Картофель

Картофельди эрте-бурунгу шагдан бээр-ле улустар чемге хереглеп келген. Картофель — сиген үнүштер аймаанга хамааржыр. Тывага 1930 чылдан бээр нептереп сайзыраан.

Картофельдиң чеминиң тургузуунда, колдуунда кургаг бүдүмелдер 25% чедир бар. Ол бүдүмелдерниң 80—85% крахмал. Оон ыңай белоктар, протеин, үс, клетчатка, лимоннуг, яблоктуг болгаш щавелойлуг кислоталар, калий, фосфор болгаш өске-даа бүдүмелдер бар. Картофельден 200 ажыг янзы-бүрү аъш-чем продуктуларың үндүрүп ап турар. Ону колдуунда-ла чиир чемге ажыглаар болгаш мал чеминге база хереглеп турар. Картофельде органиктиг болгаш минералдыг дустар, ферментилер, витаминнер — С, В1, В2, В6, РР, фолиевая кислота, каротин бар. Шала сарыгзымаар картофельдиң сорттарында каротин хөй, ол кижиниң карааның, көскүзүнге ажыктыг болуп турар.

Картофельди хөй витаминниг дээш ажыглап турарында аңгыда, калий хөй болганы-биле сидик элбедиринге, кара бүүрек, чүрек аарыг кижилерге база ажыктыг. Чаш, чаа картофельдиң чеми гастриттиг болгаш кислотазы көвүдээннерге база ажыктыг. Оон ыңай улуг-хырынның оюлганнаар аарыг үезинде, ооң суун ижерин сүмелеп турар. Ооң чаа кылган суун 2—3 катап, бир хүн чартык стаканнап, бир шак чартык болгаш-ла чемненир бетинде ижер. Картофельдиң суу хан базыышкыны улуг улустарга ханның ацетил-холин кезээн эвээжедир деп демдеглеп турар. Ону эмчиниң айтыышкыны азы сүмези-биле ижер.

Улустуң ажыглап турары-биле алырга, картофельди үүрмектээш, от чигенде, кештиң экзема болгаш өске-даа аарыгларынга ажыглап турар. Картофельдиң бузу-биле аас, думчук, тынар органнарны бустадыр. Оон ыңай хүн шонупкан кешти азы арынны ооң-биле чаап эмнээрин чорудуп турар. Картофельде соланин деп ногаанзымаар өңнүг, хоранныг бүдүмел бар. Ол колдуунда чаа картофельде турар. Ындыг картошкалар колдуунда чер кырында көстү берген чыдып турар. Оон улус хораннанып болур.

Дөзү

Доржу Көк-оолович Куулар, Тана Моңгушевна Куулар - "ЛЕКАРСТВЕННЫЕ РАСТЕНИЯ В ТУВЕ"