Эчтәлеккә күчү

Эритрея

Сылтамалар өстәү
Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Эритрея latin yazuında])
(Eritreä битеннән юнәлтелде)
Эритрея
гарәп. دولة إريتريا‎[1]
гарәп. إريتريا‎
тигринья ኤርትራ
гарәп. دولة إرتريا‎
гарәп. إرتريا‎
Байрак[d]Илтамга[d]
Нигезләнү датасы 24 май 1993
Рәсми исем دولة إريتريا[1], إريتريا, ሃገረ ኤርትራ, دولة إريتري, État d'Érythrée[2], إرتريا һәм دولة إرتريا
Кыскача исем 🇪🇷
ХФӘ билгесе ɛɾɪ'tɾeːɑ
Гомер озынлыгы 65,092 ел[3]
... хөрмәтенә аталган Кызыл диңгез
Демоним Eritrean, eritreai, eritreer, Eritreano, Lerütränan, إريتري, إريترية, إريتريون, אריתריאי, אריתריאית, ইরিত্রিয়, Érythréen[2], Érythréenne[2], eritreo, eritrea, eritrei, eritree, ertri, eritréu, eritrea, Eritreano, ኤርትራዊ, eritrea, eritree, eritrei, eritreo, إريتري, إريترية, إريتريين, إريتريات һәм Eiritréach[4]
Рәсми тел тигринья теле[5], гарәп теле[5] һәм инглиз теле[5]
Гимн Эритрея гимны[d]
Мәдәният Эритрея мәдәнияте[d]
Дөнья кисәге Африка[6]
Дәүләт  Эритрея
Башкала Асмэра[d]
Сәгать поясы UTC 03:00 һәм Африка/Аддис-Абеба[d][7]
Табигый-георафик объект эчендә урнашкан Көнчыгыш Африка
Иң көнчыгыш ноктасы 12°42′49″ т. к. 43°08′13″ кч. о.
Иң төньяк ноктасы 18°01′14″ т. к. 38°34′57″ кч. о.
Иң көньяк ноктасы 12°21′17″ т. к. 42°42′03″ кч. о.
Иң көнбатыш ноктасы 15°10′03″ т. к. 36°26′00″ кч. о.
Геомәгълүматлар Data:Eritrea.map
Иң югары ноктасы Соира[d]
Иң түбән ноктасы Lake Kulul[d]
Дәүләт башлыгы вазыйфасы Эритрея президенты[d]
Ил башлыгы Исайяс Афеворк[d]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы Эритрея президенты[d]
Хөкүмәт башлыгы Исайяс Афеворк[d]
Канунбирү органы Эритрея парламенты[d]
Үзәк банкы Эритрея банкы[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр Германия, Согуд Гарәбстаны, Исраил, Йәмән, Кытай Җөмһүрияте, Дания, Җибути, Америка Кушма Штатлары, Кытай, Гөрҗистан һәм Корея Халык Демократик Җөмһүрияте[8]
Әгъзалык Берләшкән Милләтләр Оешмасы, АБ, Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Африка үсеш банкы[d], Африка, Кариб диңгезе һәм Тын океан дәүләтләре[d], Интерпол[9][10], ХКТО[d][11][12], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы[13], Бөтендөнья почта берлеге[14][15], Халыкара телекоммуникацияләр берлеге[d][16], Бөтендөнья метеорология оешмасы[17], Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы[18] һәм Бөтендөнья таможня оешмасы[d][19]
Рәсми бәйрәм Эритрея бәйсезлек көне[d]
Никахка керү яше 18 яшь
Халык саны 3 497 000 (2019)[20]
Ир-ат халкы 1 724 860[21], 1 753 513[21], 1 785 840[21] һәм 1 817 878[21]
Хатын-кыз халкы 1 773 958[21], 1 802 355[21], 1 834 472[21] һәм 1 866 154[21]
Административ бүленеше Ансеба вилаяте[d], Маэкель[d], Гаш-Барка[d], Дэбуб-Кэй-Бахри[d], Сэмиэн-Кэй-Бахри[d] һәм Дэбуб[d]
Акча берәмлеге Эритрея накфасы[d]
Кеше потенциалы үсеше индексы 0,492[22]
Үз-үзенә кул салулар күрсәткече 7,9[23]
Эшсезлек дәрәҗәсе 7 ± 1 процент[24]
Нәрсә белән чиктәш Судан, Җибути, Хәбәшстан һәм Гарәп Лигасы
Автомобил хәрәкәте ягы уң[d][25]
Челтәр көчәнеше 230 вольт[26]
Электр аергычы төре Europlug[d][26] һәм L төре[d][26]
Кулланылган тел заманча әдәби гарәп теле[d], билин теле[d], инглиз теле, кунама теле[d], сахо теле[d], нара теле[d], афар теле[d], беджа теле[d], дахлик[d], тигринья теле, тигре теле һәм малай теле
Кайда өйрәнелә Eritrean studies[d]
Мәйдан 117 600 ± 1 км²
Рәсми веб-сайт shabait.com/index.php
Һәштәге Eritrea һәм State-of-Eritrea
Югары дәрәҗәле Интернет домены .er
Харита сурәте
Тематик география Эритрея географиясе[d]
Феноменның икътисады Эритрея икътисады[d]
Феноменның демографиясе Эритрея халкы[d]
Мәктәптә укымаган балалар саны 968 035[27]
Тулаем туулар коэффициенты 4,284[28]
Шәһәр халкы 1 424 439[21], 1 470 245[21], 1 519 988[21] һәм 1 570 319[21]
Авыл халкы 2 074 379[21], 2 085 623[21], 2 100 324[21] һәм 2 113 713[21]
Демократия индексы 2,15[29]
BTI Governance Index 2,19[30], 2,07[30], 2,27[30], 1,78[30], 1,34[30], 1,13[30], 1,2[30] һәм 1,12[31]
BTI Status Index 2,94[30], 2,37[30], 2,68[30], 1,82[30], 1,76[30], 1,71[30], 1,84[30], 1,7[30] һәм 1,68[31]
Туым күрсәткече 28,941[21], 28,706[21], 28,624[21] һәм 28,426[21]
Үлем күрсәткече 6,309[21], 6,424[21], 6,729[21] һәм 6,727[21]
Илнең мобиль коды 657
Илнең телефон коды 291
Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны 114[d][32], 113[d][32] һәм 116[d][32]
Номер тамгасы коды ER
Диңгездәге идентификацияләү номеры 625
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме Төркем:Эритреядә төшерелгән фильмнар[d]
Карта
 Эритрея Викиҗыентыкта

