Эчтәлеккә күчү

Айяяважи

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Айяяважи latin yazuında])
Айяяважи
Сурәт
 Айяяважи Викиҗыентыкта

Аййяважи (Тамил телендә:அய்யாவழி, Малаялам телендә:അയ്യാവഴി) Аййявали[1] IPA-ml:əjːaːvəɻi, «Остаз Юлы») - ул Көньяк Һиндстанда килеп чыккан һенотеистик ышану.[2] Ул Көньяк Һиндстанда килеп чыккан.[3] Ул берничә газет тарафыннан аерым монистик[4][5] дин буларак карала,[6] унтугызынчы гасыр уртасына Аййяважи аерым дин буларак хөкүмәт рапортларында, журналларда һәм академик өйрәнүчеләр тарафыннан танылган булган. Аййяважи Аййя Вайкундар тормышы һәм дәгъвасы тирәли үзәкләшкән; аның фикерләре һәм фәлсәфәсе Акилатһиратту Амманаи һәм Арул Нул изге текстларында нигезләнгән. Аның буенча Нараянаның Пурна аватары булган.[7] Аййяважиның ышану һәм практика буенча күп фикерләре уртак, әмма аның яхшы һәм начар һәм дхарма концепцияләре шактый аерылып тора.[8] Айяважи игътибар үзәгендә дхарма булганга күрә дхармик дин буларак төркемләнә.[9] Аййяважи җәмәгать игътибарына беренче мәртәбә XIX гасырда Һинду сектасы буларак килгән.[10] Вайкундарның эшчәнлеге һәм үсүче төркем тарафдарлары 19-ынчы гасыр Траванкорда һәм Тамил халкы арасында реформация һәм инкыйлабка сәбәп булган[11][12] һәм Көньяк Һиндстан феодаль иҗтимагый системасы өчен бик яңа булып таң калдырган.[13] Ул шулай ук берничә реформа хәрәкәтләренең этәргече булган, алар арасында Нараяна Гуруныкы[14] һәм Рамалинга Свамигалныкы.[15] Гәрчә Аййяважи тарафдарлары бөтен Һиндстан буенча булса да,[16][17] күбесенчә Көньяк Һиндстанда,[18] алар күбесенчә Тамил Надуда һәм[19] Кералада күпләп яшиләр.[20] Бу динне практикалаучылар саны 8000000 һәм[21] 10000000 арасында дип фараз ителә.[22] Гәрчә төгәл саннары мәгълүм булмаса да Аййяважиларны халык санын алганда Һиндулар дип язалар.[23][24]

Этимология һәм тарихы

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Свамитһопе патһи, Панча патһи арасында беренчел Патһи, Аййяважиның дини штаб-фатиры һәм иң изге гыйбадәтханәсе.

Аййя Тамилча Остаз дигәнне аңлата һәм важи, юл дигәнне аңлата; гади тәрҗемә булып "Остаз юлы" һәм "Әти юлы" тора.[25] Тамилча фраза өчен төрле синонимик юрамалар булуга күрә ул шулай ук төрле башка теорияләргә китерә.[26][27][28] Аййяважи башта Аййя Вакундар (тарихи рәвештә «Мудисудум Перумал» буларак) табынуына күп кеше җыелганга күрә игътибар ителә башлаган.[29] (як. 1809 — як. 1851 б.э.)[30] Пувандантһоппеда.[31] 1840 елда Тһуваял тһавасу (юу аскезасы) Аййяважиның альтернатив дини-мәдәни феномен буларак килеп чыгышы булып тора.[32] Катнашучыларның күпчелеге җәмгыятьнең маргинализацияләнгән һәм ярлы өлешләреннән булган.[29] Алар аерым һәм автоном җәмгыять буларак функцияли башлаганнар һәм әкренләп юлларын Аййя важи гыйбарәсе белән идентификацияли башлаганнар.[33] Гәрчә бу тарафдарларның күбесе Надар кастасыннан булса да, шулай ук башка касталaрдан да күп кешеләр аның тарафдарлары.[34] Аййяважиның булуның беренче гасырында тиз үсеше 19-ынчы гасыр Христиан миссионерлары биргән мәгълүматларда билгеләнгән булган.[35] 19-ынчы гасыр уртасына Аййяважи Көньяк Траванкор һәм Көньяк Тирунелвели төбәкләрендә тирән тамырлары белән әһәмияткә ия дини феномен булып киткән.[36] Тугърылар саны 1840-ынчы еллардан бирле әһәмияткә ия итеп арткан.[29] 19-ынчы гасыр якынлашканнан соң Свамитһопе Аййяважиның дини-мәдәни эпицентры булып танылган булган.[37] Вайкундар вакытыннан соң Аййяважи тәгълиматы аша дәгъва ителгән булган. Вайкундарның өйрәнчекләре биш Сидар һәм алардан соң килүчеләр илнең төрле өлешләре буенча Аййяважи миссиясе белән сәяхәт иткәннәр.[38] Шул ук вакытта Паййян династиясе Свамитһоппе патһи белән идарә итә башлаганнар,[39] шул ук вакытта башка Патһилар Аййя тарафдарлары идарәсенә күчкән.[40] Акилаттиратту Амманаи (Акилам) күрсәтмәләре буенча ил буенча табыну һәм язманы өйрәнү өчен Нижал Тһангаллар (кечкенә пагодалар) нигезләнгән булган.[41]

Изге Пирамбу, Хадайям һәм Сураи куду— Свамитһопе патһида сакланган Вайкундар әйберләре.

Басмада булган беренче Аййяважи эше Арул Нул 1927 елда бастырылган булган, аннан соң 1933 елда Акилам булган,[42] бу язылганнан соң бер гасыр диярлек вакыт узгач.[43] Нәтиҗәдә Аййяважи актив авыз иҗаты традицияләрен әдәби язмалар өчен калдырган. Аййяважи штаб-фатиры мәгълүматы буенча Аййяважи Һиндстан бүленешеннән соң (1940-ынчы еллар) тизрәк таралган һәм тагын да тизрәк 1990-ынчы елларда.[44] Күп Аййяважига нигезләнгән иганә оешмалары 20-енче гасыр ахырында нигезләнгән булган.[45] Кайбер капма-каршы юрамаларны кертеп Акиламның берничә альтернатив юрамалары шул ук период вакытында чыккан булган.[46] Демократик бюро Анбуккодимаккал Тһируччабаи дини штаб-фатир буенча 1990-ынчы елларда динне оештыру һәм аның белән идарә итү өчен нигезләнгән булган. Оешма киңәшмәләре Көньяк Һиндстанда Мумбаины, Ченнаины һәм Тһируванантһапурамны кертеп төрле шәһәрләрдә уздырыла.[44][47] Аййяважиның үсешен танып, Вайкундарның инкарнациясе көне Аййя Вайкунда Аватарам 1994 елда Каньякумари районында штат хөкүмәте тарафыннан бәйрәм булып игълан ителгән булган, алар артыннан 2006 елда Тирунелвели һәм Тутикорин районнары ияргән.[48][49] Безнең эраның 2012 елдан бирле Аййя Вайкунда Аватарам бөтен Тамил Наду штаты өчен чикләнгән бәйрәм булып игълан ителгән булган.[50][51] Хәзерге вакытта Паййян династиясе варисы Бала Праджапатһи Адикалар Аййяважиның җитәкчесе дип таныла.[52][53]

Язмалар һәм изге урыннар

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Унберенче илһамланудан күренгән Каппу Пала Рамачандран юрамасы Акилам.

Аййяважиның изге китаплары Акилаттиратту Амманаи Akilam)[54] һәм Арул Нул һәм алар Аййяважи мифологиясенең чыганагы булып тора. Акилаттиратту Амманаи Һари Гоапалан Сидар тарафыннан 1841 елда язылган булган,[55] Акиламның эчтәлеге Нараяна тарафыннан хатыны Лакшмига сөйләнгән буларак.[56] Риваять чараларына өстәп Акиламда шулай ук күп тарихи фактлар китерелә,[57] аеруча 2-нче меңьеллыкның уртасыннан һәм соңыннан. Баштагы текст зыянланган булып, Свамитһопе юрамасы Коттангаду юрамасы һәм шулай ук Панчалакуричи юрамалары кебек кыз юрамалары Акиламның иң иртә пальма яфрагы юрамалары булып тора.[58] Башка бастырылган юрамаларга Сентратисаи Вентраперумал юрамасы, Вивеканандан юрамасы, югары тәнкыйтьләнгән Вайкундар Тһируккудумбам юрамасы[58] һәм иң иртә һәм киң кабул ителгән Паларамачандран юрамасы керә.[58] Акиламда унҗиде бүлектә 15000-нән артык шигырь бар. Ул шигъри Тамил телендә баллада формасында язылган һәм уникаль әдәби стильдә китап буенча ике субжанрда Вируттам һәм Натайда язылган. Икенчел язма Арул Нулда Арулаларкал (Илаһи көч шуңа ия булган) тарафыннан язылган дип ышаныла.[59] Анда догалар, гимннар һәм Аййяважида табыну юллары өчен күрсәтмәләр, шулай ук ритуаллар күрәзәчелеге һәм күп актлар бар.[59] Анда шулай ук Акиламда булган күп чаралар бар, алар Вайкундар тормышына карый.[60] Анкиламнан аермалы буларак Арул Нул өчен билгеле тарих юк. Барлык бу текстлар Тамил телендә җыелган.[61]

Панча патһи — урнашу картасы

Аййяважи тугърылары өчен Патһи дип аталган җиде изге урын бар,[62][63] иң әһәмиятле булып Панча патһи тора.[64] Свамитһопе патһи гыйбадәтханәсе Аййяважиның штаб-фатиры булып тора.[65][66][67] Биш Панча патһи булып болар тора:
1. Свамитһопе патһи, бөек Тавамның урнашуы һәм диннең штаб-фатиры.
2. Амбала Патһи, Вайкундар үзенә Җиде Илаһка кушылган урын.
3. Мутта Патһи, Икенче һәм Өченче Винчаиның урнашу урыны.
4. Тһамараикулам Патһи, Акилаттирату Амманаи язылган урын.
5. Пу Патһи, Аййя үзенә символик өйләнешү өчен Җир Алиһәсен Пумадантһай үзенә берләштергән урын.
Вакаиппатһи, гәрчә штаб-фатир тарафыннан Панча патһига кертелмәсә дә, һаман да Пати дип, әмма әзрәк әһәмият белән дип таныла.[68][69] Аййяважи тарафдарлары арасында кайбер башка Патһилар изгелеге буенча килешмәү бар, мәсәлән, Вайкунда Патһи һәм Аватһара Патһи. Аййяважи штаб-фатиры тарафыннан Патһилар исемлегендә бу Патһилар кертелмәгән.[70]

Аййяважи Тһирунамам белән Иша Йога Үзәгендә Адийоги Шива сыны.

Символизм

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Аййяважида Лотосны тотучы Намам дип символлаштырган Саһасрара.

Аййяважиның символы булып ялкын формасындагы Намам-ны тотучы лотос тора.[71] Лотос 1008 таҗ яфраклы Саһасрараны (Тамил телендә, Ладам) чагылдыра, шул ук вакытта Намам Аанма Джйотһины яки атманны чагылдыра.[71] Аййяважи язмаларының икесе дә[72][73] Тһирунамамга карый («ялкын формасындагы символ» Аййяважи символында лотосның өстен чагылдыра), әмма бөтен лотосны түгел. Символ булып Акиламга нигезләнгән фәлсәфәнең идеологик нәтиҗәсе булып тора. Бу символ 20-нче гасыр уртасыннан бирле кулланылышта булган.[74]

Саһасрара архитектурасы стилендә төзелгән Тһируваттар янында Нижал Тһангал.

