayanadigan qimmat, ammo eskirgan armiya qurdi. Vengriya jang maydoni ikki chiziqdan iborat edi. Birinchisida yollanma piyoda va artilleriya markazi va ikkala qanotda otliqlarning koʻp qismi bor edi. Ikkinchisi — piyoda va otliq qoʻshin. Usmonli armiyasi artilleriya va elita, mushk bilan qurollangan yangilar atrofida qurilgan zamonaviyroq kuch edi. Qolgan qismi feodal Timarli otliq qoʻshinlari va Rumeliya va Bolqonlarning harbiy xizmatdan olinadigan yigʻimlaridan iborat edi.

Havolalar

Sulaymon I

Zigetvar qamali