İçeriğe atla

Tenge

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Kazakistan Tengesi
(Kazakça): Qazaq teñgesi
Tenge 200 Tenge
Tenge 200 Tenge
ISO 4217 Kodu KZT
Kullanıcı(lar)  Kazakistan
Altbirim
1/100 tıyn (тиын)
Sembol ₸
Madenî paralar 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100, 200 tenge
Banknotlar 200, 500, 1,000, 2,000, 5,000, 10,000, 20,000 tenge
Merkez bankası Kazakistan Ulusal Bankası
Website www.nationalbank.kz

Tenge (Kazakça: teñge, sembolü:₸ ISO 4217 kodu: KZT), Kazakistan'ın para birimidir. Ülkenin SSCB'den ayrılması sonucu ekonominin yeniden yapılandırılması ve 1993 yılında ulusal para birimi olan tenge, Kazakistan Ulusal Bankası tarafından tedavüle sürüldü.[1] Kazakistan'ın bağımsız bir ekonomik gelişme yolunda ilerleme çabaları 1996 yılından itibaren sonuç vermeye başladı ve bağımsızlık tarihinde ilk defa büyümeye geçmiş, aynı yıl içerisinde enflasyon denetim altına alınmaya başlanmıştır.

Ayrıca Kazakistan tenge'si üst üste 3 yıl boyunca dünyanın en güzel banknotu olarak seçilmiştir.[2][3]

Tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]

1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrası çoğu ülke tarafından ortak para birimini koruma girişiminde bulunuldu. Bu yüzden eski Sovyet ülkeleri arasındaki güçlü ticari ilişkileri sürdürme isteği en önemli hedef olarak kabul edildi. Ancak siyasi durum, ortak bir para birimini korumak için elverişli değildi.[4]

12 Kasım 1993'te, Kazakistan cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, "Kazakistan Cumhuriyeti'nin ulusal para biriminin tanıtılması" kararını çıkarttı. 15 Kasım 1993'te ise bu yeni para birimi 1 tenge = 500 ruble oranıyla tanıtıldı. 1991'de paranın tasarlanması için Mendybay Alin, Timur Suleymenov, Asimsaly Duzelkhanov ve Khayrulla Gabzhalilov'un içinde bulunduğu tasarımcılardan oluşan özel bir grup oluşturuldu. Bu nedenle, her 15 Kasım "Kazakistan Cumhuriyeti Ulusal Para Birimi Günü" olarak kutlanmaktadır. İlk banknotlar Birleşik Krallık'ta, madeni paralar ise Almanya'da basıldı. 1995 yılında ise paranın Kazakistan'da basılması için bir tenge baskı fabrikası açıldı.

Şubat 2019'da Kazakistan cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Kazakistan'ın resmi dili (Kazakça) olmadığı için gelecekte basılacak olan banknot ve madeni paralardan Rusça yazıları kaldıracak bir yasa tasarısı imzaladı.[5]

Simgesi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tenge sembolü

2006 sonbaharında, Kazakistan Ulusal Bankası tenge sembolü için bir yarışma düzenledi ve 30.000'den fazla başvuru gerçekleşti. 20 Mart 2007'de, Nevruz tatilinden iki gün önce, Kazakistan Ulusal Bankası tenge simgesini onayladı: ₸. 29 Mart 2007'de ise, iki tasarımcıyı (Vadim Davydenko ve Sanzhar Amirhanov) yarışmanın kazananı olarak ilan etti. 1.000.000 tenge ödülünü ve Kazakistan tenge simgesinin "ebeveynleri" unvanını paylaştılar. Simge, 2008 yılında Unicode kodlaması için önerildi ve U 20B8 kod numarasıyla Unicode 5.2.0'a (Ağustos 2009) dahil edildi.[6]

Madeni paralar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dolaşımdaki madeni paralar Kazakistan Öskemen Darphanesi tarafından üretildi.

Birinci seri (1993)

[değiştir | kaynağı değiştir]

1993 yılında ilk madeni para dizisi, 2, 5, 10, 20 ve 50 tiyin değerlerinde ve üzerlerinde Kazakistan arması olacak şekilde bronzdan, 1, 3, 5, 10 ve 20 ise üzerlerinde efsanevi hayvanların yer alacağı şekilde nikelden üretildi.

