Wojciech Witold Jaruzelski
| Wojciech Witold Jaruzelski | |
|---|---|
| |
| 1. Polonya cumhurbaşkanı | |
| Görev süresi 19 Temmuz 1989 - 21 Aralık 1990 | |
| Başbakan | Mieczysław Rakowski Czesław Kiszczak Tadeusz Mazowiecki |
| Yerine geldiği | Kendisi Devlet Konseyi Başkanı olarak |
| Yerine gelen | Lech Wałęsa |
| 6. Polonya Devlet Konseyi Başkanı | |
| Görev süresi 6 Kasım 1985 - 19 Temmuz 1989 | |
| Yerine geldiği | Henryk Jabłoński |
| Yerine gelen | Kendisi Cumhurbaşkanı olarak |
| Polonya Başbakanı | |
| Görev süresi 11 Şubat 1981 - 6 Kasım 1985 | |
| Başkan | Henryk Jabłoński (Devlet Konseyi Başkanı) |
| Başbakan | Zbigniew Messner Mieczysław Rakowski |
| Yerine geldiği | Józef Pińkowski |
| Yerine gelen | Zbigniew Messner |
| 6. PUWP Birinci Sekreteri | |
| Görev süresi 18 Ekim 1981 - 29 Temmuz 1989 | |
| Yerine geldiği | Stanisław Kania |
| Yerine gelen | Mieczysław Rakowski |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 6 Temmuz 1923 Kurów, İkinci Polonya Cumhuriyeti |
| Ölüm | 25 Mayıs 2014 (90 yaşında) Varşova, Polonya |
| Partisi | Demokratik Sol İttifak (c. 1999-) |
| Diğer siyasi bağlantıları |
Polonya İşçi Partisi (1944-1948) Polonya Birleşik İşçi Partisi (1948-1990) |
| Evlilik(ler) | Barbara Jaruzelska |
| Çocuk(lar) | Monica |
| Mesleği | Asker |
| Dini | Yok (Ateizm) |
| Ödülleri | Virtuti Militari, Polonia Restituta, Valor Haçı |
| İmzası | 
|
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  Polonya
|
| Branşı | Polonya Halk Ordusu |
| Hizmet yılları | 1943-1989 |
| Rütbesi | Orgeneral |
| Çatışma/savaşları | II. Dünya Savaşı Berlin Muharebesi |
Wojciech Witold Jaruzelski (6 Temmuz 1923 - 25 Mayıs 2014), 1981-1989 arasında devlet başkanı, 1989-1990'da cumhurbaşkanı olan Polonyalı komünist asker, devlet adamı.
Gençliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Varşova'nın banliyölerinden Bielany'deki bir yüksekokulda öğrenim gördü. II. Dünya Savaşı başlayınca ailesiyle birlikte Kızıl Ordu'nun işgal ettiği bölgede kaldı. Tutsak olarak götürüldüğü Kazakistan'daki Karaganda kömür madenlerinde çalıştı. 1943'te SSCB'de oluşturulan Polonya ordusuna katıldı; daha sonra da Almanya'ya karşı yürütülen savaşta görev aldı.
Savaştan sonra
[değiştir | kaynağı değiştir]
Savaştan sonra Polonya Yüksek Piyade Okulu'nu, sonra da Genelkurmay akademisini parlak derecelerle bitiridi. 1947'de Polonya Birleşik İşçi Partisi'ne (Polska Zjednoczona Partia Robotnicza - PZPR) üye oldu. Ordu ve parti içinde sürekli yükseldi; silahlı kuvvetler merkezi siyasal kurul başkanlığı (1960-1965), savunma bakanı yardımcılığı (1962-1968) ve genelkurmay başkanlığı (1965-1968) yaptı. Mart 1968'de savunma bakanlığına atandı. 1964'te PZPR'nin Merkez Komitesi, 1971'de ise Politbüro üyesi oldu; bu görevlere 1975 ve 1981'de yeniden seçildi.
Solidarność'a karşı
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu dönemde Solidarność olarak da bilinen Dayanışma Sendikasınin gittikçe artan baskısı karşısında parti içinde beliren derin görüş ayrılıkları nedeniyle Merkez Komitesi, partinin parçalanmasını önleyecek ve partiyi içine düştüğü güç durumdan çıkararak eski konumuna kavuşturabilecek tek Politbüro üyesi olarak Jaruzelski'yi göreve getirdi. Böylece Jaruzelski 11 Şubat 1981'de başbakan, 18 Ekim 1981'de de partinin birinci sekreteri seçildi. Savunma bakanlığı görevini de sürdüren Jaruzelski, Dayanışma hareketini bastırmak ve istikrarı sağlamak amacıyla[1] 13 Aralık 1981'de sıkıyönetim ilan etti. Dayanışma önderleriyle siyasi muhalifleri kitle halinde tutuklattı. Temmuz] 1983'te sıkıyönetimi kaldırdıysa da, Polonya hükûmeti ve parti içindeki güçlü konumunu sürdürdü. 1985'te başbakanlık görevini bırakarak Devlet Konseyi başkanlığını üstlendi.