Акиламда сигез юга турында мифик сөйләү еш фәлсәфи рәвештә сигез чакрага карый дип карала.[75] Беренчесе Нитийя Юкам, ул Бинду һәм иң соң халәте, Дһарма Юкам, Саһасрара яки абсолют балкыш. Бу серияләрдә берлекнең аң (намам) энергиясе Биндудан (Нитийя Юкам) соңгы Саһасрарага (Дһарма Юкам)га кадәр үсә. Яктыртуның иң югары рухи үзәге бу лотос абсолют «балкыш» тәҗрибәсе өчен.[76] Соңгы Дһарма Юкамда (Саһасрара) иң көчле куәт булып Экам тора, ул Вайкундарның Өчлек концепциясенең берсе булып тора, яки иң олы абсолютның манифестациясе.[71] Шулай итеп Аййяважиның символы Акиламнан алынган. «Тһируманам белән лотос» символы "Саһасрада тәҗрибә ителгән Вайкундар"ны күрсәтә. Билгеле Һинду текстларында Саһасрара чакрада 1000 таҗ яфрагы бар.[77] Әмма Аййяважи символизмында Саһасрараның 1008 таҗ яфрагы бар.[75] Аййяважида 1000-нең әһәмиятенә ишарә иткән язма абруе юк, әмма 1008 саны киң искә алына. Шулай ук Вайкундарның инкарнациясе елы 1008 M.E. (Малаялам Эрасының). Саһасрара сабаксыз лотос буларак символ булып тора. Аййяважи архитектурасы Нижал Тһангалларны төзүдә үстерелгән булган, шунда әйләндереп куелган Саһасрара чәчәге түбәне каплау өчен кулланыла.[78] Лотос йөрәкне чагылдырырга мөмкин һәм ялкын формасы (Тһирунамам) Илаһны чагылдыра.[79] Аййяважи башка символларны да кулланган Вишнуит Өчлек Намамны (хәзерге вакытта кулланылмый) һәм кабырчыкны кертә.

Тәгълиматы һәм йогынтысы

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Аййяважи тәгълиматының күпчелеге Акилаттиратту Амманаи китабында һәм башка тәгълиматта табылырга мөмкин һәм Арул Нулда очраган башка мәгълүм булмаган авторларның төрле китапларыннан берләштерелгән булган.[80] Дһарма кебек Аййяважиның башка тәгълиматлары икеләтә, иҗтимагый һәм мистик. Мистик тәгълиматлар илаһи мәгълүматка багышланган, шул ук вакытта иҗтимагый тәгълиматлар беренче чиратта җәмгыятьтә тигезсезлек һәм дискриминациягә карый. Тәгълиматлар Илаһка уңайлы мөнәсәбәтне илһамландыра, куркуга нигезләнгәнгә каршы булган кебек. Тарафдарлар Илаһка интимлыгын һәм назын көчәйтү өчен Илаһка Аййя, «әти» дип мөрәҗәгать итәләр.[81]

бөтенбулуның чыганагы Экамның эволюциясе (Кали Югага кадәр.)

Аййяважи мистиклары игътибарны иң олы берлектә туплыйлар.[82] Аның юрамалары арасында теология игътибарын һәрвакыт берлектә туплыйлар. Кали шәйтаны явызлыгы шәхси җаннар һәм Галәм арасында иң соңгы берлекне блоклый һәм алар арасында Үз һәм Эгоның ялган сизүен барлыкка китерә. Бу хаталы караш берлекнең ачык сизүнең сәбәбе булып тора һәм аңа каршы мотивацияли.[83] Экам[84] —иң олы җанның «өстәрәк җаны» яки иң олы җан—булуның бөтенлеге дип идентификацияләнә, ул табигате буенча үзгәрүсез һәм бөтен урында да бар. Ул явыз көч майя булуга күрә " урын һәм вакыт"ка күрә төрле үзгәрүләрне кичерә торган.[85]

Бөтен мәхлукат бу Экамнан, иң олы аңнан эволюцияләгән.[86] Экамның барлык сыйфатлары берәүнең җанында һәм аннан эволюциялиләр. Һәр җан чагылышы булып тора,[87] яки абсолют Олының көзгесе,[88] ул Аййяважи ритуалларында текст нигезе һәм метафораны тәэмин итә. Кеше һәм барлык башка җаннар чикләнгән һәм Кали асурасы явызлыгы белән чикләнгән. Шуңа күрә шәхси җаннар иң олы балкышка ия була алмыйлар һәм Экамга икенчел булып тора. Җан майяның йогынтсыннан азат булгач, ул Экам белән бер була. Аның индивидуальлеге китә һәм шулай итеп Экам да.[89] Икенче яктан бу иң олы аң Параматма (иң олы җан) дип шәхесләнә, аның белән Илаһ «Ир» була, шул ук вакытта барлык башка җаннар аның "хатын"нары булып тора,[90] бу Тһируккалйана Эканай белән символлана, монда Вайкундар шәхси җаннарга өйләнә.[90] Шулай ук Аййяважи фәлсәфәсе Кеше мәхлукатларының һәм барлык башка Галәмнең акыл ияләре өчен уртак формула булып тора. Шулай итеп акыл ияләре өчен тышта булган бөтен нәрсә шулай ук эчтә дә бар.[91]

Паллиярайның Свамитһоппе патһиның потлары урынына Элунетру.

Аййяважи тәгълиматы касталарга нигезләнгән тигезсезлекләр тәфсилләп тәнкыйть ителә.[92] Ул каста системасын үзен түгел, ә каста дискриминациясен тәнкыйть итә.

Башлануыннан бирле Аййяважи иҗтимагый реформа буларак хезмәт иткән, аеруча Траванкор даирәсендә, ул элек көчле каста системасы өчен билгеләнгән булган.[93] Аййя Вайкундар[94] иҗтимагый реформатор буларак уңышка ирешеп[95][96] сәяси көрәшне һәм дини реформацияләүне башлауда беренче булган.[97][98][99][100][101][102] Вайкундар Тамил Надуның һәм Кераланың иҗтимагый инкыйлабчыларының беренчесе булган.[103][104] Өйрәнүче галимнәр Вайкундарны галим, дәвалаучы һәм могъҗиза ясаучы дип атыйлар.[105] Ул шулай ук Һиндстанның барлык иҗтимагый реформаторларының алдан килеп чыгучысы дип әйтелә.[106] Акилам хезмәт сыйныфларына симпатия күрсәткән һәм алар түләргә тиеш югары салымнарга каршы торган.[107] Башыннан бирле үк тарафдарлар тәгълимат белән көчәйтелеп шулай ук сәяси бастыруга каршы көчле позициядә торганнар. Бу иң ачык итеп Акиламда күренә, биредә Тһирувитканур патшасы Калинисан буларак идентификацияләнә (Кали шәйтанының тоткыны) һәм Британияле иҗтимагый мәгънәдә Веннисан (ак нисан) буларак идентификацияләнә.[108][109] Аййяважи Кеше Хокуклары һәм Иҗтимагый Тигезлек Кеше Хокукларының алгы фронтында булган.[106] Аййяважи шулай ук көньяк Һиндстанда күп иҗтимагый үзгәрүләргә йогынты ясаган,[110] аның нәтиҗәсе иҗтимагый һәм үз-ихтирам хәркәтләр булган, мәсәлән, Өске кием агитациясе,[104][111][112] Гыйбадәтханәгә керү агитациясе һәм башка хәрәкәтләр, Нараяна Гуруныкын,[14][113] Чаттампи Свамикалныкын,[114] Валлаларныкын[15] һәм Аййянкалиныкын кертеп.

Табыну үзәкләре

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Тамил Надуда Мартһандам янында Нелли-нинра Вилайның Нижал Тһангалы.

Аййяважи тарафдарлары Патһиларны һәм Нижал Тһангалларны нигезләгәннән, алар илнең төрле өлешләрендә табыну һәм дини белем алу үзәкләре булып тора.[115] Алар Аййяважи ышанулары һәм практикалары дәгъвасы өчен үзәкләр булып хезмәт итә.[115] Бөтен Һиндстан буенча меңнәрчә Нижал Тһангал бар.[116][117][118][119] Бөтен Һиндстан буенча, аеруча Көньяк Һиндстанда. Көньяк Һиндстанда 7000-нән артык табыну үзәкләре бар, аеруча Тамил Наду һәм Кералада.[120] 19-ынчы гасыр уртасы Лондон Миссионерлык Җәмгыяте (LMS) игъланнарында шулай ук Нижал Тһангаллар турында сөйләнә.[121] Аййяважи үзәкләшеп оешкан булмаганга күрә, Свамитһопе патһи бөтенесе өчен дини штаб-фатир булып хезмәт итә. Табыну үзәкләре арасында Патһилар табыну үзәкләре арасында күбрәк әһәмияткә ия.[115] Җиде Патһи[61] Вайкундар һәм аның эшчәнлеге бу табыну үзәкләре белән тарихи бәйле булуына күрә әһәмияткә ия.[115] Гәрчә диннең штаб-фатиры дип саналса да Свамитһопе патһи рәсми рәвештә башка дини үзәкләр белән идарә итми. Үзеннән башка барлык Патһилар белән бәйсез комитетлар идарә итәләр.[122] Панча патһилар буларак мәгълүм биш Патһи Патһилар арасында әйдәп баручы буларак мәгълүм. [123] Патһилар белән чагыштырганда Нижал Тһангаллар Вайкундар тәгълиматын өйрәнү һәм табыну өчен гади кечкенә корылмалар булып тора. Алар иртә көннәрендә белем бирү үзәкләре буларак хезмәт иткәннәр.[124] Бу үзәкләрдә мохтаҗларга ашамлык һәм сыену урыннары тәкъдим ителә.[125] Аларның кайберәүләре Вайкундар исән булганда нигезләнгән булган. Алар арасында Арул Нул җиде Тһангалны билгели,[126] һәм алар башкаларга караганда өстен булып санала. Хәзерге вакытта бу үзәкләрдә төп эшчәнлекләрнең берсе булып иганә тора.[127] Бу үзәкләр Дһарма сыену урыны буларак пәйда булган.[128] Нижал Тһангаллар Аййяважи кешеләре иҗтимагый дини тормышында әһәмиятле оешманы формалаштыралар. Панивидай көненә өч мәртәбә башкарыла ала, әмма барлык табыну үзәкләрендә көненә кимендә бер мәртәбә Панивидай тәэмин ителә.

Әхлак

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Түбәсендә Аййяважи символы белән Свамитһоппе байрагы мачтасы.

Мета-сөйләү мифологиясе белән интеграцияләгән Аййяважи әхлакы беренчел язма Акилаттиратту Амманаида табыла.[129] Әхлак буенча Арул Нул Акиламда булган төп концепцияләрнең җыелмасы булып тора.[130] Акиламда әхлакый абстракцияләр берничә урында берничә ситуацияләрдә соралганда кече дэваларга, изгеләргә, һ.б. «Ходай тарафыннан сөйләнгән» дип күрсәтелә. Нитһам Аййяважиның төп кыйммәте булып тора. Бу иртә гасырларда җәмгыять, аның кешеләре, хөкем итүче патша, һәм башкалар Иң Көчлене эшләрендә, гамәлләрендә һәм эшчәнлекләрендә урнаштырып табигать белән абсолют гармониядә яшәгәннәр. Җавап итеп, табигать һәм илаһи мәхлукатлар Нитһам тарафдары булган җәмгыятьне саклыйлар. Табигать белән иң ахыргы берлектә үзәк теманы формалаштыралар, шул ысул буенча бару өчен әхлакый форма. Акиламда кебек үк, Винчай Ходай (Нараяна) тарафыннан Вайкундарга тәэмин ителгән кагыйдәләр һәм көйләмәләр. Шундый өч Винчай бар. Шунда табылган актлар кешеләр өчен әхлакый кодларын камилләштерү өчен яраклы. Беренче Тиручендур Винчайсы Акиламда иң зур әхлакый тупланманы формалаштыра.[129] Берникадәр дәрәҗәдә Аййяважида Дһармик тәгълиматы әхлак дип таныла. Иҗтимагый әхлакта иганә һәм «берлекнең иң ахыр хакыйкатен реализацияләп карау» Аййяважи дһарманың байрагы астында әхлакый кодлар булып тора. Акилам шулай ук Дэвалар өчен аерым әхлакны бирә.[131] Аййяважи әхлакы Вайкундар инкарнациясеннән киң тайпылышка дучар була, чөнки шул вакытта универсаль үзгәрү булган.[131] Барсыннан да өстен, әхлакый закон буларак кешеләргә калимайяиның явыз көчләрен мәхәббәт, түземлек һәм тынычлык кораллары белән җиңәргә киңәш ителә, чөнки майя буларак Калийян кеше акыллары белән хөкем итә. Арул Нул әхлакны да кертеп Аййяважи кагыйдәләре һәм көйләүләрендә төп рольне тәшкил итә. Ул аерым итеп иҗтимагый әхлакны һәм шулай ук илаһи әхлакны да бирә. Биредә Шиваканта Атһикара Патһирам әхлакны өйрәтүгә багышланган бүлек. Әхлаксыз фикерләрдән һәм гамәлләрдән килеп чыккан гөнаһларны ярлыкау өчен ритуалларны, аеруча әйләнеп йөрүләрне башкарырга кирәк.