  • 2 Tiyin
    2 Tiyin
  • 5 Tiyin
    5 Tiyin
  • 10 Tiyin
    10 Tiyin
  • 20 Tiyin
    20 Tiyin
  • 50 Tiyin
    50 Tiyin
  • 1 Tenge
    1 Tenge
  • 3 Tenge
    3 Tenge
  • 5 Tenge
    5 Tenge
  • 10 Tenge
    10 Tenge
  • 20 Tenge
    20 Tenge

İkinci seri (1997 - 26 Nisan 2019)

[değiştir | kaynağı değiştir]

1997'de, tiyin'in olmadığı ve en küçük paranın 1 tenge olacağı yeni bir seri tedavüle çıkarıldı.

  • 1 Tenge
    1 Tenge
  • 2 Tenge
    2 Tenge
  • 5 Tenge
    5 Tenge
  • 10 Tenge
    10 Tenge
  • 20 Tenge
    20 Tenge
  • 50 Tenge
    50 Tenge
  • 100 Tenge
    100 Tenge

Üçüncü seri (2019'dan beri)

[değiştir | kaynağı değiştir]

26 Nisan 2019'da ikinci seri ile tamamen aynı özelliklere sahip olarak tedavüle çıkarıldı. Değişiklik olarak yazıların Kiril alfabesi yerine Latin alfabesi ile yazıldı. Yazılar ön yüze Qazaqstan Respýblıkasy (Kazakistan Cumhuriyeti), arka yüze ise Teńge şeklinde yazıldı.[7] Üçüncü seri dönemin Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev tarafından Kiril tabanlı bir alfabeden Latin kökenli bir alfabeye geçme, Kazak kültürünü ve ülkeyi Rus etkisinden uzaklaştırma konusundaki geçiş kararının bir parçası olarak yayınlandı. Madeni paraların tasarımları ise 20 Mart 2019'da geçici cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev tarafından onaylandı.

2020 yılında Kazakistan Ulusal Bankası 200 tenge değerinde yeni madeni para birimini çıkardı.[8]

  • 1 tenge
    1 tenge
  • 2 tenge
    2 tenge
  • 5 tenge
    5 tenge
  • 10 tenge
    10 tenge
  • 20 tenge
    20 tenge
  • 50 tenge
    50 tenge
  • 100 tenge
    100 tenge
  • 200 tenge
    200 tenge

Hatıra paralar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hatıra paralar 20, 50, 100, 500, 1.000, 2.500, 5.000 ve 10.000 tenge cinsinden tedavüle çıkartılır. Gümüş ve altın paralar ise 1, 2, 5, 10, 20, 50 ve 100 tenge cinsinden tedavüle çıkartılır.

Banknotlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

1993 serisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

15 Kasım 1993'te Kazakistan Ulusal Bankası 1, 2, 5, 10, 20 ve 50 tiyn, 1, 3, 5, 10, 20 ve 50 tenge olacak şekilde paraları tedavüle çıkarttı. Kısa süre sonra 100 tenge tedavüle çıkartıldı. Bunları 1994 yılında 200, 500 ve 1.000 tenge takip etti. 1996'da 2.000 tenge, 1999'da 5.000 tenge ve 28 Temmuz 2003'te 10.000 tenge tedavüle çıkartıldı.[9]

1993 Serisi
Resim Değeri Ana rengi Bilgi Tarih
Ön yüz Arka yüz Ön yüz Arka yüz Ön yüz Arka yüz Tedavüle çıkarılışı Tedavülden çekilişi
1 tiyn Yeşil Yeşil Sayı ve Kazakça yazıyla değeri, benzersiz geometrik tasarımlı arka plan Sayı ve Kazakça yazıyla değeri, benzersiz geometrik tasarımlı arka plan ve Kazakistan arması 1993 2001
2 tiyn Açık mavi Açık mavi
5 tiyn Pembe Pembe
10 tiyn Kırmızı Kırmızı
20 tiyn Mavi, yeşi Mavi
50 tiyn Kahverengi, yeşil Kahverengi
1 tenge Mavi Açık mavi Fârâbî portresi Fârâbî'nin formülasyonları ve geometrik şekiller 2012-2018
3 tenge Yeşil Mavimsi yeşil Suinbai Aronuly portresi Alatau manzarası
5 tenge Kahverengi Sarı, turuncu Kurmangazi Sağırbayoğlu portresi Kurmangazi türbesi
10 tenge Yeşil Açık yeşil Çokan Velihanov portresi OkZhetpes dağı
20 tenge Kahverengi Açık kahverengi Abay Kunanbayoğlu portresi Altın kartal ve adam çizimi
50 tenge Kırmızımsı Açık kırmızı Abulhair Khan portresi Mangistav'ın taş çizimleri
100 tenge Menekşe Pembe Abılay Han portresi Hoca Ahmed Yesevi Türbesi
200 tenge Kahverengi, kırmızı Sarı, mavi Fârâbî portresi 1994
500 tenge Koyu mavi, mavi Mavi, menekşe
1.000 tenge Yeşil, kırmızı Yeşil, mavi, kırmızı
2.000 tenge Yeşil, mavi Yeşil, kahverengi 1996
5.000 tenge Kahverengi, menekşe Kahverengi 1998
10.000 tenge Mavi Mavi, kahverengi Kar leoparı ve dağlar 2003

