İçeriğe atla

Sodyum bikarbonat

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Sodyum bikarbonat
Sodyum bikarbonat örneği
Sodyum katyonunun top ve çubuk modeli
Sodyum katyonunun top ve çubuk modeli
Bikarbonat anyonunun top ve çubuk modeli
Bikarbonat anyonunun top ve çubuk modeli
Adlandırmalar
Sodyum hidrojen karbonat
Yemek sodası, Cep sodası, Kabartma tozu
Tanımlayıcılar
3D model (JSmol)
4153970
ChEBI
ChEMBL
ChemSpider
DrugBank
ECHA InfoCard 100.005.122 Bunu Vikiveri'de düzenleyin
EC Numarası
  • 205-633-8
E numaraları E500(ii) (asitliği düzenleyiciler, ...)
KEGG
MeSH Sodium bicarbonate
RTECS numarası
  • VZ0950000
UNII
  • InChI=1S/CH2O3.Na/c2-1(3)4;/h(H2,2,3,4);/q; 1/p-1 
    Key: UIIMBOGNXHQVGW-UHFFFAOYSA-M 
  • InChI=1/CH2O3.Na/c2-1(3)4;/h(H2,2,3,4);/q; 1/p-1
    Key: UIIMBOGNXHQVGW-REWHXWOFAQ
  • [Na ].OC([O-])=O
Özellikler
Molekül formülü NaHCO3
Molekül kütlesi 84.0066 g mol−1
Görünüm Beyaz kristaller
Koku Kokusuz
Yoğunluk
Erime noktası (50 °C'den itibaren sodyum karbonata bozunur;°C[1][6])
Çözünürlük (su içinde)
Çözünürlük %0.02 aseton, %2.13 metanol @22 °C.[4] etanolde çözünmez
log P −0.82
Asitlik (pKa)
  • 10.329[5]
  • 6.351 (karbonik asit)[5]
Kırınım dizimi (nD) nα = 1.377 nβ = 1.501 nγ = 1.583
Yapı
Monoklinik
Termokimya
87.6 J/mol K[7]
Standart molar entropi (S298)
101.7 J/mol K[7]
Standart formasyon entalpisi fH298)
−950.8 kJ/mol[7]
Gibbs serbest enerjisi fG)
−851.0 kJ/mol[7]
Farmakoloji
Damar içi, oral
Tehlikeler
İş sağlığı ve güvenliği (OHS/OSH):
Ana tehlikeler Ciddi göz tahrişine neden olur
NFPA 704
(yangın karosu)
NFPA 704 four-colored diamondSağlık 0: Yangın koşullarında maruziyet, sıradan yanıcı maddeden kaynaklanan tehlikeden daha fazla risk taşımayacaktır. Örnek: Sodyum klorürYanıcılık 0: Yanmaz. Örnek: SuKararsızlık 1: Genellikle kararlıdır, ancak yüksek sıcaklıklarda ve basınçlarda kararsız hale gelebilir. Örnek: KalsiyumÖzel tehlikeler (beyaz): kod yok
0
0
1
Parlama noktası Yanmaz
Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC):
LD50 (medyan doz)
4220 mg/kg (sıçan, oral)[8]
Güvenlik bilgi formu (SDS) External MSDS[ölü/kırık bağlantı]
Benzeyen bileşikler
Diğer anyonlar
Sodyum karbonat
Diğer katyonlar
Benzeyen bileşikler
Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
Bilgi kutusu kaynakları
Kabartma tozu olarak karbonat kullanılmış pişmiş kekler

Sodyum bikarbonat ya da soda kimyasal formülü NaHCO3 olan bir kimyasal bileşiktir. Kabartma tozu olarak da bilinir. Sodyum tuzlarından birisidir. Antiasit özelliği vardır. Kabartma tozu olarak da kullanılır. Suda çözünür. Beyaz katı kristal tozdur. Sodyum karbonat'ı andıran hafif alkali tadı vardır. Salin solüsyonu bileşiminde de kullanılır.[9]

Eski Mısır’da doğal Natron çökeltileri, en çok sodyum karbonat dekahidrat ve sodyum bikarbonat içeren bir karışımdan oluşurdu. Natron hiyeroglif yazılar için boya olarak kullanılırdı.

