Yamaçüstü, Yusufeli
| Yamaçüstü | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Yamaçüstü Yamaçüstü'nün Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Yusufeli |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 2332 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 270 |
| Zaman dilimi | UTC 03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08820 |
Yamaçüstü, Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Eski adı Çorgens ya da Çörgens'tir. Osmanlılar köyü Gürcülerden ele geçirdiği için bu ad Gürcüce Çorgensi'den (ჩორგენსი) girmiş olmalıdır.[4] Köyün adı 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde de Çorgens (چوركنس) biçiminde yazılmıştır.[5]
Çorgensi'deki kale ve kilise kalıntısı, buranın eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir.[6] Orta Çağ'da Gürcistan'ın güneybatı bölgesini oluşturan tarihsel Tao bölgesinde yer alan Çorgensi, Samtshe Atabeyliği sınırları içindeyken 1549 yılındaki Gürcistan seferiyle Osmanlıların eline geçti. Erken dönem Osmanlı kayıtlarında Çorgensi, Çorgens-i Ulya (Yukarı Çorgensi) ve Çorgens-i Süfla (Aşağı Çorgensi) olmak üzere iki ayrı köy olarak geçer. Daha sonra Yukarı Çorgensi'ye Küçük Çorgensi, Aşağı Çorgensi'ye Büyük Çorgensi de denmiştir.
1555 tarihli Osmanlı tahrir defterine göre Peterek sancağında yer alan Çorgens-i Ulya'nın nüfusu 28 haneden (152 kişi), Çorgens-i Süfla'nın nüfusu ise 17 haneden (88 kişi) oluşuyordu. Hostaval ve Namkes, Çorgens-i Ulya köyünün mezralarıydı. 1574 tarihli tahrir defterine göre Çorgens-i Ulya'da 86 hane (456 kişi), Çoregns-i Süfla'da 12 hane (63 kişi) yaşıyordu. 1555 ve 1574 tarihli tespitlere göre köyün nüfusunun tamamı Hristiyanlardan oluşuyordu. Her iki köyde buğday, arpa, darı tarımı ve arıcılı yapılıyor, koyun ve domuz besleniyordu. Çorgens-i Ulya ile Çorgens-i Sufla'nın tek köy olarak kaydedildiği 1652 yılında Çorgensi köyünde sadece 6 hane (30 kişi) Hristiyan olarak kalmıştır.[7]
Vergi ve askere alma amacıyla Osmanlı idaresinin 1835 yılında yaptığı nüfus tespitinden Çorgensi'de (Yukarı Çorgensi) 73 hanede 224 erkek, Çorgens-i Süfla'da 36 hanede 180 erkek kaydedilmiştir. İki köyün 109 hane ve 404 erkenden oluştuğu anlaşılmaktadır. Erkek sayısı kadar kadın eklenince iki köyde 808 kişinin yaşadığı ve hane başına ortalama 7,4 kişinin düştüğü ortaya çıkar.[7]
Yukarı Çorgensi ile Aşağı Çorgensi, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Çorgens adı altında, Artvin vilayetinin Yusufeli kazsının merkez nahiyesine bağlı tek köy olarak kaydedilmiştir.[5] 1935 genel nüfus sayımıdan "Çörkens" olarak geçen köyün nüfusu 1.015 kişiden oluşuyordu. Bu tarihte Yusufeli Erzurum vilayetine bağlanmıştı.[8] Çorgensi, Çörgens veya Çörkens, "yabancı kökten geldiği" için 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Yamaçüstü olarak değiştirilmiştir.[9] Bununla birlikte köyün eski adı yeni adıyla birlikte "Yamaçüstü (Çörgenis)" biçiminde resmî kayıtlarda kullanılmıştır.[10]
Çorgensi köyündeki iki tarihsel yapıdan biri olan Çorgensi Kilisesi, Küçükçorgens mahallesindedir. Bugün yıkık halde olan tek nefli kilisenin kalan duvarlarının yüksekliği 2.5 metreyi bulmaktadır. Diğer tarihsel yapı Çorgensi Kalesi ise, Dere mahallesinde bir kayanın üzerinde yer almaktadır. Orta büyüklükteki kale kaba taşlarla harç kullanılarak inşa edilmiştir.[6]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Yamaçüstü köyü, Artvin il merkezine 154 km, Yusufeli ilçe merkezine 48 km uzaklıktadır.[11]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 257[2] |
| 2020 | 270[2] |
| 2019 | 273[2] |
| 2018 | 290[2] |
| 2017 | 255[2] |
| 2016 | 267[2] |
| 2015 | 292[2] |
| 2014 | 306[2] |
| 2013 | 337[2] |
| 2012 | 360[2] |
| 2011 | 377[2] |
| 2010 | 403[2] |
| 2009 | 416[2] |
| 2008 | 438[2] |
| 2007 | 576[2] |
| 2000 | 653[11] |
| 1990 | 907[11] |
| 1985 | 988[11] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Yamacustu, Turkey Page". Fallingrain.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Yusufeli Yamaçüstü Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 118, ISBN 9789941478178.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 82.
- ^ a b 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2017, s. 89 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ a b Taner Artvinli, Yusufeli Külliyâtı, İstanbul, 2013, 2 cilt, I. cilt, s. 372-373, ISBN 9786058624818.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 94" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Nisan 2021.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 636". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2021.
- ^ "1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981" (PDF). 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Nisan 2021.
- ^ a b c d "Yamaçüstü Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.