Дини тәгълимат

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Изге Аййяважи символы.

Аййяважи концепцияләренең ачык исемлеген бирү авыр, чөнки Аййяважи язмалары Һинд дине язмалары белән бәйле. Акиламда беренче чиратта булган язмаларның (Һинду булган) үзәк темалары Вайкундар килгән вакытка бозылган булган дип әйтә.[132] Шулай ук Акилам кешелеккә альтернатива буларак бирелгән булган дип сөйләнә, чөнки Калиян баштагы Ведаларны һәм Шастраларны җимергән булган, һәм Кали Юга башында аның тарафыннан элек булган язмаларга берничә өстәүләр бирелгән булган.[133] Бу ике караш та Акиламның Һинду язмаларына караш бирәләр һәм аларны баш тарту өчен сәбәпләр итеп урнаштыралар. Аййяважи язмаларының фәлсәфәсе, төшенчәләре һәм мифологиясе Аййяважи теологиясен дини өйрәнү өчен нигез булып тора.[134] Әмма Акиламда цитаталанган берничә төшенчә Һинду язмаларында шул төшенчәләрнең тасвирлау тәфсилләп аңлатуларын карамыйча тулаем аңлашыла торган булмаган.[135] Мисал өчен 96 татва аңлашылса, шуннан соң Калиян шәйтаны турында да аңлап була. Шулай итеп, хәзерге заманда теологлар һәм фәлсәфәчеләр Акиламда тәфсилләп сөйләнмәгән кеше тәне әгъзалары сыман татваларны аңлау өчен Һинду язмаларын карыйлар.[136] Шулай да фәлсәфәсендә Акиламны аңлау өчен берәүнең нигез Һинду фикерләре һәм концепцияләрнең нигез белеме булырга тиеш.[135] Акиламның Һинду язмаларыннан аермалы карашлары булмыйча, ул шуннан алынырга калдырылган булган. Гомумән, ниндидер концепция Аййяважи язмаларында, мәсәлән, Акилаттиратту Амманаи яки Арул Нулда (Һинду язмаларында тәфсилле булган кебек) яхшы тасвирламасы булмаса, ә аның урынына бары тик цитаталанган булса, шул вакытта билгеле концепция Һинд дине язмаларында дини өйрәнү өчен кабул ителә.[137] Әмма Акиламның булган (Һинду) язмалардан аермалы карашлары булса, шул вакытта ул тирән итеп Акиламда тирән тасвирлана һәм башка язмаларны карарга кирәк түгел.[137]

Теология

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
The Evolution — Экамнан Вайкундарга кадәр эволюциясе.

Аййяважи теологиясе башка монистик диннәрендә шактый аерылып тора.[138] Анда Экам, Берлек турында сөйләнелә, аннан бөтен булган нәрсә формалаша һәм шулай ук барлык аермалар артында иң ахыр чик берлек. Үзе эчендә һәм барлык үзгәрүләр артында иң олы илаһи куәт буларак әйтелә торган Экамнан бөтен булган нәрсә формалаша. Иң олы илаһи куәт дип әйтелә торган Экам һәр үзгәрә торган материянең тирән эчендә Майядан йогынтысы булмыйча абсолют константа. Теологик төшенчәләрдә, Ходай иң олы мәгънәдә формасыз, чиксез, җенессез һәм вакыт һәм пространстводан тыш. Экам сүзенең Тамил телендә мәгънәсе фәкать бер, абсолют,[139] булган бөтен[140] һәм чагыштырып булмый торган;[141] барысы да Аййяважи теологиясеннән Ходай турында туры монистик билгеләмә бирә. Мифология аша сөйләшеп Сивам һәм Шакти Экамнан эволюцияләнгән беренчеләр булып тора. Натһам (тавыш), Тримурти, башка кече Илаһлар һәм бөтен Галәм дәвам итеп эволюцияләгән. Тримурти башка шәхесләндерелгән Дэвалар арасында бөегрәк. Тримуртилар арасында олысы Шива Кали Югага кадәр иң олы куәт булган. Вишну Кали Юга килүеннән иң олы. Шулай итеп, Вайкундарның инкарнациясеннән бирле Вишнуны кертеп барлык Илаһларның куәтләре Вайкундарга трансформацияләнә. Аййяважи Өчлеге арасында иң олы берлек Экам Вайкундар эчендә хәзерге эрада урын ала. Шулай итеп, Вайкундар бердәнбер табыныла торган һәм иң олы куәт дип әйтелә. Шулай да, Акилам унөчтән цитатада әйтелгәнчә иң олы берлек (Экам) үзе шәхесләнгән Ходай булган Вайкундарның барлыкка китерүе булып тора. Шул яктан караганда, Вайкундарда үзәкләшкән Аййяважи күбрәк монотеистик, ә монистик түгел. Аййяважида Башка Илаһлар, хәттә Вайкундарның әтисе дә Вайкундарга тигез яки олырак статуска ия түгел. Вайкундар Аййяважи Өчлеге үзендә Сантрорның, Нараянаның һәм Экамның сыйфатларын тоткан берәү. Аййяважи мифологиясендә иң элек манифестация Крони,[142] алтыга бүленгән булган һәм һәр фрагмент шуннан соң булган югаларда туу һәм уеннарын алган. Ул иң ахыр чик хөкем сөрү тарафыннан җимерелгән булган, аннан соң Илаһлар тарафыннан Дхарма Юкам булган. Бу сөйләү Аййяважи теологиясенә берникадәр дуалистик үлчәм бирә. Әмма Арул Нулның игътибары, Аййяважи тәгълиматы бик монистик һәм Крониның финал фрагменттан бирле Калимайаи (концепция, ә физик яки материаль инкарнация түгел) дип аталган булган, киң рәвештә 'Майя' шулай дип символлаштырылган дип кабул ителгән булган[143] бу Аййяважига дуалистик караш белән аерылып тора. Боларның барысыннан тыш, Аййяважида Аййяважига пантеистик һәм панентеистик билгеләмәләр бирә торган аерым цитаталар бар.

Фестивальләр һәм ритуаллар

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Свамитһопе патһида Кодийеттру Тһирунал дәвамында эленеп торучы байрак.

Аййяважи өчен ике ел саен уза торган фестиваль була. Аййя Вайкунда Аватарам Тамил календаренең Маси (Фев — Март) аеның егерменче көнендә бәйрәм ителә. Бу Кояш календаре буенча бәйрәм ителә торган бердәнбер Айяважи календаре.[144] Нагеркоилдан Свамитһоппега алып барыла торган күп кешеле йөреш илнең бу өлешендә популяр булып тора.[145] Тһиру Эду-Васиппу ул Тамил календаре Картһигай (Ноябрь-Декабрь) аенда унҗиде көн дәвамында бәйрәм ителә торган фестиваль.[146] Фестивальнең үзе булып текст уку булып торган бу бәйрәм итү Аййяважиның уникаль хасияте булып тора. Моннан тыш Свамитһопеда өч елга бер Кодиеттру Тһирунал бәйрәм итүе була. Свамитһопеда һәр көн бәйрәм итүнең башка уникаль хасияте (Свамитһопе өчен эксклюзив) 'Нитһам Тһирунал' дип атала.[147] Фәлсәфи концепцияләргә һәм мифологиягә өстәп, Аййяважи ритуаллары үз ысулында эволюциягән. Ритуалларның күбесенең башка гамәл һәм тарихи мәгънәләре бар.[148] Барлык касталарны тигез күрү 'Анна Дһармам' буларак ризыкны тарату, Тһуваял Тһавасу дәвамында рухи һәм физик чисталык,[149] Тһоттунамам вакытында кагылышсызлыктан арыну, баш киеме аша үзеңне ихтирам итү һәм батырлык,[150] һәм Мутһириккинару аша төрле касталарны берләштерү.[151]

Панивидай өчен тәкъдим ителер өчен әзерләнгән 'чурул'

Әмма алар шулай ук ритуаль телдә дәгъва ителгән югары фәлсәфи фикерләрне ачалар. Тһирунамамда Мутһириккинару дини рәвештә аларның Патһам һәм Намамы бөтен физик, яки акыл авыруын дәвалый ала торган итеп карала.[150][152][153] Тһуваял тһавасу Дһарма Юкамның ахыр чик максатына ирешү өчен күнегү буларак фараз ителә.[154] Таҗ кию ритуалы «барысы да патшалар» икәнен ачыклый, ул адвайтага охшаш идеологиянең визуализациясе булып тора. Шулай ук Аййяважи язмалары гади халыкка бу фәлсәфи фикерләрне ярдәм итүдә бик уңышлы булганнар, бу бик гадәттән чыгып торучы хәл. Аййяважи табынуның хасиятләре булган шәхси ритуаллар, экстатик диндарлык һәм ритуаль дәвалау эмансипация һәм иҗтимагый әңгәмә формалаштыруы фикеренә кертем ясаган.[155] Ритуаллар хаксызларны күтәрергә һәм дәваларга максат итеп куя. Башка әһәмиятле әйбер булып Аййяважида билгеле практикаларны чагылдырыр өчен Һинд диненнән аермалы булган фразалар кулланыла.

Инклюзивлык һәм эксклюзивлык

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Аййяважиның дини-мәдәни Галәменә кулланылышта караган өлкәдә инклюзивлык һәм эксклюзивлык уникаль булып тора, чөнки ике теория дә Аййяважи язмалары белән кушылган. Инклюзив теория билгеле вакыт периоды өчен төрле дин карашларын кертә һәм шуннан бирле сөйләүләрдә эксклюзив рәвештә алардан баш тарта.

Вишнуның ун аватары кисеп ясалган Паллиярай Свамитһоппеның ишеге.

Аййяважи төрле диннәрнең Илаһларын кабул итә, мәсәлән, Аллаһ концепциясен һәм Һинд диненең барлык диярлек Илаһларын.[156] Анда шулай ук шул ук һәм бер Илаһ дөньяның төрле өлешләрендә һәм төрле вакытта кешеләрне газапланулардан саклап калыр өчен инкарнацияли дип әйтелә.[156] Әмма Калиян килүе һәм аның явыз хасиятләренә күрә иң олы көч Экам дөньяда Вайкундар буларак инкарнацияли һәм шулай ук барлык кече Илаһлар һәм аңа кадәр язмалар да асылын югалткан булалар.[157] Шулай итеп, Вайкунда Аватар вакытыннан соң, Вайкундар табынылырга тиеш бердәнбер Илаһ дип әйтелә һәм Аййяважи теологиясе эксклюзивизмга таба каналланган булган. Акилам төрле диннәрнең язмалары белән эш итә торган ысул катлаулы. Мәсәлән, Аййяважи текстларында «Гайсә» яки «Тәүрат» төшенчәләренә туры искә алу булмаса да, Акилам унөчтә туры булмаган искә алу бар, анда Гайсә Нараянаның инкарнациясе булган дип фараз ителә,[156] әмма киң каралган караш булып аның Тәүрат Китапларын танымау тора. Акиламның Тәүратка карашы булып «ул Ходай максаты белән түгел, ә кеше максаты белән барлыкка китерелгән» дип тора.[158] Гомумән, диннәрне барлыкка китерү һәм алар өчен шәхесләрне формалаштыру каты тәнкыйтьләнә. Илаһ һәм Дин концепцияләре Аклиамда котып рәвешендә читтә тотыла һәм ул 'Илаһны кабул ит; диннән баш тарт' идеологияне тәэмин иткән кебек.[159] Аййяважи Һинд диненең төрле инкарнацияләрен кабул итә, әмма мәҗбури рәвештә шулай аталган Һинд дине ' язмаларын инкарь итә. Беренче чиратта ул Веданы кабул итә.[160] Соңрак бирелгән алкыш сәбәпле Калиян Веданы сатып алган, шулай итеп алар Калиян килүе белән асылын югалаткан һәм бозылган булган. Шулай ук (Калиян) берничә өстәмә керткән һәм күпмедер эчтәлеген яшергән дип әйтелә. Һәм шулай итеп Илаһ Вайкундар буларак инкарнацияли. Шулай итеп хәзерге вакытта, Акилам бердәнбер 'Камиллек Китабы' булып тора. Шуңа Аййяважи барлык башка язмалардан баш тарта һәм бары тик үз язмалары буенча эшли. Акилам диннәрне барлыкка китерүне һәм аеруча эксклюзивистик дини һәм теологик фикерләрне каты тәнкыйтьли. Ул аларны иң алда баручы Кали майяи (Кали явызлыгы) дип күрсәтә.[161] Язмалар сиземле һәм символик рәвештә Ходай һәм аның эшчәнлекләре диннәрнең ирешүләреннән тыш дип өйрәтә. Ул шулай ук универсаль берлек турында дәгъва итә.[26]