Эритрея – Африка кыйтгасына керүче дәүләт. Кызыл диңгез ярында урнашкан.

География

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Ил территориясе күбесенчә таулы. Климат субэкваториал. Җирнең иң кызу җирләренең берсе.

Дәүләт төзелеше

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  • Дәүләт башлыгы-Президент
  • Канун чыгару органы – Милли Ассамблея

Эритрея Африка Берлеге, Берләшкән Милләтләр әгъзасы һәм Гарәп Лигасында Бразилия, Венесуэла, Һиндстан һәм Төркия белән беррәттән күзәтүче булып тора.

Халык

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Милли состав

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  • тигринья – 50 %,
  • тигре һәм кунама – 40 %,
  • афарлар – 4 %,
  • сахо – 3 %,
  • башкалар 3 %.

Диннәр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Ил башкаласы Асмара(ингл.)татар. шәһәрендәге Хулафа әл-Рәшидун Зур мәчете. 1938 елда төзелгән. Манарасы Рим колоннасын хәтерләтә

Христиан-монофистлар һәм мөселманнар. Шулай ук католиклар һәм протестантлар бар.

Илнең 1997 елда кабул ителгән Конституциясе буенча Эритреяда дини ирек гарантияләнергә тиеш булса да, 2002 елда хөкүмәт дүрт төп диннән (ислам, Эритрея Православие Чиркәве, Эритрея Евангелие (Лютеран) чиркәве һәм Рим—католик чиркәве) башка дини төркемнәрне теркәүне таләп итә. Теркәлү үтмәгән дини төркемнәр законнан тыш дип игълан ителә, эзәрлекләнә, активистлары төрмәгә озатылган һәм җәзаларга дучар ителгән [33][34][35].

