Үндүрүг

Үндүрүг — күрүнениң бодунуң хүлээлгелерин күүседирде чугула херек хамаатылардан болгаш юридиктиг албан черлеринден хавырып турар акшазы^[1].

Үндүрүгнү каайлыдан аңгылаары чугула. Каайлы дээрге, төлеп турар улуска хамаарыштыр бир-ле тодаргай кылдыныг көрдүнген акша чыылдазы болуп турар.

Үндүрүгнүң хавырары үндүрүг хоойлузунга чагыртып турар^[1].

Үндүрүгнүң ылгавыр демдектери:

Албаны. Хамааты кижиниң Үндезин хоойлу ёзугаар күрүнеге киирер акшазы болур.
Чаңгыс талалыы. Күрүнеге берген акшазы дээш ол кижиге күрүнениң талазындан бир-ле эки чүүл кылыры албан эвес.
Чүгле акша-биле санажыр — Россия Федерациязының валютазы.
Хөй-ниити болгаш тодаргай сорулгага хамаарышпазы. Чыгдынган үндүрүгнү күрүне бодунуң иштики болгаш даштыкы политиказын чорударда ажыглаар, күрүнениң иштинде ниитилелдиң амыдыралын хандырарынга чугула херек^[2].

Үндүрүглерниң хевирлери

Шупту үндүрүглерни кезек хевирлерге чарып болур:

Дорт болгаш доора

Дорт үндүрүг дээрге, экономиктиг агентилерниң бүдүрүлге кылганындан хавырар акша^[1]. Доора үндүрүг дээрге, бараанның болгаш хандырылганың өртээнче кирип турар күрүнениң хавырар акшазы^[1]. Дорт үндүрүглерге анаа кижилерниң орулгазындан хавырар ундүрүг хамааржыр^[1]. Доора үндүрүглерге НДС, акцизтер хамааржыр^[1].

Үндүрүгнүң тывылган төөгүзү

Үндүрүг системазының бары дээрге күрүне хөгжүлдезиниң бир бедик чадазында келгенин илередип турар. Ындыг системалар дораан тыптып келбээн. Эгезинде күрүнелер шериглериниң болгаш күрүне аппарадының хандырылгазын тиилеттирген күрүнелеринге онааштырган дайын шүүделиниң акша түңүнден, албанындан алыр турган. Рим империязының үндүрүг системазы хөгжүлдениң шору бедик чадазынга турган база аңгы-аңгы хевирлерлиг турган. Римниң чуртакчы чону шору нарын саналгаларны кылып турганнар (capitatio) кижи бурүзүнден ундүрүглерге, эт-хөреңгиниң өртээн доктаадырынга (jugatio) — эт-хөреңгиниң болгаш олча-ажык үндүрүүнге.

Аңгы-аңгы чурттарның үндүрүглерин көргүскен таблица, 2007
Чурт	Долу үндүрүг	Орулгалардан, капиталдың немей өзүлдезинден үндүрүг	Соцалдыг дадывырлар болгаш пенсиялар	Эт-хөреңги үндүрүглери	Бараан болгаш хандырылга үндүрүглери	Оон-даа өске үндүрүглер
Канада	33,3	16,6	4,8	3,3	7,9	0,7
Мексика	18,0	5,0	2,8	0,3	9,5	0,4
Майык:Тукталга/США США	28,3	13,9	6,6	3,1	4,7	0,0
Майык:Тукталга/Австралия Австралия	30,8	18,2	0,0	2,7	8,2	1,5
Япония	28,3	10,3	10,3	2,5	5,1	0,1
Майык:Тукталга/Южная Корея Южная Корея	26,5	8,4	5,5	3,4	8,3	0,9
Майык:Тукталга/Новая Зеландия Новая Зеландия	35,7	22,5	0,0	1,9	11,3	0,0
Австрия	42,3	12,7	14,2	0,6	11,7	3,1
Бельгия	43,9	16,5	13,6	2,3	11,0	0,1
Чешская республика	37,4	9,4	16,2	0,4	11,1	0,3
Дания	48,7	29,0	1,0	1,9	16,3	0,1
Финляндия	43,0	16,9	11,9	1,1	12,9	0,2
Франция	43,5	10,4	16,1	3,5	10,7	2,8
Германия	36,2	11,3	13,2	0,9	10,6	0,2
Греция	32,0	7,5	11,7	1,4	11,4	0,0
Венгрия	39,5	10,0	12,9	0,8	14,9	0,9
Исландия	40,9	18,5	3,1	2,5	16,5	0,3
Ирландия	30,8	12,1	4,7	2,5	11,1	0,4
Италия	43,5	14,7	13,0	2,1	11,0	2,7
Люксембург	36,5	12,9	10,2	3,6	9,9	0,0
Нидерланды	37,5	10,9	13,6	1,2	11,2	0,6
Норвегия	43,6	21,0	9,1	1,1	12,4	0,0
Польша	34,9	8,0	12,0	1,2	13,3	0,4
Португалия	36,4	9,4	11,7	1,4	13,7	0,2
Словакия	29,4	5,8	11,7	0,4	11,3	0,2
Испания	37,2	12,4	12,1	3,0	9,5	0,2
Швеция	48,3	18,7	12,6	1,2	12,9	2,9
Швейцария	28,9	13,2	6,7	2,4	6,5	0,1
Турция	23,7	5,6	5,1	0,9	11,3	0,9
Майык:Тукталга/UK Великобритания	36,1	14,3	6,6	4,5	10,5	0,2

Демдеглелдер

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Матвеева Т. Ю. 10.2 Виды налогов // Введение в макроэкономику. — «Издательский дом ГУ-ВШЭ», 2007. — 3000 экз. — ISBN 978-5-7598-0611-0.
↑ НК РФ Статья 8. Понятие налога, сбора, страховых взносов (в ред. Федерального закона от 03.07.2016 N 243-ФЗ) (орус). «КонсультантПлюс» (чедимчок шөлүг — төөгү). Хынаан 27 Үш айның 2019.

Литература

Налоговое право: Учебник для вузов. — М.: Альпина Паблишер, 2015. — ISBN 978-5-9614-4891-7.
Горский И. Сколько функций у налога? // Налоговый вестник. — 2002. — № 3.
Щепотьев А. В., Яшин С. А. Налоги и налогообложение: учеб. пособие/ А. В. Щепотьев, С. А. Яшин. — Тула: НОО ВПО НП «Тульский институт экономики и информатики», 2011 . — 161 с.
Яроцкий В. Г. Налоги // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.

Шөлүлгелер

[multiple-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Матвеева Т. Ю. 10.2 Виды налогов // Введение в макроэкономику. — «Издательский дом ГУ-ВШЭ», 2007. — 3000 экз. — ISBN 978-5-7598-0611-0.

[:1-2] НК РФ Статья 8. Понятие налога, сбора, страховых взносов (в ред. Федерального закона от 03.07.2016 N 243-ФЗ) (орус). «КонсультантПлюс» (чедимчок шөлүг — төөгү). Хынаан 27 Үш айның 2019.

[1]

[2]