Tür içi rekabet
.jpg)
Tür içi rekabet, popülasyon ekolojisinde, aynı türün bireylerinin sınırlı kaynaklar için rekabet ettiği bir etkileşim biçimidir. Bu, her iki bireyin uyum başarısını düşürse de daha başarılı bireyler hayatta kalır ve çoğalabilir.[1] Bunun aksine türler arası rekabet, aynı kaynağı paylaşan farklı türlerin bireyleri arasında meydana gelir. Aynı türün üyeleri, kaynaklar için benzer gereksinimlere ihtiyaç duyarken farklı türler arasında daha az kaynak çakışması yaşanır. Bu yüzden tür içi rekabet, türler arasında yaşanana göre daha çekişmelidir.[2]
Canlılar; su, gıda, ışık, alan, eş ve hayatta kalmak veya üremek için gerekli diğer kaynaklar ne ise bunun için rekabet edebilir. Rekabetin ortaya çıkması için kaynaklar kısıtlanmalıdır. Her türden canlı her kaynaktan yeteri kadar yararlanabilseydi rekabet olmazdı ve popülasyonlar üstel olarak büyürdü.[1] Uzun süreli üstel büyümeye doğada nadiren rastlanır çünkü kaynaklar sınırlıdır ve böylece bir popülasyonun tüm bireyleri hayatta kalamaz ve kıt kaynaklar için mücadele etmeye başlar.
Kaynaklar sınırlıysa, popülasyon büyüklüğünde yaşanan bir artış, her bireye düşen kaynak miktarını azaltarak birey başına düşen uyum başarısını azaltır. Bunun bir sonucu olarak, bir popülasyonun büyüme hızı, tür içi rekabet vahşileştikçe azalır ve bu da onu negatif yoğunluğa bağlı bir süreç haline getirir. Nüfus arttıkça nüfus artış hızının düşmesi, lojistik büyüme modeliyle etkili bir şekilde ifade edilebilir. Popülasyon yoğunluğunun değişim hızı sonunda sıfırlandığında, ekolojistlerin taşıma kapasitesi (K) dediği noktaya varmış olur.[3] Ancak bir popülasyon, bir çevrede, sadece çok sınırlı bir noktaya kadar büyüyebilir.[3] Değişken k ile ifade edilen taşıma kapasitesi, bir çevrenin daha uzun bir zaman diliminde yaşatabileceği veya destekleyebileceği maksimum birey veya tür sayısıdır. Bir çevredeki kaynaklar sınırlıdır ve sonsuz değildir.[3] Kaynakları tamamen tükenip bitmeden önce sadece belirli sayıda bireyi destekleyebilir.[3] Şayet bu sınır aşıldığında, negatif popülasyon artışı baş gösterecek ve sonunda çevre, taşıma kapasitesine ulaşacak. Ancak kapasiteye ulaşana dek büyüme devam edecek.[3]
Tür içi rekabet sadece aynı türün bireyleri arasında yaşanan doğrudan etkileşimleri içermez (erkek geyiğin eş rekabeti için boynuz savaşı yapması gibi). Bir bireyin ortak bir kaynağı tükettiği dolaylı etkileşimleri de içerir (boz ayının, bir nehrin farklı noktalarında, artık ayılar tarafından yenemeyecek bir somon balığını yakalaması gibi).
Kaynakların organizmalar tarafından nasıl paylaşıldığı da farklılık gösterir ve kapışma ve yarışma rekabeti olarak ikiye ayrılabilir. Kapışma rekabeti, tüm bireylerin ortak bir kaynak havuzundan yararlanması nedeniyle kaynakların bir nüfus arasında nispeten eşit bir şekilde dağıtılmasını içerir. Aksine, yarışma rekabetinde kaynaklar eşit olmayan bir şekilde dağılır ve bir popülasyondaki hiyerarşi her bir bireyin aldığı kaynak miktarını etkilediğinde ortaya çıkar. En zengin bölgelerde yaşayan veya hiyerarşinin en tepesinde yer alan organizmalar yeterli miktarda kaynak elde eder ancak bir bölgeden mahrum olan bireyler hiçbir kaynak elde edemez.[1]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Townsend (2008). Essentials of Ecology. ss. 103-105. ISBN 978-1-4051-5658-5.
- ^ Connell, Joseph (November 1983). "On the prevalence and relative importance of interspecific competition: evidence from field experiments" (PDF). American Naturalist. 122 (5). ss. 661-696. doi:10.1086/284165. 26 Ekim 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b c d e Gause, Georgy (October 1932). "Experimental studies on the struggle for existence". Journal of Experimental Biology. 9 (4). ss. 389-402. doi:10.1242/jeb.9.4.389. 29 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2024.