Мифология

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Аййяважи мифологиясе бу карашның асылы тарих турында белешмә дип өйрәтә — үткән, хәзерге заман һәм киләчәк — бу тәҗрибә фактларын, тарихи чараларны һәм шулай ук мифик хикәяләрне кертә.[162] Ул өч аксиоматик типология тирәли хәрәкәтләнә, атап ук әйткәндә Сантрор, Кали Юкам һәм Дһарма Юкам, алар нигезләрен Һинд дине мифологиясе белән ассоциацияләнгән элеккеге югалар концепцияләре һәм чаралары нигезендә урнаштыра. Нигез концепцияләр шул ук вакытта дини һәм иҗтимагый булган символик карашны бирә.[163] Ул Һинд диннекенә якын бәйле. Акилам элеккеге югалар һәм алар аша Крони эволюция турында сөйли. Вакыйгалар, мифик персонажлар һәм концепцияләр Һинд дине белән уртак, гәрчә алар төрле формада булырга мөмкин булса да. Аййяважида Югалар һәм Аватарлар саны Һинд диненекеннән аерылып тора.[164] Хәзерге юга өчен Явыз берлек, Калиян, Аййяважи өчен уникаль булып тора. Акилам әйткәнчә чын концепцияләр җимерелгән булган, шулай итеп элекке язмалар Кали килүе сәбәпле асылларын югалтканнар.[165] Китап шулай ук Илаһның Кали Юкамда (хәзерге вакытта) явыз рухны, Крониның соңгы һәм явыз манифестациясен җимерү турында сөйли. Илаһ Вайкундар кебек инкарнацияли, чөнки Вайкундар күптән түгел генә яшәгән, ул тарихта яхшы мәгълүм булган. Шулай итеп мифологиянең икенче өлешендә күп мифик һәм шулай ук тарихи фактлар бергә үрелгән булган. Күп вакыйгалар, мәсәлән, Мутһириккинару,[166][167] Тһуваял Тһавасу[168] барысы да тарихта билгеле.

Югалар аша аватарлар һәм асуралар
Юк Юга Асуралар Аватар Чакра*[75] (Метафора) Геология*[169] (Метафора) (Геологик төшенчәләрдә) югалар ахыры[170]
1 Нитийя Йога Крони Нараяна Бинду Катархей, Архей, Протерозой эоннары Кембрий Шартлавы **
2 Чатһура Юкам Кундомасали Нараяна Муладһара Ордовик чоры Ордовик–Силлур массакүләм төрләр бетүе вакыйгасы
3 Нету Юкам Тһиллай маллалан һәм Маллосиваһанан Тһирумал Свадһистһана Девон чоры Соң Девон төрләр бетүе
4 Кретһа Юкам Сурападман һәм Ираниян Муруга һәм Нарасимһа Манипура Пермь периоды Пермь–Триасс бетү вакыйгасы
5 Трета Юга Равана Рама Анаһата Триасс периоды Триасс–Юра бетү вакыйгасы
6 Двапара Юга Дурйодһана Кришна Вишуддһа Акбур периоды Акбур–Палеоген төрләр бетүе вакыйгасы
7 Кали Юга Калиян Аййяважи Өчлеге Аҗна Плейстоцен, Һолоцен эпохалары (Соң Дүрткел Период) Һолоцен төрләр бетүе
8 Дһарма Юкам юк Аййя Вайкундар Саһасрара - -
* Чакралар: Югалар чакралар & өстә геологик вакыт периодлар буларак фараз ителә, фәлсәфи һәм геологик метафоралар булып тора һәм Акиламда турыдан-туры искә алынмый.
** Кембрий Шартлавы: Акилам буенча Крони алтыга бүленгән булган һәм һәр фрагмент һәр алга таба югада тумыш алган. Шулай итеп Акилам сөйләве буенча Крони үлеме Кембрий Шартлавы буларак танылган, биредә тормыш төрлелеге башлана, гәрчә ул Крони җимерелүе контекстында бетү исемлеккә кертелсә дә.

Гәрчә Арул Нулда Вишнуның Вишнуның ун аватарын танылса да, алар бу инкарнацияләр белән тигез булган статуста (таблицада кебек) күренми. Ул Крони фрагментлары белән ассоциацияләнгән беренчел аватарларга карата икенчел дип таныла. Бу караш Һинд диненә каршы түгел, чөнки бары тик Нарасимһа, Рама һәм Кришна гына һаман табыныла торган беренчел аватарлар булып таныла. Башка аватарлар икенчел аватарлар дип таныла.

Сантрор һәм Дһарма юкам

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Пальмира, Кали-юга җиткәнче Сантрор өчен пальма суты формасында күк нектарын тәэмин итәргә ырымланган агач.

Сантрор Аййяважи дини карашының темасы булып тора.[171] Бу коннотациядә дини дә, иҗтимагый да төркем бар.[172] Иҗтимагый мәгънәдә Сантрор төшенчәсе иртә "Чанарлар"га туры килә, алар Гарәпләр тарафыннан «Әл Һинд» дип аталган булганнар, һәм Тәүрат вакытларында «Биш Елга Кешеләре» дип аталган; алар хәзер бөтен дөнья буйлап 250 тармак итеп таралган.[173] Әмма үз чиратында Тамил телендә «Сантрор» төшенчәсенең туры мәгънәсендә һәм идеологик мәгънәдә ул асыл зат булган һәм дәрәҗә белән һәм иң олы белем белән яшәүчене аңлата[174],[175] бу инклюзив характер һәм универсаль ирешү бирә. Тарихчылар мәгълүматы буенча борынгы Дравид мәдәниятләрендә Илаһның дәртле тугърылар 'Чанарлар' дип аталган.[176] Акиламнан цитатада шулай дип әйтелә Чанарлар (Сантрор) алар 'күренми торган’ны даими рәвештә күрергә сәләтле булганнар."[172]

Сантрор Аййяважи мифологиясендә мифик Айотһа Амиртһа Гангаи (хәзерге заманда Шрирангам, Тамил Наду һәм Тринкомале, Шри Ланка) бакчасында җиде кызга Тһирумал тарафыннан җиде күк дөньясыннан җиде орлыкны кулланып туган җиде угылга карый торган тарихи килеп чыгыш. Теологлар интерпретациясе буенча бу 'Җиде малай' бөтен кеше расасына карый һәм шулай итеп «Сантрор» төшенчәсе тулаем кеше расасына карый.[177] Аларның сызыгы Двапара Юкамның ахыргы фазасында башланган һәм Кали Юкам аша Дһарма Юкамга кадәр дәвам иткән. Вайкундар Юлында Сантрор гамәлләре белән Кали җимерелә дип әйтелә һәм шулай итеп Дһарма Юкам чишелеп ачыла. Бу мәгънәдә аларның җитәкче явыз Калины җимерүдә әһәмияткә ия роле бар.

Аййяважи [[Дһарма Юкам]] байрагы астында эмансипация утопиясен тәкъдим итә.[178] Ышануның нигезе булып Аййя Вайкундар нигезләү һәм гел булучы патша булып хөкем итәр өчен килгән[179] Кали Юкам урынына Дһарма Юкам.[180] Хәзерге Каньякумаридан көньяк-көнчыгышта урнашкан калкучы мифик җир массасы (ул  Двапара Юга ахырында Кришна тарафыннан батырылган булган) "Дварака патһи"ның Арслан тәхетеннән ахыр чик хөкем нәтиҗәсендә  тәмугъка хөкем ителгән булган.[181] Дһарма Юкам вакыт һәм пространство чикләреннән тыш дип сөйләнелә.[182] Ул еш Мокшага карый — шәхси азат ителү һәм шулай ук Берлек халәтенә.[183][184]

Һинд дине белән мөнәсәбәте

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Кайлаш тавы Аййяважида изге булып тора.[185][186]

Һинду һәм Аййяважи идеологияләре бер-берсенә якын бәйле. Аййяважи һәм Һинд дине аерылган урын ул Кали Юга килүе. Акиламда әйтелгәнчә Кали Юга килгәнче, Ведалар һәм башка Һинд дине язмалары Илаһилык белән калган. (Һинду) язмаларда искә төшерелгән Һинд дине Илаһларының һәрберсе шулай ук көчендә калган. Әмма Кали Юга башыннан алар һәм аларның барлык кыйммәтләре җимерелгән булган.[187] Калиян булган язмаларда һәм Дэвалар турунда майяны тараткан дөньяви электән булган манифестациянең өлеше булган.[188] Кали Югада барлык язмалар Майяга бәйле һәм ярдәме юк. Акиламда расланганча Двапара Юга ахырына тулаем системаның дезинтеграция сәбәбе шунда Кайлаш Тавында. Дэваларның сүзләренә ышанып, Шива Калиянны Вишну белән сөйләшмичә барлыкка китергән, Вишнуның Калиянны элеккеге гамәлләре өчен җимерергә җаваплылыгы булган.[189] Шулай итеп Вишну дөньяда Калиянны җимерер өчен тумыш алырга баш тарткан.[190] Шулай итеп Шива һәм Брахма барлык көчләрен бирешеп Вишнуга биргәннәр.[191] Бу вакыйгага кадәр, Акилам буенча Шива иң олы көч булган. Бу Шива бөтенлесенә олы булган Шиваизмга охшаш кебегрәк теологик фикер икәне билгеле. Шулай да, шуннан бирле, Вишну иң олы көч булып тора.[192] Биредә идеология Вишнуизмга охшаш итеп үзгәрә. Вишнуның бу өстенлеге Кали Юга башыннан Вайкундарның килүенә кадәр шулай итеп кала, шуннан соң ул дәвам итеп үзгәрә.

Свамитһопе, Паллиярай, Аййя эчендә Өчлекнең символы булган «Три-Кумбас», ул аның өстенлеген ачыклый.

Инкарнация вакытында Вишну Калиянны җимерер өчен турыдан-туры итеп инкарнацияләмәгән, чөнки Калиянның алкыш буларак, шул исәптән Вишнудан да, Дэвалар көче булган һәм ул бөтен дөнья буйлап майяны тараткан. Шулай итеп Илаһ яңа туплама кагыйдәләр белән һәм уникаль әһәмият белән инкарнацияләргә кирәк булган. Илаһларның куәт мөнәсәбәте, язма кагыйдәләренең, дхарманың тулаем универсаль трансформациясе булган һәм Экамның көчен алып Лакшми һәм Вишнуның диңгездә кавышуыннан Вайкундарга тумыш бирелгән булган.[193] Һәм шуннан бирле Вишнудан Вайкундарга диңгез эчендә барлык көчләр бирелгән булган. Шулай итеп, Шива, Вишну һәм Брахма Вайкундар эчендә өлеш формалаштыралар.[194] Тримурти (куәте тигез булган өчлек) турында идеология Смартизмга охшаш. Вишну үзе генә икеләтә рольне формалаштыра; берәү Вайкундарда һәм башкасы аның әтисе буларак диңгездә кала һәм Вайкундарны Винчайлар ярдәмендә көйли.[194] Вайкундар Экамның көчен алып тумыш алгач, Вайкундарның Вишнуга һәм башка Ходайларга өстенлеге булган, гәрчә Вишну Вайкундарга Әти ролен уйнаса да. Шулай да, Вайкундар Вишнуның әмеренә буйсынырга тиеш булган, чөнки Вайкундар Вишну эшли алмаган Вишнуның вазифаларын башкарыр өчен тумыш бирелгән булган. Вайкундар (һәм аңа бирелгән язмалар) иң олы Экамның манифестациясе булып тора, Аййяважи рухилыгында ул бердәнбер табыныла торган универсаль көч.[195] Язмалар буенча Акиламның беренче өлеше ул Һинд дине язмаларында булган элеккеге югаларның кыскартылып ясалган нәтиҗәсе.[196] Икенче өлештә универсаль трансформация һәм Вайкундарның һәм аның инкарнация эшләре турында сөйли.[196] Нәтиҗәдә Кали юга башланганчы Һинд дине һәм Аййяважи бер. Шуннан бирле күпмедер сәбәпләр аркасында 'Һинду' язмалар һәм аларның идеологиясе җимерелгән булган,[197] һәм шулай итеп Аййяважи Дһарма һәм Вайкундар Акилам исемендә янә конфигурацияләнгән булган һәм 'Һинду' фикерләре янә реформацияләнгән булган.