АКШ Дәүләт департаменты мәгълүматы буенча, 2011 елда ил халкының чама белән яртысы ― ислам дине тарафдары [36], яртысы ― христианнар (Эритрея православие чиркәве тарафдарлары 30 %, католиклар 13 %, протестантлар 5 %).

Дәүләт гимны

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Дөресен әйтергә кирәк, шайтани көчләрнең халыклар язмышы белән ничек “идарә итүе”, аларны үзара ызгыштыруы дөньяның “Африка мөгезе” дип аталган төбәгендә аермачык күренеп тора. Әйтик, бай тарихлы, гомер бакый татулыкта яшәгән Хәбәшстан дәүләтеннән Эритреяны аерып алуның төп максаты һич кенә дә уртак телле, тугандаш тиграи һәм тигре халыкларын азатлыкка ирештерү булмады. Элегрәк, әле Советлар Берлеге үзенең “коммунизм” идеологиясен көчләп такмаган чорда, азчылык тәшкил итүче тиграи кешеләре Хәбәшстанның хөкүмәтен дә, дәүләтен дә җитәкләделәр. Беркайчан да, бернинди колонизатор да яулап ала алмаган Хәбәшстан иленең диңгезгә чыгу юлын капладылар Эритреяның ябык гәүдәсе белән. Тиграи, тигре, кунама һәм афар халыкларының төп өлеше Хәбәшстанда калды. Кызыл диңгез ярында тар гына сукмакта яшәп, хәерчелектән чыга алмаган Эритреяга бердәм дәүләттә яшәү икътисадый яктан да отышлырак булыр иде.
Эритреяның ኤርትራ ኤርትራ ኤርትራ (Эритра, Эритра, Эритра) дип аталган милли гимнында бу вазгыять бик ачык чагылып тора. Аның сүзләрен Соломон Цеһайе Бераки (Solomon Tsehaye Beraki), көен Исаак Абраһам Меһарезги (Isaac Abraham Meharezghi) һәм Арон Текле Тесфацион (Aron Tekle Tesfatsion) язган. 1993 елда ил парламенты тарафыннан рәсмиләштерелгән. Тигринья һәм гарәп телләрендә җырлана.

|: ኤርትራ ኤርትራ ኤርትራ፡

በዓል ደማ እናልቀሰ ተደምሲሱ፡

መስዋእታ ብሓርነት ተደቢሱ። :|


መዋእል ነኺሳ ኣብ ዕላማ፡

ትእምርቲ ጽንዓት ኰይኑ ስማ፡

ኤርትራ'ዛ ሓበን ውጹዓት፡

ኣመስኪራ ሓቂ ክምትዕወት።

ኤርትራ ኤርትራ፡

ኣብ ዓለም ጨቢጣቶ ግቡእ ክብራ።


ናጽነት ዘምጽኣ ልዑል ኒሕ፡

ንህንጻ ንልምዓት ክሰርሕ፡

ስልጣነ ከነልብሳ ግርማ፡

ሕድሪ'ለና ግምጃ ክንስልማ።

|: ኤርትራ ኤርትራ፡

ኣብ ዓለም ጨቢጣቶ ግቡእ ክብራ። :|

|: إرتريا إرتريا إرتريا

قد دحرت بغيظهم أعداءها

وتوجت بالنصر تضحياتها  :|

مع الأعداء قد مرت من عهود

غدا اسمها معجزة الصمود

فخر المكافحين في إرتريا

قد برهنت أن العلا لها

إرتريا إرتريا

تبوأت مكانها بين الأمم


بإصرارنا الذي جنى التحرير

سننجز البناء والتعمير

لتزدهر وتلبس الوقار

تعاهدنا أن تسمو إرتريا

|: إرتريا إرتريا

تبوات مكانها بين الأمم :|

|: Eritra, Eritra, Eritra,

Märxämätsez doşman tar-mar itelgän,

Häm şähadät xörriät bulıp iñgän. :|


Härdaim tuğrı telägenä,

Äylände nıqlıq ürnägenä,

Ğorurlıq teräge, Eritra

Xaqlıq östenlegen raslap tora.