2006 serisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazakistan Ulusal Bankası 2006 yılında yeni bir banknot serisi yayınladı. Banknotlar öncekilerle aynı değerlerdedir.

2006 serisi öncekilerden tasarımsal olarak çok daha farklı. Ayrıca paranın ön yüzü dikeydir ve Kazakça yazılmıştır. Tüm banknotlarda Astana Bayterek anıtı, Kazakistan bayrağı, Kazakistan arması, Kazakistan'ın ilk cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in imzalı el izi ve Kazakistan millî marşı'nın sözleri yer almaktadır. Tek farkları renkleridir.

2006 Serisi
Resim Değeri Ana rengi Bilgi Tedavüle çıkarılışı
Ön yüz Arka yüz Ön yüz Arka yüz
200 tenge Turuncu Astana Bayterek anıtı, Kazakistan bayrağı, Kazakistan arması, Kazakistan'ın ilk cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in imzalı el izi ve Kazakistan millî marşı'nın sözleri, sayı ve Kazakça yazıyla değeri ve sahte paranın yasal olmadığını belirten ibare Ulaştırma ve Haberleşme Bakanlığı ve İşim Nehri üzerindeki köprüde kanatlı bir kar leoparı, Savunma Bakanlığı ile Kazakistan haritasının ana hatları ve arka planda bozkırlar, Rusça değeri, değerin Kazakçası, veren bankanın logosu, Rusça sahte banknotların yasaya aykırı olduğunu belirten ibare 2006-2016[10]
500 tenge Mavi Maliye Bakanlığı ve Astana Belediye Binası, arka planda martı ile Kazakistan haritasının ana hatları, Rusça değeri, değerin Kazakçası, veren bankanın logosu, Rusça sahte banknotların yasaya aykırı olduğunu belirten ibare
1.000 tenge Kahverengi Başkan Kültür Merkezi, arka planda dağlar ile Kazakistan haritasının ana hatları, Rusça değeri, değerin Kazakçası, veren bankanın logosu, Rusça sahte banknotların yasaya aykırı olduğunu belirten ibare
2.000 tenge Yeşil Abay Opera Evi, arka planda dağlar ile Kazakistan haritasının ana hatları, Rusça değeri, değerin Kazakçası, veren bankanın logosu, Rusça sahte banknotların yasaya aykırı olduğunu belirten ibare
5.000 tenge Kırmızı Bağımsızlık Anıtı ve Kazakistan Otel, arka planda dağlar ile Kazakistan haritasının ana hatları, Rusça değeri, değerin Kazakçası, veren bankanın logosu, Rusça sahte banknotların yasaya aykırı olduğunu belirten ibare
10.000 tenge Mor Ak Orda başkanlık sarayı, arka planda kanyonlar ile Kazakistan haritasının ana hatları, Rusça değeri, değerin Kazakçası, veren bankanın logosu, Rusça sahte banknotların yasaya aykırı olduğunu belirten ibare

2011-2017 serisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazakistan Ulusal Bankası, 2011, 2012, 2013 ve 2014 yıllarında 1.000, 2.000, 5.000 ve 10.000 tenge cinsinden yeni bir banknot serisi yayınladı. Bu serinin tasarımlarında "Kazak Eli" anıtı yer alıyor. 2017 yılında, Kazakistan Ulusal Bankası bu serinin bir parçası olarak 500 tenge değerinde bir banknot tedavüle çıkarttı, ancak banknotun arka tarafında bir martı görüntüsü ve Kazakistan'ın başkenti Astana'daki Moskova iş merkezinin görüntüsü yer alması tartışmalara neden oldu.[11]