Феноменология

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Праджапати Адикалар.

Акилам нигезен тулаем яңа идеология формасында Дһарма регенерациясе өчен күрсәтә.[198] Әмма хәзерге вакытта Аййяважи тарафдараларының күбесе Вайкундарга бары тик Вишну инкарнациясенә буларак мөрәҗәгать итәләр. Моңа охшаш рәвештә, Нижал Тһангалларның күпчелеге Һинду Вайшнавизмына охшаш рәвештә Нараяна Свами Патһи яки Нараяна Свами Гыйбадәтханәсе дип аталган булганнар. Тарафдарларның күпчелеге шулай ук Аййяважи язмаларында анти--политеистик фикерләргә карамастан Кали Алиһәсе, Хануман һәм башка халык Илаһлары кебек Һинду Илаһларына табыналар.[199] Аййяважи тарафдарларының кайберәүләре Вайкундарны Вишнуның ун Аватарларына Калки дип кертәләр, шул ук вакытта кайбер деноминацияләр шәхси азат ителүне мокшаны яклыйлар, гәрчә ул Акиламда турыдан-туры расланмаган булса да. Кайберәүләр хәттә Аййяважи Өчлек концепциясеннән баш тарталар һәм Нараяна иң олы универсаль көч дип таныйлар.[200] Акиламның үзәге булган үзәк монотеистик ышану хәзерге вакытта күпчелек тарафдарлар арасында бөтенләй мәгълүм түгел.[199] Акиламның кырыс монотеистик тәгълиматыннан ерак чигенеп, кайбер тһангаллар башка кече Илаһлар өчен панивидаисны тәэмин итәләр.[199] Аййяважиның гади кешеләр арасында киң таралышы күбесенчә Шаманизм практикасына күрә булган. Һиндуларга күпчелек аспектларда охшаш булып Аййяважи тарафдарларын идентификацияләргә авыр. Аййяважи практикалаучыларны аеру өчен бердәнбер билге булып аларның Тһирунамамны (маңгайларында билге) буявы тора.[201] Нижал Тһангаллар башка гыйбадәтханәләр арасында Паллиярайда сыннар көзгеләр белән алмаштырылу хасияте белән аерылып торалар.[201] Бары тик Аййяважи язмаларын өйрәнгән күпмедер галимнәрнең укулары Акиламның чын фактларын һәм концепцияләрен күрсәтә һәм Аййяважиның Һинд диненннән идеологик тайпылышын күрсәтә.[202] Хәттә штаб-фатирдан Паййяннар да Акиламга нигезләнгән идеологияне ачык итеп сурәтли алмыйлар.[203] Аййяважи җәмгыятендә барлык бу фәлсәфи, идеологик һәм дини юрамалар аларга аерым ышану буларак идентификацияләргә һәм аерырга авыр итә һәм шуның урынына алар Һинду сектасы буларак кабул ителә.

Аййя Вайкундар пәйгамбәр дигән киң таралган караш бар һәм ул Җирдә еллары вакытында күп алдан әйтүләр эшләгән булган. Икенче яктан Акиламда яки Арул Нул китапларында Вайкундар үзе алдан берәр нәрсә әйтүе турында искә алулар юк, бары тик Thiruvasagam 4, Akilam:12-да. Уртак аңлашылмаган урын булып Акилам һәм Арул Нулда йөзләрчә алдан әйтүләр булуы һәм ике китапларның илаһи рәвештә Сидарларга Вайкундар тарафыннан ачыклануы һәм Сидарларның аны язма формада алып килүе тора. Шулай итеп, ике китапта да алдан әйтү урынына Сидарлар турында алдан әйтүләр Вайкундарныкы дип танылган.[204]

Иҗтимагый структура

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Нагеркоилдан Свамитһопега Бөек Маси Йөреше.

Аййяважи табынуы гадилеге белән билгеләнгән булган. Потларга табыну булмау һәм каһиннәрчә медитация һәм альтернатив табыну үзәкләрен кертү, Патһилар һәм Нижал Тһангаллар Аййяважи табынуның башка хасиятләре булган. Аййяважи ритуаллары революцион активлыкның реформасы булып ул Һинд диненнән тайпылыш булган иҗтимагый тигезлек. Аййяважи ритуаллары шулай ук аларга альтернатив рухи мәгънә бирүче дини ышанулар белән сыйфатлана һәм чикләнә.[205] Аның язмалары Һинд дине аша нигез элементларны һәм фикерләрне кертә. Алар Шастраларга, Агамаларга, Ведаларга һәм Пураналарга карый.[206] Гәрчә Аййяважида Һинд динендә кебек Илаһлар күп булса да, ул алар турында уникаль идеологияне һәм көч фараз итүен кертә. Аййяважи Һинду яңарышы буларак сурәтләнергә мөмкин.[207] Аййяважи шулай ук реформа хәрәкәте буларак карала,[208] Ул Тамиллар һәм Керала җәмгыятендә 19-ынчы гасырда күп иҗтимагый үзгәрешләр керткән. Дини структура Аййяважи юлында эволюцияләгән һәм нәтиҗәдә ул үзен иҗтимагый төркемдә альтернатив дини-мәдәни система буларак үзгәрткән. Аййяважи үз системасын «Аййя Важи» гыйбарәсе белән «Ходай Юлы» дип атый. Бер яктан алар традицияләре барлык иске традицияләрне (диннәрне) алыштырырга килгән дип ышанганнар, әмма икенче яктан, алар Аййяважи дөнья дини белеменең синопсисы дип ышаналар. Бер яктан алар Вайкундар аның эчендә барлык Илаһларны берләштергән дип ышаналар; икенче яктан Вайкундар килгәнчә, барлык башка бозылган булган дип.[209] Моннан тыш, Аййяважи аерым Аййяважи теологиясе, Аййяважи мифологиясе, Аййяважи изге урыннары, Аййяважи табыну үзәкләре һәм үз этикасы бар. Гәрчә күп газеталар, академик галимнәр һәм аның кайбер тарафдарлары аның турында аны аерым дип танысалар да, күп тарафдарлар аны аерым дин түгел, ә Һинду секта дип таныйлар.[210] Алар Тамил Надуның кабилә диннәренә охшаш ия булу һәм илаһилык мистик практикаларында катнашалар. Шулай ук, аның күп төп ышанулары Адвайта һәм Смартизм кебек Һинду секталарына охшаш. Демография турында сөйләшкәндә, Аййяважи тарафдарлары күбесенчә Көньяк Һиндстанда концентрацияләнгән, гәрчә бөтен Һиндстанда да чагыштырмача кечерәк саннарда булса да. Тамил Надуның Каньякумари һәм Тирунелвели районнарында Аййяважиның табыну үзәге булмаган авылны табу авыр.[211] Дини штаб-фатирдан исемлекләрдән тыш (гәрчә университет газеталарыннан билгеле булганча Аййяважи тарафдарлары бөтен Һиндстан буенча таралган булса да)[17][211] Аййяважи тарафдарларының рәсми саннары юк, гәрчә халык санын алуда алар Һиндулар дип танылса да.

