Индра
И́ндра (санскр. इन्द्र), яки Ша́кра (санскр. (IAST) Śakra — турыдан-туры тәрҗемә иткәндә. куәтле, көчле[1]) — Ходайлар патшасы (Дэва) һәм Ведизмда, Буддизмда һәм Һинд динендә Сварга күк патшашлыгының хөкемдары. Индра - Ригведа Ходайларының иң өлкәне, яшен җибәрүче (яңгыр Ходае) һәм еланнар белән көрәшүче; дэваларны аларның асураларга каршылыгында җитәкләүче сугыш Ходае. "Ригведа" гимннары аңа күкне күтәрүче демиург буларак дан җырлыйлар. Ул Вала караңгылыгыннан таңны (Ушас) коткара һәм Вритра аждаһасын җиңә. Зевс кебек үк, Индра шаяртулар эшли, алар өчен җәза ала. Индраның эпитетлары күп. Аның коралы - ваджра, ә ваханасы - Айравата филе.
Индра кшатрийлар варнасының төп яклаучы Ходае булып санала [2].
Индра теонимы — гомумари һәм "Авеста"да һәм Гиндукуш динендә очрый. Теонимның этимологиясе ачык түгел - аның субстрат (Урта Азия) килеп чыгышы турында һәм Һинд-Европа килеп чыгышы турында юрамалар бар.[3][4].
Эпитетлар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Шатакрату (санскр. शतक्रतु, санскр. (IAST) śatakratu) — «100 корбан биргән»[5]
- Шатаманью (санскр. शतमन्यु, санскр. (IAST) śatamanyu) — «Йөз ярсулы»
- Шакра (санскр. शक्र, санскр. (IAST) śakra) — «Куәтле»
- Пурандара (санскр. पुरंदर, санскр. (IAST) puraṃdara, purandara) — «Катыны җимерүче»
- Магхава (санскр. मघवा, санскр. (IAST) maghavā) — «Юмарт»
- Махендра (санскр. महेन्द्र, санскр. (IAST) mahendra) — «Бөек Индра»
- Ваджрабхарт — «Күк күкрәүне тотучы»
- Вритрахан — «Вритраны җиңүче»
- Сахасракша — «Мең күзле»[6].
- Балахан — «Баланы җиңүче»
- Аджа (санскр. अज) — «Тумаган»
- Аджайкапада или Аджа Экапад — «Бер аяклы Кучкар» (йолдызлыкның тулы атамасы)
- Васава (санскр. वासव, санскр. (IAST) vāsava) — «Изгеләрнең хөкемдары», Индраның туу исеме.
Шулай ук карагыз
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Әдәбият
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Индра // Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге: 86 томда (82 том һәм 4 өстәмә). Санкт-Петербург: 1890—1907.
- Топоров В. Н. Сравнительный комментарий к одному мотиву древнеиндийской мифологии — Индра-муравей // Древняя Индия. Историко-культурные связи. М., 1982. С. 326—341.
Искәрмәләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- ↑ Шакра // Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге: 86 томда (82 том һәм 4 өстәмә). Санкт-Петербург: 1890—1907.
- ↑ Баландин Р. К. Сто Великих Богов. М.: «Вече» 2003.
- ↑ Alexander Lubotsky. Indo-Iranian substratum
- ↑ Julius Pokorny. Indogermanisches Etymologisches Wörterbuch, 1959. № 1406.
- ↑ Шатакрату // Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге: 86 томда (82 том һәм 4 өстәмә). Санкт-Петербург: 1890—1907.
- ↑ Элиаде М.. Очерки сравнительного религиоведения. әлеге чыганактан 2012-11-27 архивланды. 2018-01-20 тикшерелгән.