Çöküş
[değiştir | kaynağı değiştir]
Jaruzelski, durgunluk içindeki Polonya ekonomisini canlandırmakta siyasal muhalefeti bastırmaktaki kadar başarılı olamadı. 1988'de tutum değiştirdi ve yasadışı ilan edilmiş Dayanışma ile hükûmet arasında görüşmelerin başlatılmasını onayladı. Bu görüşmeler Nisan 1989'da, Polonya'nun siyasal sisteminde kapsamlı reformlar yapılmasını, Dayanışma'nın yasallaşmasını, yeniden düzenlenen parlamento için serbest seçimlere gidilmesi ve o güne değin törensel bir konumu olan cumhurbaşkanlığının güçlü yürütme yetkileriyle donatılmasını öngören bir anlaşmayla sonuçlandı. Jaruzelski Temmuz 1989'da parlamento tarafından cumhurbaşkanı seçildi ve PZPR'deki bütün üst düzey görevlerinden çekildi. Aralık 1990'da Lech Walesa'nın cumhurbaşkanı seçilmesiyle, Jaruzelski komünistlerin elindeki son iktidar mevkiini de muhalefete bırakmış oldu. 1991'de ordu hizmetinden de emekliye ayrıldı. 25 Mayıs 2014 tarihinde, 90 yaşında uzun zamandır savaştığı hastalığa yenik düşerek hayata veda etti.[2][3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Jaruzelski yıllar sonra verdiği röportajda ülkesini Sovyet işgalinden kurtarmak için sıkıyönetim ilan ettiğini söylemektedir. Konu derinlemesine incelendiğinde çok yönlü bir karmaşık yapı karşıya çıkmaktadır. Buna göre Sovyetler Birliği Polonya'nın Solidarność iktidarına geçmesini kabul edemez olsa da özellikle Sovyet-Afgan Savaşının artan kayıpları ve ekonomik sıkıntılar yüzünden çok kapsamlı bir işgal anlamına gelecek olan Polonya'nın işgalini göze alacak durumda değildir. Bu duruma rağmen Varşova Paktı ülkeleri Polonya sınırında askeri tatbikatlar yapmış ve Jaruzelski'yi sıkıyönetim ilan etmesi için zorlamaya çalışmıştır. Jaruzelski ise olası bir sıkıyönetim ilanında Polonya ordusunun kendisine bağlılığını güvenceye almak istemiş ve buna yönelik hazırlıklar yapmıştır. Jaruzelski, iktidarına yönelik en büyük tehdit olan Solidarność'u ancak bir sıkıyönetim ile etkisiz hale getirebileceğini bilerek gergin ortamı kullanmıştır. Ancak tarihçiler arasında konuyla ilgili hala bir fikir birliği sağlanamamıştır. Rosenberg, Tina, The Haunted Land, Vintage Books, 1995 s.216
- ^ Poland's last Communist leader Wojciech Jaruzelski dies. 25 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 25 May ıs2014, BBC News.(İngilizce)
- ^ Poland's Gen. Wojciech Jaruzelski dies at 90. 6 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Warsaw, Poland (AP), 25 Mayıs 2014. (İngilizce)
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Józef Pińkowski |
Polonya Başbakanı 1981-1985 |
Sonra gelen: Zbigniew Messner |
| Önce gelen: Henryk Jabłoński |
Polonya Devlet Konseyi Başkanı 1981-1989 |
Sonra gelen: Kendisi Polonya Cumhurbaşkanı olarak |
| Önce gelen: ' |
Polonya Cumhurbaşkanı 1989-1990 |
Sonra gelen: Lech Wałęsa |
| Parti siyasi görevi | ||
| Önce gelen: Stanisław Kania |
Polonya Birleşik İşçi Partisi Birinci Sekreteri 1981-1989 |
Sonra gelen: Mieczysław Rakowski |
Polonya devlet başkanları | ||
|---|---|---|
| Polonya Cumhuriyeti (1918-1939) |  | |
| Polonya sürgün hükümeti (1939-1990) | ||
| Polonya Halk Cumhuriyeti (1944-1990) | ||
| Polonya Cumhuriyeti (1990-) | ||