Искәрмәләр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  1. ↑ Аййяважи сүзенең өлеше 'zhi' (ழி) ретрофлекс аппроксиманта булып тора һәм Колкатада Милли Китапханәсе романизациясе буенча Ayyāvaḻi буларак дөрес транслитерацияләнә.
  2. ↑ Singh, Janak (2010). World Religions and the New Era of Science. Rutherford County, Tennessee, US. p. 30. 
  3. ↑ Tha. Krishna Nathan, Ayyaa vaikuNdarin vaazvum sinthanaiyum, p. 62: «அவர் (வைகுண்டர்) மாற்றுப் பிறப்பு பெற்ற நாளே அய்யாவழி சமய மரபு தோற்றம் பெற்ற நாள்(கி.பி.1833) எனக் கூறலாம்.» (The day at which Vaikundar is given rebirth could be considered as the date of origin of the Ayyavazhi religion.)
  4. ↑ N. Vivekanandan, Akilathirattu Ammanai moolamum Uraiyum, Volume 2, p. 97
  5. ↑ Wallis, Graham Harvey [and] Robert J.; J. Wallis, Robert (2010). The A to Z of shamanism. Lanham, Md.: Scarecrow Press. p. 101. ISBN 978-0810876002. https://books.google.com/books?id=Mf-xa4cisbUC&q=Ayyavazhi. Retrieved 4 October 2014. 
  6. ↑ Түбәндәге иртәнге һәм кичке көн саен матбугатта Аййяважи дин буларак карала:
    • Малай Малар (әйдәп баручы кичке Тамил көн саен басмасы), Nagercoil Edition, 4 March 2007, p. 5, «சுவாமி ஊர்வலத்தை அய்யாவழி பக்தர்கள் சமய தலைவர் பால பிரஜாபதி அடிக…» (биредә Аййяважи ('அய்யாவழி சமயம்') «аерым дин» дип атала);
    • Динакаран (Тамил Көн саен басмасы), Nagercoil Edition, 1 March 2007, p. 3: "அய்யாவழி சமய தலைவர் பால பிரஜாபதி அடிகளார் அடிக்கல் நாட்டினார் («Бала Праджапатһи Адикалар, Аййяважи диненең башы … өчен нигез ташын корган…»);
    • Динакаран (Тамил Көн саен басмасы), Nagercoil Edition, 14 February 2011, p. 2: «…தலைமை பதிக்கு வந்த ரவிசங்கர்ஜியை அய்யாவழி சமய தலைவர் பால பிரஜாபதி அடிகளார் வரவேற்றார். („Бала Праджапатһи Адикалар, Аййяважи дине башы монда Свамитһопе патһига килгән Шри Шри Рави Шанкарны каршы алган…“);
    • Дина Тһантһи, Nagercoil Edition, 2/3/2007, p. 5. „மாநாட்டுக்கு அய்யாவழி சமய தலைவர் பால பிரஜாபதி அடிகளார் தலைமை தாங்குகிறார்.“ Тәрҗемәсе — „дини конференцияны Аййяважи диненең җитәкчесе Бала Праджапатһи Адикалар алып бара.“ Бу Һиндстанда әйдәп баручы газеттан яңалык 175-енче Аййя Вайкунда Аватарам турында мәгълүмат бирә, биредә Аййяважи дин дип атала һәм Бала Праджапатһи Адикалар Аййяважи диненең башы дип атала;
    • Тамил Мурасу (4/3/2006), p. 3:»இதையொட்டி குமரி மாவட்டம் சாமி தோப்பில் 'அய்யா வழி சமய' மாநாடு ('Аййяважи дин’е буенча конференция) உள்பட…"
  7. ↑ David, A. Maria (2009). Beyond boundaries : Hindu-Christian relationship and basic Christian communities (First ed.). Delhi: Indian Society for Promoting Christian Knowledge. p. 32. ISBN 9788184650013. 
  8. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern Agency, pp. 111—113,
  9. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern Agency, pp. 160—161.
  10. ↑ R. Ponnu, Sri Vaikunda Swamigal and the Struggle for Social Equality in South India, p. 98.
  11. ↑ R. Ponnu, Sri Vaikunda Swamigal and Struggle for Social Equality in South India, p. 63, «The religious reform of Sri Vaikunda Swamigal left an everlasting influence on South Travancorean society.»
  12. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern Agency, pp. 90-91.
  13. ↑ R. Ponnu, Sri Vaikunda Swamigal and Struggle for Social Equality in South India, p. 86.
  14. ↑ 14,0 14,1 Selvister Ponnumuthan, (1996), The spirituality of basic ecclesial communities in the socio-religious context of Trivandrum/Kerala, India, [[Махсус:Китап чыганаклары/[[[{{{lc}}}|просмотр]]] [[{{fullurl:{{{lc}}}|action=edit}} править]] [[{{fullurl:{{{lc}}}|action=history}} история]] [[{{fullurl:{{{lc}}}|action=watch}} следить]] [обновить]|ISBN 88-7652-721-4]], Editrice Pontificia Università Gregoriana, pp. 77-78
  15. ↑ 15,0 15,1 R. Ponnu, Vaikunda swamigal Ore Avataram, p. 178.
  16. ↑ Dina Malar(Leading Tamil News paper), Nagercoil Edition, 4/3/2005 p. 12: «எனேவ இன்று அய்யா வைகுண்டசாமி வழிபாட்டு ஆலயங்கள் இந்தியா முழுவதும் வேராயிரம் பெற்ற விழுதுகளாய் படந்து ஆறாயிரத்துக்கு மேல் தோன்றி வளர்ந்து வருகிறது» Translated to «So today these worship centers of Vaikunda Sami is spread across India and growing with more than 6000 of them»
  17. ↑ 17,0 17,1 C. Paulose, Advaita Philosophy of Brahmasri Chattampi Swamikal, p. 24, «To propagate his teachings and ideas he opened upon seven Pathis and seven Tangs (The Primary Nizhal Thangals) in Travancore, hundreds of small pagodas (Nizhal Thangals) throughout India.» Accrediting the Worship centers of Ayyavazhi across India and so the Ayyavazhi followers.
  18. ↑ R. Ponnu, Sri Vaikunda Swamigal and Struggle for Social Equality in South India, p. 100, '«At present thousands of Pathis (Nizhal Thangals) are seen throughout South India.»
  19. ↑ Dina Thanthi, (Tamil Daily) Nagercoil Edition, 4 March 2007, p. 23: «The Ayyavazhi followers are highly populated in the districts of Chennai, Virudhunagar, Tirunelveli, Tuticorin and Kanyakumari.»
  20. ↑ Tha. Krishna Nathan, Ayya Vaikundarin Vazhvum Sinthanaiyum, Chapter 4, p. 83: «இதற்கு ஆதாரமாக அய்யா வைகுண்டரைத் தெய்வமாக ஏற்றுக்கொண்ட சுமார் 8000 — க்கும் மேற்பட்ட அய்யாவழிப் பதிகள் தமிழ்நாடு மற்றும் கேரளப்பகுதிகளில் இயங்குவதைக் கூறலாம்.» (This citation was included here from Tamil Wikipedia article)
  21. ↑ Dinakaran, Nagercoil edition, p. 15, 25 February 2007.
  22. ↑ 31st Indian Social Science Congress, A note on People’s Struggles and Movements for Equitable Society 2016 елның 3 март көнендә архивланган., Plenary IV: People’s Struggles and Movements For Gender/ Racial/ Caste-Discrimination-free Equitable Society, p. 47.
  23. ↑ Indian Census 2001 – Population by religious communities (Other Religious Communities). 256, Tamil Nadu.. әлеге чыганактан 19 January 2008 архивланды. 23 January 2008 тикшерелгән.
  24. ↑ Religion (Religion in India). Paragraph 6.. әлеге чыганактан 2009-08-15 архивланды. 7 November 2009 тикшерелгән.
  25. ↑ Swamy, Muthuraj (2016). The Problem with Interreligious Dialogue: Plurality, Conflict and Elitism in Hindu-Christian-Muslim Relations Bloomsbury Advances in Religious Studies. Bloomsbury: Bloomsbury Publishing. p. 52. ISBN 9781474256414. 
  26. ↑ 26,0 26,1 Arisundara Mani, Akilathirattu Ammanai Parayana Urai, 2002, p. 4
  27. ↑ R. Shanmugam, Narayana Kulatthil Narayanar Avataram, p. 188
  28. ↑ Akilathirattu ammanai Arappadanool, First Stage, p. 27, published by Vaikundar Seva Sangam
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 G. Patrick, Religion and Subaltern Agency, Chapter 5, pp. 90-91
  30. ↑ Вайкундар тарихи да, мифик шәхес булып тора. Тарихи Вайкундар (еш ул 'Вайкунта Свами' исеме белән мәгълүм) безнең эраның 1809 һәм 1851 еллар арасында яшәгән шәхескә карый. Акилам мифында әйтелгәнчә Вайкундар Сампуранатһеван (шулай ук Мутһукутти) тәнендә 1833 елда инкарнацияләгән Ходай булган һәм ул 1851 елга кадәр булган . Шулай итеп Акилам буенча, Сампуранатһеван 1809 һәм 1833 еллар арасында яшәгән һәм Вайкундар шуннан соң 1833 елдан 1851 елга кадәр яшәгән Мадисудум Перумал (Сампуранатһеван) тәнендә инкарнацияләгән.
  31. ↑ Life History of Lord Vaikundar. Ayyavazhi.org – Life History. әлеге чыганактан 2007-09-28 архивланды. 31 January 2008 тикшерелгән.
  32. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern Agency, Chapter 6, p. 139.
  33. ↑ thatstamil.oneindia.in ('Ayyavazhi' Sujibala). "...தனிப் பிரிவாக செயல்படத் தொடங்கினர். தங்களது மார்க்கத்திற்கு அய்யா வழி என்றும் பெயரிட்டுக் கொண்டனர்." (... they functioned autonomously. They named their pathway as 'Ayyavazhi'.). 23 January 2008 тикшерелгән.(үле сылтама)Калып:Dead linkКалып:Cbignore
  34. ↑ G. Patrick’s Religion and Subaltern Agency, Chapter 5, p. 91 «However, people from other castes also formed part of the gathering»
  35. ↑ See the LMS Reports gathered in the article Ayyavazhi in reports by Christian missionaries from the book Religion and Subaltern Agency.
  36. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern Agency Chapter 5, p. 91: «By the middle of the nineteenth century, AV (abbreviation of Ayyavazhi) had expanded into a recognisable religious phenomenon, making its presence felt in South Tiruvitankur (Travancore) and in the southern parts of Tirunelveli. From the LMS reports, one gathers the information that AV was spreading with 'extraordinary' speed.»
  37. ↑ LMS Report for the year 1872, p. 107.
  38. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern Agency, Chapter 5, p. 120 «Vaikunda cami chose these disciples as close associates to propagate his teachings and ideas to the people»
  39. ↑ N. Elango and Vijaya Shanthi Elango, Ayya Vaikuntar — The Light of the World Chapter 4, p. 21 «The temple is managed by the Gurus of Lord Vaikuntar’s gurukulam. The Gurus are the descendants of Guru Podukutti.»
  40. ↑ N. Elango and Vijaya Shanathi Elango, Ayya Vaikuntar — The Light of The World Chapter 8, pp. 41-44 (sources).
  41. ↑ V.T. Chellam, Thamizaka Varalarum Panpadum, Chapter 12, p. 493
  42. ↑ (Another view has Akilam published in 1939 and Arul Nool in 1918. This uncertainty results from the unfortunate absence of publication data in early editions of the Arul Nool. Source: N. Vivekanandan, Arul Nool Moolamum Uraiyum).
  43. ↑ N. Vivekanandan, Arul Nool Moolamum Uraiyum.
  44. ↑ 44,0 44,1 N. Elango and Vijaya Shanthi Elango, Ayya Vaikuntar The light of the world, p. 61
  45. ↑ V.T. Chellam,Thamizaka Varalarum Panpadum, Chapter 16, pp. 598—599.
  46. ↑ N. Vivekanandan, Akilathirattu Ammanai Moolamum Uraiyum, Part 1, pp.(additional) 18-23
  47. ↑ 3rd Religious conference. tholthiruma.blogspot.com on News report. 15 April 2009 тикшерелгән.
  48. ↑ Report on declaration of the holiday. Dina Malar. әлеге чыганактан 27 September 2007 архивланды. 3 February 2007 тикшерелгән.
  49. ↑ R. Ponnu, Vaikunda Swamigal Ore Avataram, p. 59.
  50. ↑ Thousands take part in Ayya Vaikundar Avatar day — The Hindu 2016 елның 11 гыйнвар көнендә архивланган., India’s National Daily, 4 March 2012, ' " The government had also declared a restricted holiday on Saturday, for the first time, in the State in view of Ayya Vaikundar Avatar day. " '
  51. ↑ List of public holidays for 2018 announced (13 October 2017). 22 гыйнвар 2018 тикшерелде.
  52. ↑ Dina Thanthi, Nagercoil Edition, 2/3/2007, p. 5. «மாநாட்டுக்கு அய்யாவழி சமய தலைவர் பால பிரஜாபதி அடிகளார் தலைமை தாங்குகிறார்.» Translation — «The religious conference is led by Bala Prajapathi Adikalar, the head of Ayyavazhi religion.»
  53. ↑ N. Elango and Vijaya Shanthi Elango, Ayya Vaikuntar — The Light of the World Chapter 4, pp. 21-22 «The Gurus are Payyan Chella Raj, Bala Prajapathi, Bala Janathipathi, Balalokathipathi, Payyan Sami, Thangapandian, Sekar and others. Bala Prajapathi is the most popular personality among them.»
  54. ↑ www.worldcatlibraries.org (Akilam: vacan̲a kāviyam). Publisher: K Patchaimal, Cāmitōppu.. 23 January 2008 тикшерелгән.
  55. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern Agency, Chapter 5, pp. 118—119 «The author claims that God woke him up during sleep and commissioned him to write it by 'telling' him what to write»
  56. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern Agency, Chapter 5, p. 119 «It is presented as if Vishnu is narrating the whole story to his consort Leksmi»