1791 yılında fransız kimyager, Nicolas Leblanc soda olarak bilinen sodyum karbonatı üretti. 1846 yılında New York’lu iki fırıncı, John Dwink ve Austin Church sodyum karbonat ve karbondioksitten kabartma tozu üreten ilk fabrikayı kurdu.

Bu bileşik 1800'lü yıllarda Roman kaptan, Rudyard Kipling tarafından balıkları taze tutmak amacıyla kullanılmış ve o günden sonra ‘saleratus’ olarak anılmıştır.

Kullanım alanı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sodyum bikarbonat, sodalı kumlama adı verilen boya ve korozyon giderme işleminde kullanılır. Bir kumlama aracı olarak sodyum bikarbonat, silika kumu gibi aşındırıcı temizlik malzemelerinden zarar görebilecek alüminyum, bakır veya kereste gibi daha yumuşak ve daha az esnek maddeler üzerinde yüzey kirliliğini gidermek için kullanılır. Hafif bir ovma tozu olarak az miktarda su ile kabartma tozundan yapılmış bir macun yüzey pasının giderilmesinde faydalı olabilir, çünkü pas konsantre bir alkali çözeltide suda çözünür bir bileşik oluşturur.[10] Sıcak su çözeltileri çeliği aşındırabileceğinden soğuk su kullanılmalıdır. Sodyum bikarbonat alüminyum üzerinde oluşan ince koruyucu oksit tabakasına saldırır bu yüzden bu metali temizlemek için uygun değildir. Ilık sudaki bir çözelti, gümüş bir parça alüminyum folyo ile temas ettiğinde gümüşteki kararmayı giderecektir.[11] Karbonat genellikle çamaşır makinelerine su yumuşatıcı yerine ve giysilerdeki kokuları gidermek için eklenir. Ayrıca ılık suyla seyreltildiğinde fincanlardaki ağır çay ve kahve lekelerini çıkarmada neredeyse sodyum hidroksit kadar etkilidir.

Sodyum bikarbonat yapraklara uygulandığında mantarların büyümesini önleyebilir, ancak mantarı öldürmez. Aşırı miktarda sodyum bikarbonat meyvelerin renginin solmasına ve kloroza neden olabilir.[12]

Sodyum karbonat, sodyum hidroksitin sulu çözeltisi ile karbon dioksitin reaksiyonu ile elde edilebilir.

CO2 2 NaOH --> Na2CO3 H2O

Sodyum bikarbonat ise yeterince yüksek yoğunlukta karbondioksit ve su tepkimesi ile elde edilebilir. Sodyum bikarbonat bu yöntemde katı olarak çökelir. Kabartma tozu ticari miktarda benzer bir yöntem ile üretilmektedir.

Na2CO3 CO2 H2O --> 2 NaHCO3

Fizyolojik ve farmakolojik özellikleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yüzde 1,3'lük çözeltisi izotonik özelliktedir.

Veteriner hekimlikte asidozis'in sağaltımında önem taşır.

Hiponatremi'nin sağaltımında kullanılır.

  1. ^ a b Haynes, p. 4.90
  2. ^ a b c Haynes, p. 5.194
  3. ^ a b c "Sodium Bicarbonate" (PDF). United Nations Environment Programme. 16 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2020. 
  4. ^ Ellingboe JL, Runnels JH (1966). "Solubilities of Sodium Carbonate and Sodium Bicarbonate in Acetone-Water and Methanol-Water Mixtures". J. Chem. Eng. Data. 11 (3): 323-324. doi:10.1021/je60030a009. 
  5. ^ a b Haynes, p. 7.23
  6. ^ Pasquali I, Bettini R, Giordano F (2007). "Thermal behaviour of diclofenac, diclofenac sodium and sodium bicarbonate compositions". Journal of Thermal Analysis and Calorimetry. 90 (3): 903-907. doi:10.1007/s10973-006-8182-1. 
  7. ^ a b c d Haynes, p. 5.19
  8. ^ Chambers M. "Sodium bicarbonate [USP:JAN]". ChemIDplus. U.S. National Library of Medicine. 1 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2020. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2016. 
  10. ^ Inorganic Chemistry. Pearson. 2014. s. 716. 
  11. ^ "Put a shine on it". 31 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2024. 
  12. ^ "Common Gardening Myths". University of Vermont Extension. 7 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2024. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]