Eritra, Eritra,

Xaq urının Cir yözendä ul qora.


Fidakärlek ilgä yul saldı,

Watan yañarışqa yul aldı,

Burıçı itep alğarışın,

Uñğan xalıq buldıra barısın.

|: Eritra, Eritra,

Xaq urının Cir yözendä ul qora.  :|

|: Эритра, Эритра, Эритра,

Мәрхәмәтсез дошман тар-мар ителгән,

Һәм шәһадәт хөррият булып иңгән. :|


Һәрдаим тугры теләгенә,

Әйләнде ныклык үрнәгенә,

Горурлык терәге, Эритра

Хаклык өстенлеген раслап тора.

Эритра, Эритра,

Хак урынын Җир йөзендә ул кора.

Фидакарьлек илгә юл салды,

Ватан яңарышка юл алды,

Бурычы итеп алгарышын,

Уңган халык булдыра барысын.

|: Эритра, Эритра,

Хак урынын Җир йөзендә ул кора. :|

Хор башкаруында:

[[1]]

Искәрмәләр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  1. ↑ 1,0 1,1 https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Emblem_of_Eritrea_(or_argent_azur).svg
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_révisé_2020-01-27-1.pdf
  3. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  4. ↑ The National Terminology Database for Irish — 2006.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 http://www.eritrean-embassy.se/about-eritrea/people-and-languages/
  6. ↑ https://www.workwithdata.com/place/eritrea
  7. ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2020f/africa
  8. ↑ https://www.ncnk.org/sites/default/files/content/resources/publications/NCNK_Issue_Brief_DPRK_Diplomatic_Relations.pdf
  9. ↑ https://www.interpol.int/Member-countries/World — Интерпол.
  10. ↑ https://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Africa/ERITREA
  11. ↑ https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/ — ХКТО.
  12. ↑ https://www.opcw.org/about-us/member-states/eritrea
  13. ↑ http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp
  14. ↑ http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html
  15. ↑ https://www.upu.int/en/Universal-Postal-Union/About-UPU/Member-Countries?csid=-1&cid=109
  16. ↑ https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8
  17. ↑ https://public.wmo.int/en/members/eritrea
  18. ↑ https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/
  19. ↑ https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf
  20. ↑ World Population Prospects 2019 — БМО икътисади һәм социаль мәсьәләләр департаменты.
  21. ↑ 21,00 21,01 21,02 21,03 21,04 21,05 21,06 21,07 21,08 21,09 21,10 21,11 21,12 21,13 21,14 21,15 21,16 21,17 21,18 21,19 21,20 21,21 21,22 21,23 (unspecified title) — база данных Всемирного банка.
  22. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  23. ↑ https://apps.who.int/gho/athena/data/xmart.csv?target=GHO/SDGSUICIDE,SDG_SH_STA_SCIDEN&profile=crosstable&filter=COUNTRY:*;REGION:*;AGEGROUP:-&x-sideaxis=COUNTRY;SEX&x-topaxis=GHO;YEAR
  24. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS
  25. ↑ http://chartsbin.com/view/edr
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 World Plugs / мөхәррир Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе
  27. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  28. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  29. ↑ 2020 Democracy Index
  30. ↑ 30,00 30,01 30,02 30,03 30,04 30,05 30,06 30,07 30,08 30,09 30,10 30,11 30,12 30,13 30,14 https://www.bti-project.org
  31. ↑ 31,0 31,1 https://bti-project.org/en/reports/country-dashboard/ERI
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 International Numbering Resources Database: ITU-T E.129 National-only numbers linked with emergency services and other services of social value / мөхәррир Халыкара телекоммуникацияләр берлеге
  33. ↑ Jehovah's Witnesses — Eritrea Country Profile – October 2008.
  34. ↑ Twenty Years of Imprisonment in Eritrea—Will It Ever End?. jw.org.
  35. ↑ UN Report on Eritrea's Human Rights Violations.
  36. ↑ Eritrea. U.S. State Department.

Сылтамалар

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Моны да карагыз

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Эритрея&oldid=4400564