  57. ↑ Pon. T. Dharmarasan, Akilathirattu, p. 183.
  58. ↑ 58,0 58,1 58,2 N. Vivekanandan, Akilathirattu Ammanai Moolamum Uraiyum, Part-1.
  59. ↑ 59,0 59,1 G. Patrick, Religion and Subaltern Agency, Chapter 5, pp. 119—120
  60. ↑ R. Ponnu, Vaikunda Swamigal Ore Avataram, Ram Publications, pp. 11-12
  61. ↑ 61,0 61,1 C. Paulose, Advaita Philosophy of Brahmasri Chattampi Swamikal, p. 24.
  62. ↑ Chryssides, George (2011). Historical Dictionary of New Religious Movements. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield. p. 48. ISBN 9780810861947. https://books.google.com/books?id=WA12nHRtmAwC&q=Ayya Vaikundar&pg=PA48. 
  63. ↑ R.Shanmugam, Nadar Kulatthil Narayanar Avataram, p. 195
  64. ↑ Singh, editor, L.K. (2008). Indian cultural heritage perspective for tourism. Delhi: Isha Books. p. 123. ISBN 978-8182054752. https://books.google.com/books?id=u21tp_JG9I0C&q=Ayyavazhi. Retrieved 4 October 2014. 
  65. ↑ The New Indian Express(English Daily), Madurai Edition, 3/4/2008.
  66. ↑ www.tsi.org.in (Tourism in Chennai). Temples: "Swamithoppe – Ayya Vaikundar Pathi, religious head quarters of Ayyavazhi.". әлеге чыганактан 9 October 2007 архивланды. 11 October 2007 тикшерелгән.
  67. ↑ N. Elango and Vijaya Shanthi Elango, Ayya Vaikuntar — The Light of the World Chapter 8, p. 41 " The first Pathi is Swamithoppu, the headquarters of Ayyavazhi. «
  68. ↑ N. Elango and Vijaya Shanthi Elango, Ayya Vaikuntar the light of the world, Chapter 6 (Thuvayal Panthy), p. 31
  69. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern Agency, Chapter 5, p. 117 » However, there is also another list which includes Vakaipati in tuvaiyal tavacu’s place "
  70. ↑ N. Elango and Vijaya Shanthi Elango, Ayya Vaikuntar the light of the world, Chapter 8, p. 41 (Panchappathi)
  71. ↑ 71,0 71,1 71,2 Tha. Krishnanathan, Ayya Vaikundarin Vazhvum Sinthanaiyum, p. 108.
  72. ↑ Akilam15:39 «Petti ceelai Uduthu Periya Thirunama Pottumittu»
  73. ↑ Sivakanda Athikara Pathiram, First Act. Source: N. Vivekanandan’s Arul Nool — Moolamum Uraiyum, p. 62
  74. ↑ In the absence of written references, there is a painting at the residence of Bala Prajapathi Adikalar which was considered older, but is not less than 50 years. There are also oral traditions which suggest the same age for this symbol.
  75. ↑ 75,0 75,1 75,2 A. Arisundara Mani, Akilathirattu Ammanai Parayana Urai, pp. (Additional) XII—XIII " Athara thana vilakka attavanai ".
  76. ↑ A. Arisundara Mani, Akilathirattu Ammanai Parayana Urai, p. 374.
  77. ↑ Sahasrara Chakra. malankazlev.com. 8 April 2020 тикшерелгән.
  78. ↑ See this imageФайл:Nelli Nintra Vilai Thangal.png, a Nizhal Thangal constructed in this architectural manner near Marthandam, Tamil Nadu.
  79. ↑ Pulavar. R. Shanmugam’s, (2000), Nadar Kulathil Narayanar Avatharam, Nadar Kulatheebam Publications, p. 207
  80. ↑ N. Vivekanandan, Arul Nool Moolamum Uraiyum, p. 8
  81. ↑ R. Ponnu, Ayya Vaikundar Ore Avatharam, pp. 128—129
  82. ↑ A. Ari Sundara Mani, Akilathirattu Ammanai Parayana Urai, p. 384
  83. ↑ N. Vivekanandan, Akilathirattu Ammanaiyil Vaikunda Suvami Sampooranathevana?, p. 12
  84. ↑ Woldman, Jeanette (2010). Travel guide to other dimensions. (Illustrated ed.). [S.l.]: Woldman. p. 16. ISBN 978-0984531011. 
  85. ↑ A. Ari Sundara Mani, Akilathirattu Ammanai Parayana Urai, pp. 103—121
  86. ↑ N. Vivekanandan, Akilathirattu Ammanai Moolamum Uraiyum, p. 97
  87. ↑ Singh, Janak (2010). World religions and the new era of science. [S. l.]: Xlibris Corp.. p. Hinduism 5. ISBN 978-1453535721. Калып:Self-published inline
  88. ↑ T. Krishnanathan, Ayya Vaikundarin vazvum Sinthanaiyum, pp. 60-61.
  89. ↑ N. Vivekanandan, Akilathirattu Ammanaiyil Vaikunda Suvami Sampooranathevana?, p. 14
  90. ↑ 90,0 90,1 Ari Sundara Mani, Akilathirattu Ammanai Parayan Urai, p. 534
  91. ↑ P. Sundaram Swamigal and K. Ponnumani, Ucchippadippu, pp. 32-33.
  92. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern Agency, Chapter 5, p. 114 « Other verses from Akilattirattu like, 'throw the eighteen castes and the demons into the mountain and the sea', 'do not discriminate between the powerful and powerless', 'the caste would disappear by itself', etc., point to the fact of a considerable indoctrination against the inequalities of Castes.»
  93. ↑ Cf. Ward and Conner, Geographical and Statistical Memoir, p. 133; V. Nagam Aiya, The Travancore State Manual, Volume-2, p. 72.
  94. ↑ The Hindu (The Sree Narayana effect), Credit to reformers: "The first of the social revolutionaries was Vaikunta Swami (1809–1851)." (29 August 2004). 7 февраль 2007 тикшерелде. 2004 елның 27 сентябрь көнендә архивланган. архив күчермәсе, archived from the original on 2004-09-27, retrieved 2020-10-26 
  95. ↑ The Hindu (Communalism an important factor in politics), Great reformers (19 March 2006). 7 февраль 2007 тикшерелде.
  96. ↑ The Hindu – India's National Newspaper (Around the City), AIR programme (6 July 2004). 16 сентябрь 2007 тикшерелде. 2004 елның 10 июль көнендә архивланган. архив күчермәсе, archived from the original on 2004-07-10, retrieved 2020-10-26  This link about a programme by 'All India Radio' includes Ayya Vaikundar as a Social reformer.
  97. ↑ The Hindu – India's National Newspaper (Stargazing), Ayya's story (28 September 2007). 23 гыйнвар 2008 тикшерелде.
  98. ↑ www.education.kerala.gov.in (Towards Modern Kerala). 10th Standard Text Book, Chapter 9, p. 101.. әлеге чыганактан 17 December 2008 архивланды. 23 January 2008 тикшерелгән.
  99. ↑ www.dinamalar.com (Silently spreading Love-flag). Dinamalar (Leading Tamil Daily), 3 March 2008.. әлеге чыганактан 2 December 2008 архивланды. 3 May 2008 тикшерелгән.
  100. ↑ www.tnuniv.ac.in (Tamil Nadu State Council for Higher Education, Social and Cultural History of Tamil Nadu from 1529 to Present day). Reform Movements and National Movement, p. 27. әлеге чыганактан 2007-11-29 архивланды. 16 September 2007 тикшерелгән.
  101. ↑ History of Tamil Nadu from 1800 AD to the Present Day (Bharathidasan University). B.A. History – Course Structure under CBCS, Core Course – V, p. 9.. әлеге чыганактан 29 November 2007 архивланды. 23 January 2008 тикшерелгән.
  102. ↑ www.bdu.ac.in (SOCIAL REFORMERS OF MODERN INDIA). Unit IV. әлеге чыганактан 28 November 2005 архивланды. 7 February 2007 тикшерелгән.
  103. ↑ M. Ilanchezhiyan, Pandiyarkula Nadrakal Kulamurai Kilathal, p. 197.
  104. ↑ 104,0 104,1 A. Sreedhara Menon, A Survey of Kerala History, p. 314
  105. ↑ George D. Chryssides, Historical dictionary of new religious movements, (Publisher: Lanham, Md., Scarecrow Press) 2012, Page 48, Ayyavazhi.
  106. ↑ 106,0 106,1 Immanuel, Kanniyakumari: Aspects and Architects, Chapter 11, pp. 115—116.
  107. ↑ Nadars of South India (www.nadar.org). Vaikunda Swamy opposed the excessive taxes and corvee labour imposed on .... әлеге чыганактан 10 January 2008 архивланды. 23 January 2008 тикшерелгән.
  108. ↑ Akilattirattu Ammanai, published by T. Palaramachandran Nadar, pp. 214, 266
  109. ↑ Akilattirattu Ammanai, published by T. Palaramachandran Nadar, 9th impression, 1989, pp. 119, 120 and 121.
  110. ↑ R. Ponnu, Vaikunda Swamigal Ore Avataram, p. 152
  111. ↑ The Hindu (Jayalalithaa to visit Kanyakumari tomorrow). ' "He (Vaikundar) spearheaded the thol seelai struggle..." ' 3 March 2011.. 3 March 2011 тикшерелгән.
  112. ↑ Republic-day-parade :: Tamil Nadu tableau showing women without blouses draws criticism. 8 февраль 2019 тикшерелде.
  113. ↑ Are the Travancore Kings Nairs?. nairs.org. әлеге чыганактан 2007-09-21 архивланды. 9 September 2007 тикшерелгән. “"It is worth mentioning here that Chattambi Swamikal and Sreenarayana Gurudevan were ardent devotees of Lord Muruka, so also their predecessor Ayya Vaikuntar." This statement says that Chattampi Swamikal and Narayana Guru are the (predecessors or disciples) of Vaikundar”
  114. ↑ Marutwamala: Heritage Site Threatened (www.nairs.org). as two of the great sages and social reformers Chattambi Swamikal and Shree Narayana Gurudevan, born in the leading Nayar and Ezhava communities, lived and did penance here before embarking on their mission of liberating the caste ridden people. They were believed to be influenced by the teachings of Ayya.. әлеге чыганактан 29 December 2007 архивланды. 23 January 2008 тикшерелгән.
  115. ↑ 115,0 115,1 115,2 115,3 G. Patrick, Religion and Subaltern Agency, pp. 116—117
  116. ↑ Sujibala without a blouse in Ayyavazhi (Preview about the Film 'Ayyavazhi') (www.tamilstar.com). Now there are thousands of temples erected in honour of Vaigundaswamy.. әлеге чыганактан 18 August 2007 архивланды. 23 January 2008 тикшерелгән.
  117. ↑ Nallakannu Watches Ayyavazhi (www.kollywoodtoday.com). Now there are thousands of temples erected in Honour of Vaigundaswamy.. 9 June 2008 тикшерелгән.
  118. ↑ C. Paulose, Advaita Philosophy of Brahmasri Chattampi Swamikal, p. 24, «To propagate his teachings and ideas he opened up 7 Pathis and 7 Tangs (The Primary Nizhal Thangals) in Travancore as well as hundreds of small pagodas (Nizhal Thangals) throughout India.» Accrediting the Worship centers of Ayyavazhi across India and so the Ayyavazhi followers.
  119. ↑ R. Shanmugam, Nadar Kulathil Narayanar Avatharam, p. 192, «நாடெங்கும் உள்ள நிழல் தாங்கல்களுக்கெல்லாம் தலைமைப் பதி, குமரி மாவட்டதில் முன்கூறிய சாமிதோப்பு என்ற ஊரில் இருக்கிறது.» («The headquarters of all these Nizhal Thangals which are found across the country, is at the place called Swamithoppe as told earlier.»)
  120. ↑ Tha. Krishna Nathan’s, Ayyaa vaikuNdarin vaazvum sinthanaiyum (Tamil), Chapter 4, p. 83: «இதற்கு ஆதாரமாக அய்யா வைகுண்டரைத் தெய்வமாக ஏற்றுக்கொண்ட சுமார் 8000 — க்கும் மேற்பட்ட அய்யாவழிப் பதிகள் தமிழ்நாடு மற்றும் கேரளப்பகுதிகளில் இயங்குவதைக் கூறலாம்.» (This citation is from a Tamil Wikipedia article)
  121. ↑ From the following reports: James Town Mission District for 1863, Neyoor Mission District for 1869, Santhapuram Mission District for 1858, Nagercoil Mission District for 1864, from the ARTDC for the respective years.
  122. ↑ N. Elango and Vijaya Shanthi Elango, Ayya Vaikuntar — The Light of the World, pp. 41-44
  123. ↑ Boundaries, Beyond (2009). Hindu-Christian Relationship and Basic Christian Communities. Delhi: ISPCK. p. 32. ISBN 978-8184650013. https://books.google.com/books?id=YYlC_qF_eB0C&q=Ayyavazhi. Retrieved 4 October 2014. 
  124. ↑ R. Ponnu, Vaikundacuvamikal Valvum Valikattalum, p. 71.
  125. ↑ P. Sarvesvaran, Sri Vaikunda Swami— A Forgotten Social Reformer, p. 8.
  126. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern Agency Chapter 5, p. 118. Вайкунтачами Четтикудийиррупу, Агастисварам, Палур, Чундавилай, Вадаливилай, Кадампанкулам һәм Пампанкуламда бу нилатанкалкалларның җидесен нигезләгән.
  127. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern Agency Chapter 5, p. 118.
  128. ↑ Journal of Dharma (1985), Published by 'Center for the Study of World Religions', Dharmaram College, Bangalore.
  129. ↑ 129,0 129,1 T. Krishnanathan, Ayya Vaikundarin Vazhvum Sinthanaiyum, p. 112.
  130. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern agency, Chapter 5, p. 120
  131. ↑ 131,0 131,1 Mani Bharathi, Akilathirattu Ammanai Vilakka Urai (Part — 2).
