Зебу
| Зебу | |
 | |
| Халыкара фәнни исем | Bos primigenius indicus L., 1758 |
|---|---|
| Таксономик ранг | астөр[d] |
| Югарырак таксон | B. taurus[d] |
| Таксон синонимы | B. indicus[d], Bos indicus gudali[d] һәм Bos taurus indicus[d] |
 Зебу Викиҗыентыкта | |
Зебу[1] ( лат. Bos taurus indicus ) -Һинд субконтиненты территориясендә таралган кыргый үгезнең төре. Европа сыерыннан аермалы буларак (Bos taurus taurus), зебу Евразиянең тур үгезе төрөннән килеп чыкмаган, ә Һиндстан турының нәсел вәкиле (Bos primigenius namadicus) булып тора. Аның иң яхшы яшәү өлкәсе - тропик һәм субтропик климат булган төбәкләр. Ул мондый климатка күбрәк җайлаштырылган, әмма авыл хуҗалыгы өчен мөһим булган сыйфатларга карата Европа сыерларына караганда планлы үрчетү белән камилләшмәгән. Зебу Европа сыерыннан муены өлешендә горб булуы, кайвакыт кыр читендә чәч белән капланган, алгы аяклар арасында тире складлары булуы белән аерылып тора.
Африкада зебу һәм Европа сыерларын кисеп үстергән токымнар күп. ХХ гасырдан башлап , зебуны югары температураларга каршы торуларын арттыру һәм тропик авыруларга азрак зәгыйфьләнү өчен башка тропик төбәкләрдәге Европа сыерлары белән өлешчә кисештерәләр. Чиста Зебу токымнары, гадәттә, аз сөт бирә һәм Европа сыерларына караганда әкренрәк үсә.
Мадагаскардагы зебу изге санала. Ләкин шул ук вакытта зебу ашала һәм корбан ителә (ел саен мальгашлар ата-бабалары белән корбан аша аралаша). Утрауның үзендә генә берничә төрле зебу бар, дөнъяда аларның җитмеш биш токымы исәпләнә. Зебу хәзер Африка, Һиндстан, Азәрбайҗан, хәтта Бразилиядә яши. Ләкин Мадагаскарда зебу зур хөрмәт белән кабул ителә. Алар экзотик хайваннарга бай утрауның символларының берсе. Хәзер терлекләрнең баш саны Мадагаскардагы халык саныннан күбрәк . Бу өлешчә зебу сөтенең аз булуы аркасында сөтнең җитәрлек булмавына бәйле. Ләкин өлешчә, чөнки зебу Мадагаскарлылар өчен әле дә мөһим.
Зебу башта Индонезиядән, Африкага алар берничә гасыр элек китерелгән, мөгаен, ритуаль максатларда. Мадагаскарда зебу бик файдалы була: сыерларны үрчетү абруйга әйләнә, утрау кешеләре өчен иминлек гарантиясе була. Кешене күмү корбан белән озату аеруча мөһим санала.
Зур Якын Көнчыгышта күп гасырлык корылык белән бәйле зебунан (Bos indicus) йорт сыерларына (Bos taurus) геннар агымы бәйле, ул якынча 4000 еллар элек булган [2] [3] .
Геральдика
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Зебу Африка шәһәрләренең һәм штатларының гербында бар. Гербында зебу үгезе булган илләр:
Искәрмәләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- ↑ Банников А. Г., Флинт В. Е. Жизнь животных. — Просвещение. — Т. 7. Млекопитающие. — ISBN 5-09-001434-5.
- ↑ Ancient genomics pinpoint origin and rapid turnover of cattle in the Fertile Crescent, 2019
- ↑ Verdugo M. P. el al. Ancient cattle genomics, origins and rapid turnover in the Fertile Crescent, Science (2019)
Әдәбият
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Зебу / Щеглов Е. В. // Железное дерево — Излучение [Электронный ресурс]. — 2008. — С. 355. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 10). — ISBN 978-5-85270-341-5.
- Зебу, порода рогатого скота // Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге: 86 томда (82 том һәм 4 өстәмә). Санкт-Петербург: 1890—1907.