Хады
Хады (орус. сосна) – үргүлчү ногаан турар, узуну 40 м бедип өзер ыяш. Уну дорт, борбак, куу кара-хүрең өңнүг. Бүрүлери эш-эш, чиңге, кадыг, ногаан, узуну 5—7 см. Үрезини 2—3 харлыында быжар.
Хадының чулуунда эфирлиг үстер, ооң тургузуунда пинен, карен, дипентен, терпенеол дээш өске-даа бүдүмелдер бар. Оон ыңай левопимировая, палюстровая, абиентиновая болгаш неоабиентиновая кислоталар бар. Чечек, бүрү частып үнер мөчектеринде эфирлиг үс, дубильдиг бүдүмелдер, ажыг пиницикрин дээш өске-даа бүдүмелдер бар. Бүрүзүнде — аскорбинниг кислота, дубильдиг бүдүмелдер, алкалоидтер, эфирлиг үстер бар. Үрезининде үскүр үстер болгаш өске-даа чүүлдер бар.
Хадының мөчектеринден алдынган эмнерни чөдүртүр, сидик үңдүрер, өл-шык, соокка кагысканда, «грипптээн» хевирлиг аарыгларга ажыглап турар. Бүрүзүнде хөй С витамин бар болганда, ону цинганы эмнээринге ажыглап турар. Бүрүлерин чунар-бажыңга мага-ботту чиңнениринге, ол ышкаш ревматизм, чүстер аарыынга, радикулит дээш өске-даа аарыгларга удур ажыглап турар. Вилькинсон, Вишневский дээр эртемден эмчилерниң ады-биле адаан хадыдан алган үс эмнерни кештиң янзы-бүрү аарыгларынга чаары-биле хереглеп турар.
Дөзү
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]- Доржу Көк-оолович Куулар, Тана Моңгушевна Куулар - "ЛЕКАРСТВЕННЫЕ РАСТЕНИЯ В ТУВЕ"