2011-2017 Serisi
Resim Değeri Ana rengi Bilgi Tedavüle çıkarılışı
Ön yüz Arka yüz Ön yüz Arka yüz
500 tenge Mavi Bayrak, Gökdelenler, "Kazak Eli" anıtı ("Kazakistan'ın Bağımsızlığını" ve "Nesillerin Devamını" temsil eder), Kazakistan arması ve Kazakistan bayrağı Kazakistan haritasının ana hatları, martılar 2017
1.000 tenge Sarı, kahverengi, turuncu ve mavi Kazakistan haritasının ana hatları, dağlar ve Ustyurt Plateau manzarası 2014
2.000 tenge Yeşil Kazakistan haritasının ana hatları ve İrtiş Nehri 2012
5.000 tenge Kırmızı, mavi, sarı ve yeşil Kazakistan haritasının ana hatları, Bağımsızlık anıtı, Kazakistan Otel, Tjan-Shan dağında Zailijsky Alatau sırtı 2011
10.000 tenge Menekşe ve mavi Kazakistan haritasının ana hatları ve Ak Orda 2012
20.000 tenge Gri ve menekşe Ak Orda ve başkent Astana manzarası 2015

2023-2025 serisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazakistan Merkez Bankası, 2023-2025 yılları arasında tedavüle çıkarılmak üzere yeni bir banknot serisi hazırladığını duyurdu. "Saka" olarak adlandırılan serideki banknotlar, daha küçük boyutlara, önceki banknotlardan farklı olarak üzerinde Rusça yer almayan ve altı kupürün tamamı için birçok yeni güvenlik özelliği gibi yeniliklere sahiptir. Önceki serinin banknotları, her bir kupürün piyasaya sürülmesinden sonra yasal ödeme aracı olmaktan çıkacak ve üç yıla kadar bankalarda ve postanelerde itfa edilebilecektir.[12][13]

Yeni güvenlik özelliklerine sahip 2008 serisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

2008'den bu yana, Astana düzenlenen 2011 Asya Kış Oyunları'nın tasvir edildiği banknotlar da dahil olmak üzere bir dizi hatıra tasarımı tedavüle çıkartıldı. Hatıra banknotlar 1.000 tenge, 2.000 tenge, 5.000 tenge ve 10.000 tenge olarak tedavüle çıkartılır.

Hatıra banknotlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıl Birim Ön yüzü Arka yüzü Açıklama
2001 5.000 tenge Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığın 10. yıldönümünü anmak için basılmıştır.
2008 5.000 tenge Kazak tengesi'nin 15. yıldönümünü anmak için basılmıştır.
2010 1.000 tenge AGİT'in Kazakistan Devletinde buluşmasını anmak için basılmıştır.
2011 1.000 tenge Kazakistan'ın İslam İşbirliği Teşkilatı başkanlığını anmak için basılmıştır.
2011 2.000 tenge Astana'nın ev sahipliği yaptığı Asya Kış Oyunları anısına basılmıştır.
2011 10.000 tenge Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığın 20. yıldönümünü kutlamak için basılmıştır.
2013 1.000 tenge Ön yüzünde Kül Tigin, arka yüzünde ise Kül Tigin Yazıtı yer almaktadır.
2016 10.000 tenge Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığın 25. yıldönümünü kutlamak için basılmıştır. Ayrıca 1 Aralık İlk Devlet Başkanı Günü sebebiyle arka yüzünde Nursultan Nazarbayev'in bir portresi yer almaktadır.[14]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2019. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 17 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Ocak 2020. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2015. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020. 
  9. ^ Linzmayer, Owen (2012). "Kazakhstan". The Banknote Book. San Francisco, CA: http://www.banknotebook.com/ 29 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  10. ^ "Tenge Banknotes Of 2006 Withdrawn In Kazakhstan". kazworld.info. 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020. 
  12. ^ Efron, Arnoldo (19 Kasım 2023). "Kazakhstan - "Saka", the new family of banknotes presented yesterday". MRI Guide (İngilizce). 14 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2024. 
  13. ^ Akhmetkali, Aibarshyn (1 Haziran 2024). "Kazakh National Bank Unveils New 10,000 Tenge Banknote Design". astanatimes.com. The Astana Times. 7 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2024. 
  14. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2019. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Tenge&oldid=33900228" sayfasından alınmıştır