Осмий

Стандарт шартларда булганда, ул зәңгәрсу төстәге металлдан гыйбарәт. Күчмә металл, платина (агалтын) металларына карый. Иридий белән беррәттән, барлык гади матдәләр арасында иң тыгызларыннан. Теоретик исәп-хисапларга караганда, аның тыгызлыгы хәтта иридий белән чагыштырганда да югарырак^[1]

Символы

Осмий элементының символы — Os (Осмий дип укыла).

Исеменең килеп чыгышы

Осмийның исеме бор. грек. ὀσμή телендәге «ис» дигәннән килеп чыккан.^[2]

Тарихы

Осмий 1803 елда инглиз химигы Смитсон Теннант белән Уильям Х.Уолластондың хезмәттәшлегендә ачыла. Үзара охшаш булган тикшеренүләр француз химиклары Колле-Дескоти, Антуан де Фуркруа һәм Воклен тарафыннан үткәрелә, алар да платина рудасының эреми калган утырымында әлегәчә билгеле булмаган элемент барлыгы турында нәтиҗәгә киләләр. Гипотетик элементка птен исеме бирелә. (πτηνός — канатлы), әмма Теннант тәжрибәсе аның ике элемент катнашмасынанан — иридий һәм осмийдан торуын күрсәтә. Яңа элемент ачылуы Теннанттың Лондон король җәмгыятенә хатында 21 июнь 1804 елда документлаштырылган^[3]^[4].

Ятмалары

Осмийлы иридийларның төп ятмалары Рәсәй (Себер, Урал), АКШ (Аляска, Калифорния), Колумбия, Канада , Көньяк Африка илләре, Тасмания, Австралия дәүләтләрендә тупланган. Казакъстан экспортка саф осмий җибәргән бердәнбер ил булып кала.

Иң зур ятмалар запасы Көньяк-Африка Республикасындагы Бушвельд комплексында^[5].

Башка асыл металлар белән бергә тимер метеоритларында очрый. Шулай ук осмий күкерт һәм мышьяк (эрлихманит, осмий лауриты, осарситт) берләшмәләре рәвешендә очрый. Осмийның мәгъдәннәрдәге нисбәте кагыйдә буларак, 1×10⁻⁵.

Биологик һәм физиологик роле

Биологик роль уйнамый^[6]. Һавада оксидлашып, үтә агулы тетраоксид осмий OsO₄ рәвешенә керә, шуңа күрә күзне әчеттерә, өске тын юллары, пневмония, бөер шешүе авыруларына китерә^[7].

Шулай ук карагыз

Агалтын төркеме металлары

Әдәбият

Осмий// Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. 11 т. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.

Чыганаклар

Atomic Weights of the Elements 2001, Pure Appl. Chem. 75(8), 1107—1122, 2003. Retrieved June 30, 2005. Atomic weights of elements with atomic numbers from 1-109 taken from this source.(ингл.)
IUPAC Standard Atomic Weights Revised 2008 елның 5 март көнендә архивланган. (2005).(ингл.)

Сылтамалар

Осмий//Большая российская энциклопедия(үле сылтама)

Менделеевның химик элементлар периодик таблицасы

H

He

Li

Be

B

C

N

O

F

Ne

Na

Mg

Al

Si

P

S

Cl

Ar

K

Ca

Sc

Ti

V

Cr

Mn

Fe

Co

Ni

Cu

Zn

Ga

Ge

As

Se

Br

Kr

Rb

Sr

Y

Zr

Nb

Mo

Tc

Ru

Rh

Pd

Ag

Cd

In

Sn

Sb

Te

I

Xe

Cs

Ba

*

Hf

Ta

W

Re

Os

Ir

Pt

Au

Hg

Tl

Pb

Bi

Po

At

Rn

Fr

Ra

**

Rf

Db

Sg

Bh

Hs

Mt

Ds

Rg

Cn

Nh

Fl

Mc

Lv

Ts

Og

Uue

Ubn

*

La

Ce

Pr

Nd

Pm

Sm

Eu

Gd

Tb

Dy

Ho

Er

Tm

Yb

Lu

**

Ac

Th

Pa

U

Np

Pu

Am

Cm

Bk

Cf

Es

Fm

Md

No

Lr

Искәрмәләр

↑ The lattice parameters, densities and atomic volumes of the platinum metals. Crabtree, Robert H. Sterling Chem. Lab., Yale Univ., New Haven, CT, USA. Journal of the Less-Common Metals (1979), 64(1), стр. 7-9.
↑ Химический факультет МГУ
↑ Hunt, L. B. {{{башлык}}}(ингл.) // Platinum Metals Review(ингл.)татар. : journal. — Т. 31. — № 1. — С. 32—41.
↑ Tennant, S. {{{башлык}}}(ингл.) // Philosophical Transactions of the Royal Society of London : journal. — Т. 94. — С. 411—418. — DOI:10.1098/rstl.1804.0018
↑ Seymour, R. J.; O'Farrelly, J. I. .
↑ Osmium: biological information
↑ .

[density2-1] The lattice parameters, densities and atomic volumes of the platinum metals. Crabtree, Robert H. Sterling Chem. Lab., Yale Univ., New Haven, CT, USA. Journal of the Less-Common Metals (1979), 64(1), стр. 7-9.

[2] Химический факультет МГУ

[hunt-3] Hunt, L. B. {{{башлык}}}(ингл.) // Platinum Metals Review(ингл.)татар. : journal. — Т. 31. — № 1. — С. 32—41.

[4] Tennant, S. {{{башлык}}}(ингл.) // Philosophical Transactions of the Royal Society of London : journal. — Т. 94. — С. 411—418. — DOI:10.1098/rstl.1804.0018

[kirk-pt-5] Seymour, R. J.; O'Farrelly, J. I. .

[6] Osmium: biological information

[7] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]