  132. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern agency, 'The Religious Phenomenon of Ayya Vali', p.119.
  133. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern Agency, pp. 120—121.
  134. ↑ P. Sundaram Swamigal and K. Ponnu Mani, Ayya Vaikunta Nathar Jeevacharithram, pp. 20-21
  135. ↑ 135,0 135,1 N. Vivekanandan, Akilathirattu Ammanaiyil Vaikunda Suvami Sampooranathevana?, pp.10-20.
  136. ↑ N. Vivekanandan, Akilathirattu Ammanai Moolamum Uraiyum, pp. 190—191.
  137. ↑ 137,0 137,1 Arisundara Mani, Akilathirattu Ammanai Parayana Urai, p. (additional) v. To be noted, Whole contents of this book is written including the heavy details to 'mere noted' Akilam concepts from Hindu scriptures.
  138. ↑ V.T. Chellam, Thamizaka Varalarum Panpadum, Chapter 12, p. 493
  139. ↑ M. Winslow (1869), A Comprehensive Tamil and English Dictionary, American Mission Press (Madras), [[Махсус:Китап чыганаклары/[[[{{{lc}}}|просмотр]]] [[{{fullurl:{{{lc}}}|action=edit}} править]] [[{{fullurl:{{{lc}}}|action=history}} история]] [[{{fullurl:{{{lc}}}|action=watch}} следить]] [обновить]|ISBN 81-206-0001-0]], p. 185
  140. ↑ V.T. Ramasupramaniyam, Thirumagal Thamizhagarathi, p. 210
  141. ↑ Narmadavin Thamizh Agarathi, p. 173.
  142. ↑ The Devil What Does He Look Like?. Millennial Mind Pub. 2012. p. 43. ISBN 978-1589826625. https://books.google.com/books?id=SD6-YKBqGr0C&q=Ayyavazhi. Retrieved 4 October 2014. 
  143. ↑ Arisundara Mani, Akilathirattu Ammanai Parayana Urai, Chapter 1, p. 36, «Kroni is nothing but a subtle revelation of spiritual ignorance.»
  144. ↑ Tha. Krishna Nathan, Ayyaa vaikundarin vaazvum sinthanaiyum, Chapter 4, p. 74.
  145. ↑ Dina Malar (Kanyakumari District). Ayya Vaikundar Avathara Dina Vizha. әлеге чыганактан 2007-09-27 архивланды. 5 March 2007 тикшерелгән.
  146. ↑ www.ayyavazhi.org (Festivals). Thiru Edu Vasippu. әлеге чыганактан 24 December 2007 архивланды. 11 November 2007 тикшерелгән.
  147. ↑ Tha. Krishna Nathan, Ayyaa vaikundarin vazhvum sinthanaiyum, Chapter 4, p. 70.
  148. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern Agency, p. 19
  149. ↑ The Quarterly Journal of the Mythic Society 2016 елның 29 июнь көнендә архивланган. (1986), Published by 'Mythic Society', Bangalore, India, v.77 (1986).
  150. ↑ 150,0 150,1 T. Krishnanathan, Ayya Vaikundarin Vazhvum Sinthanaiyum, pp. 93-96.
  151. ↑ Akilathirattu p. 252: «the eighteen castes gathered in one place and bathed from the same well.»
  152. ↑ N. Amalan, Ayya Vaikundar Punitha Varalaru, Akilam Publications, 86-87: «முத்திரிபுகளை (மும்மலம்) போக்க முத்திரிக்கிணற்றில் பதம் விட்டுக்கொள்ள வேண்டும்».
  153. ↑ The LMS Report for the year 1847, pp. 88-89: «They take no medicine; but rub ashes on the forehead and drink cold water as the cure for all their diseases.»
  154. ↑ A. Ari Sundaramani, Akilathirattu Ammani Parayana Urai, p. 485.
  155. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern Agency, p. 137.
  156. ↑ 156,0 156,1 156,2 T. Krishnanathan, Ayya Vaikundarin Vazhvum Sinthanaiyum, pp. 61-65.
  157. ↑ Pon. T. Dharmarasan, Akilathirattu, Chapter 3, p. 30.
  158. ↑ «He created a Veda (scripture) of his own intention». — Akilam5:571
  159. ↑ Arisundara Mani, Akilathirattu Ammanai Parayana Urai p. 470.
  160. ↑ Akilam 12:151 — «Poorana Vetha Purana mun akamangkal»
  161. ↑ R. Ponnu, Vaikunda Swamikal Ore Avataram, pp. 114—116.
  162. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern agency Chapter 6, p. 151, «A reading of the mythography of AV makes explicit the fact that the essence of this vision is an account of a history — a past, a present, and a future — constructed by weaving together of empirical facts as well as mythical accounts.»
  163. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern agency Chapter 6, p. 151, «It is fitting to analyse and see how these basic concepts have been woven together to give a symbolic vision which is at once religious and social.»
  164. ↑ Pon. T. Dharmarasan, Akilathirattu, Introduction, p. 1.
  165. ↑ Akilam8:Thiru Nadana Ula −6th&11th Venpaas (a species of verse).
  166. ↑ Samuel Zecharia (1826—1906), one of the prominent pastors of the London Mission Society, testifies to the existence of this well in his book titled The London Missionary Society in South Travancore 1805—1855, Nagercoil: LMS Press, 1897, p. 201.
  167. ↑ M.S.S. Pandiyan, Meanings of 'Colonialism and 'Nationalism p. 180.
  168. ↑ LMS Report for 1838, p. 71 says «About 70 families of this sect, having subsequently established a community of goods, removed under the guidance of a man of some influence to a part of the seashore of Tinnevelly, where they erected huts, performed frequent ablutions, and often assembled to hear the dreams and vision of their leader and to witness the miracles he was said to perform.»
  169. ↑ A. Rajagopal(2004), Vaikundar Narayanarin Santravar Avataram, Page 3-4
  170. ↑ A.S Ahimohanan(2012), Susupthi Masika, A Study on the Sacred Book Akilathirattu Ammanai —- the secrets of the universe decoded. Pages 40-41
  171. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern Agency, Chapter 6, p. 151 «Canror (Santror) is a name that stands for a people who are the subject of the religious vision of AV (Ayyavazhi)»
  172. ↑ 172,0 172,1 G. Patrick, Religion and Subaltern Agency, Chapter 6, pp. 151—152.
  173. ↑ [https://web.archive.org/web/20080127144306/http://nadar.kuttyjapan.com/nadar-who-are-they.asp Nadar Community – Who Are they] (Nadars – Where they live? what they do? reason behind their success). "Nadars are one of the earliest inhabitants of our land, Bharat, which was later called by the Arabs as 'Al Hind'. In biblical times they were known as the 'People of Five Rivers'.". әлеге чыганактан 27 January 2008 архивланды. 23 January 2008 тикшерелгән.
  174. ↑ R. Ponnu, Sri Vaikunda Swamigal and the Struggle for Social Equality in South India, p. 23, line 5.
  175. ↑ A. Arisundara Mani, Akilathirattu Ammanai Parayana Urai, Chapter 3, p. 92.
  176. ↑ Pon. T. Dharmarasan, Akilathirattu, Chapter 3, p. 25.
  177. ↑ A. Arisundara Mani, Akilathirattu Ammanai Parayana Urai, Chapter 3, p. 90.
  178. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern Agency, Chapter 6, p. 159 says, «AV, having emerged in a context of distress, proposes an emancipatory utopia under the banner of tarmayukam.»
  179. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern Agency, Chapter 5, p. 109 says, «Akilattirattu begins its narration by stating that the account contained in it is the story of God coming into this kaliyukam to transform it into tarmayukam and to rule over it.»
  180. ↑ G. Patrick’s Religion and Subaltern Agency, Chapter 6, p. 159 says, «The core of the proposal was that Vaikuntacami had come to establish and rule over a tarmayukam in the place of the kaliyukam.»
  181. ↑ Ramasamy, SM. (2006). [https://books.google.com/books?id=5gEBfvCBclUC&q=Ayyavazhi Geomatics in tsunami]. New Dehli: New India Publ. agency. p. 4. ISBN 8189422316. https://books.google.com/books?id=5gEBfvCBclUC&q=Ayyavazhi. Retrieved 4 October 2014. 
  182. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern Agency, Chapter 6, p. 161, «Yet another point to be taken note of in the symbolic vision of AV is its conception of time. AV gives a list of seven aeons, and, at the end of it, postulates a tarmayukam that is to exist eternally …»
  183. ↑ Ari Sundara Mani, Akilathirattu Ammanai Parayana Urai, pp. 657—658
  184. ↑ Mani Bharathi, Akilathirattu Vilakka Urai (Part 2), pp. 300—301
  185. ↑ Courtney, Tom (2011). Walkabout Northern California : hiking inn to inn (1st ed.). Birmingham, AL: Wilderness Press. p. 196. ISBN 978-0899976587. https://books.google.com/books?id=MQZLAQAAQBAJ&q=Ayyavazhi. Retrieved 4 October 2014. 
  186. ↑ World's Best Hikes: Epic Trails. National Geographic Society.
  187. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern Agency, p. 214
  188. ↑ T. Kirushnanathan, Ayya Vaikundarin Vazvum Sinthanaiyum, p. 63.
  189. ↑ T. Krishnanathan, Ayya Vaikundar Vazhvum Sinthanaiyum, p. 106
  190. ↑ N. Vivekanandan, Akilathirattu Ammanai Moolamum Uraiyum, Part 1, p. 315
  191. ↑ N. Vivekanandan, Akilathirattu Ammanai Moolamum Uraiyum, Part 1, p. 321
  192. ↑ Pon. T. Dharmarasan, Akilathirattu, p. 52
  193. ↑ A. Arisundara Mani, Akilathirattu Ammani Parayan Urai, pp. 270—271
  194. ↑ 194,0 194,1 A. Arisundara Mani, Akilathirattu Ammani Parayan Urai, pp. 288—289
  195. ↑ A. Arisundara Mani, Akilathirattu Ammani Parayan Urai, pp. 290—291
  196. ↑ 196,0 196,1 G. Patrick, Religion and Subaltern Agency, p. 119
  197. ↑ N. Vivekanandan, Akilathirattu Ammanai Moolamum Uraiyum, Part 1, p. 427
  198. ↑ Akilam8:Thiruvasakam — 1 (As per Akilam this Thiruvasakam is written down by Sarasvathi because the previous religious ideas and scripture were destroyed by Kaliyan.)
  199. ↑ 199,0 199,1 199,2 Vaikundar Seva Sangham’s,Ayya Vaikundar 170th Avathar-Special Edition, The activities of Nizhal Thangals, pp. 2-4.
  200. ↑ Arisundara Mani, Akilathirattu Ammanai Parayana Urai, Chapter 1, p. 1, «Sreehari who is known as Athi Narayana is praised as Ayya.»
  201. ↑ 201,0 201,1 R. Shunmugam, Nadar Kulathi Narayanar Avataram, pp. 189—191
  202. ↑ Samithopu Ayya Vaikunda Suvami 172-vathu avathara thina vizha, Thina Malar vazangkum Avathara Thina vizha Sirappu Malar, p. 3, « … but it is questionable that how many people know that. Every one who came to know newly about Ayya wonders and …» Bala Prajapathi Adikalar writes about Vaikundar.
  203. ↑ Court Judgement, District Court, Nagercoil, Case: O.S. No.80/1110, «The doctrines and the philosophic basis of this cult are not clearly known. Not even the 2nd defendant who is one of the hereditary high priests in the temple (Swamithope Pathi) and who enjoys the Gurusthanam of the community is able to throw much light on the question, whether there are any essential or fundamental differences between the Narayanaswamy margom (Ayyavazhi) and the Popular Hinduism»
  204. ↑ Bergunder, Michael; Frese, Heiko (2011). Ritual, caste, and religion in colonial South India. Delhi: Primus Books. p. 136. ISBN 978-9380607214. https://books.google.com/books?id=OcEM2IsnA1AC&q=Ayya Vaikundar&pg=PA136. Retrieved 4 October 2014. 
  205. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern Agency, «Rituals», p. 98.
  206. ↑ Akilattirattu Ammanai (T. Palaramachandran Nadar), p. 180.
  207. ↑ T. Krishnanathan, Ayya Vaikundarin Vazhvum Sinthanaiyum, pp.62-63.
  208. ↑ R. Ponnu, Vaikunda Swamikal Ore Avataram, pp.163-178.
  209. ↑ G. Patrick, Religion and Subaltern Agency, «Ayya Vali — A New and Singular Religious Phenomenon» , p. 120.
  210. ↑ See Bagavathikan, M. Raj (10 February 1999). Ayya Vaikuntar. әлеге чыганактан 14 February 2008 архивланды. 13 January 2008 тикшерелгән.
  211. ↑ 211,0 211,1 R. Ponnu, Sri Vaikunda Swamigal and the Struggle for Social Equality in South India, p. 100.

Сылтамалар

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]


 Бу мәкалә Татар Википедиясенең сайланган мәкаләләр рәтенә керә.
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Айяяважи&oldid=4254206