Tuyuğ

Tuyuğ, Türklerin Divan şiirine kazandırdığı nazım şeklidir.

Yapısı

Maninin Divan edebiyatındaki karşılığı sayılabilir. Klasik Türk Edebiyatında aruzun fâilâtün fâilâtün fâilün kalıbıyla yazılan dört dizelik milli bir nazım biçimidir. Tek dörtlükten oluşur. Kafiyelenişi rubaiyle aynıdır: aaxa. Genellikle lirik tarzda olan ve aaaa şeklinde kafiyelenen tuyuğlara "Musarra Tuyuğ" denir. Manide olduğu gibi, cinaslı uyak kullanılır. Halk şiirinde 11′li kalıpla söylenen mani biçimindeki şiirlere de tuyuğ denir. Aruzun yalnız "fâilâtün - fâilâtün - fâilün" kalıbıyla yazılır.

Rubaide işlenen konular tuyuğda da işlenir. 14. yüzyıl şairi Kadı Burhanettin bu türün kurucusu sayılır. Çağdaşı şair Nesimi ve 15. yüzyıl şairi Ali Şir Nevai bu türde çokça ürün vermişlerdir.

Özellikleri

1. Divan Edebiyatına Türklerin kazandırdığı bir nazım şeklidir.
2. Kafiye düzeni aaxa ya da aaaa şeklindedir. (manide de öyle)
3. Dört dizeden oluşur.
4. Tuyuğlarda genellikle cinaslı kafiye kullanılır.
5. Tuyuğda, mani ve rubaide olduğu gibi önemli bir fikir söylenmeye çalışılır. Bu nedenle zor söylenen şiirlerden sayılır.
6. Mahlassız bir şiirdir.
7. Kadı Burhaneddin ve Nesimî bu türün ustalarıdır.

Not: Halk Edebiyatındaki maninin karşılığıdır.

Dîlberin işi itâb u nâz olur

Çeşmi cadû, gamzesi gammâz olur

Ey gönül sabret, tahammül kıl ana

Yâre erişmek işi az az olur

Kadı Burhaneddin  :

Rubaide işlenen konular tuyuğda da işlenir. 14. yüzyıl şairi Kadı Burhanettin bu türün kurucusu sayılır. Çağdaşı Nesimi ve 15. yüzyıl şairi Ali Şir Nevai bu türde çokça ürün vermişlerdir.

Dış kaynaklar

• Pala, İskender (1999 27.bas. 2016), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul:Kapı Yayınları, ISBN 9758950218, Sayfa:390-391
• Dilçin, Cem (1983) Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları ISBN 9789751604897
• Muallim Nâci, (haz. M. A. Yekta Saraç), (2004) Edebiyat Terimleri: Istılahât-ı Edebiyye, İstanbul:
• Tural, Sadık Kemal (ed.) (2001, 2003, 2004, 2005, 2006), Türk Dünyası Edebiyat Terimleri ve Kavramları Ansiklopedik Sözlüğü 5 Cilt, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, ISBN 3995000025722
• Kabaklı, Ahmet (1973) Türk Edebiyatı 3 Cilt, İstanbul:Türkiye Yayınevi
• İpekten, Haluk, (1997, 14.bas.: 2011) Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, Ankara: Dergah Yayınları ISBN 9759953539

Dış bağlantılar

• Öztoprak, Nihat (2012) "Tuyuğ", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. c.41 say. 450-451 Online: [1]
• Kızıltunç, Recai (2008) "Türk Edebiyatında Tuyuğ ve Bazı Problemleri", Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Sayı 37; Erzurum: Sayfa 107-126; Online: TURK EDEBIYATI/ recai_kiziltunc_turk_edebiyati_tuyug.pdf