İçeriğe atla

Şrek!

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Shrek! sayfasından yönlendirildi)
Shrek!
Shrek!
Türkçe kapak
YazarWilliam Steig[1]
İllüstratörWilliam Steig[1]
Kapak sanatçısı
William Steig
ÜlkeABD
Dilİngilizce
TürÇocuk edebiyatı
Yayım17 Ekim 1990[2]
YayımcıFarrar, Straus and Giroux (özgün)
Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları (Türkçe)
Medya türüBaskı (karton kapak ve ciltli)
Sayfa30
ISBN978-0-374-36877-7 (özgün)
9789754587876 (Türkçe)
OCLC22497777
Z7.S8177 Sh 1990[3]

Shrek!, Amerikalı yazar ve karikatürist William Steig'e ait 1990 tarihli komedi fantastik türünde resimli bir kitaptır. Dünyayı gezmek için evden ayrılan ve sonunda çirkin bir prensesle evlenen iğrenç yeşil bir canavar hakkında olan eser, yayımlandıktan sonra genel olarak iyi eleştiriler aldı; çizimler, özgünlük ve metin açılarından övgü topladı. Eleştirmenler, Shrek'i antikahraman olarak tanımladı ve kitaptaki memnuniyet ile öz saygı temalarına dikkat çekti. Eser, yayımlanmasının üzerinden on yıldan fazla süre geçtikten sonra, başrolünde Mike Myers'ın oynadığı Shrek (2001) filmi ile başlayan Shrek film serisinin temelini oluşturdu.

Arka planı

[değiştir | kaynağı değiştir]

William Steig, 1930'dan 1960'lara kadar The New Yorker'da karikatürist olarak çalıştı. 1.600'den fazla karikatür çizdi ve "The King of Cartoons" (çev. 'Karikatürün Kralı') olarak adlandırıldı. Reklam yazmaktan pek hoşlanmazdı ve reklamlar yerine altmış bir yaşındayken çocuk kitapları yazmaya başladı.[4][5][6]

Steig, ebeveynler ile çocukları arasındaki "sert ayrılık ve samimi kavuşma gibi grafiksel olarak tekrarlanan temalarla" tanınan kitaplar yazdı ve karikatürlerindeki karakteristik özelliği olan "ince espri"yi devam ettirdi.[4][5] Kitaplarda ayrıca ayrılık ve dönüşüm gibi temalar da yaygın olarak yer aldı.[7] Steig'in çocuk kitaplarındaki çizimleri, renklerin "zengin" kullanımıyla dikkat çekti[8] ve suluboya ve mürekkep kullanılarak çizildi. Bunlar The New Yorker'da yayımlanan karikatürleriyle karşılaştırıldı.[9]

Steig, Shrek! kitabını yazdığında seksenlerindeydi.[10] "Şrek" adı, Almanca "Schreck" ile ilgili olan ve "korku" veya "dehşet" anlamına gelen Yidiş שרעק (shrek) ya da שרעקלעך (shreklekh) kelimesinin romanizasyonudur.[11] Kitap; Farrar, Straus and Giroux tarafından yayımlandı.[12]

Konu

[değiştir | kaynağı değiştir]
Annesi ve babası çirkindi fakat Şrek, ikisinin toplamından daha çirkindi. Yürümeye başladığı zaman tam doksan dokuz yarda alev püskürebilir ve her iki kulağından da duman çıkarabilirdi. Bir bakışıyla bataklıktaki sürüngenleri korkuturdu. Onu ısıracak kadar aptal olan herhangi bir yılan anında kasılmalar geçirir ve ölürdü.

—Steig'in Şrek'i tasvir edişi[13]

Şrek; iğrenç, yeşil tenli, ateş püsküren, görünüşte yok edilemez ve iticiliğiyle mutsuzluk yaratmaktan zevk alan bir canavardır. Ailesi tarafından "yıkımdan payına düşeni yapması için" dış dünyaya gönderilmesine karar verilince, (kelimenin tam anlamıyla) yaşadıkları bataklıktan kovulur. Kısa bir süre sonra bir cadı ile karşılaşır ve cadı, nadir bulunan bitleri karşılığında Şrek'in falına bakar: Şrek, eşekle bir kaleye götürülecek ve orada bir şövalyeyle savaşacak ve kendisinden daha çirkin bir prensesle evlenecektir.

Heyecanla yola çıkan Şrek, sülününü çalıp yediği tırpanlı bir köylüyle karşılaşır; gök gürültüsü, şimşek ve yağmurdan gelen bir saldırıya karşı koyar ve ateşli nefesiyle bir ejderhayı yere serer. Dinlendiği bir sırada çok sayıda çocuk tarafından kucaklanıp öpülmekten biçare olduğu bir kâbus görür. Uyandığında ise onu kaleye götüren eşekle tanışır.

Şrek, kaleyi koruyan şövalyenin karşısına çıkar; Şrek'in prensesi görme taleplerine öfkelenen şövalye ona saldırır ve Şrek, ateş püskürterek karşılık verir ve şövalyeyi kaleyi çevreleyen hendeğe gönderir. Kalenin içinde kendisine benzeyen çirkin yaratıklardan oluşan bir ordu tarafından çevrelenen Şrek dehşete kapılır, fakat Aynalar Salonu'nda olduğunu öğrenince kararlılığını ve özgüvenini yeniden kazanır. Sonunda prensesle tanışır; ortak çirkinlikleriyle birbirlerine aşık olurlar, evlenirler ve "kendilerine ters düşen herkesi korkutarak sonsuza dek korkunç bir şekilde" yaşarlar.

Eleştiriler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Gazeteci David Denby, "Tüm buruk öfkesine rağmen Şrek! büyülü bir peri masalı: Kusursuz çirkin yaratık, kusursuz çirkin eşini buluyor." diye yazdı.[10] Publishers Weekly kitaba olumlu bir eleştiri yaparak Steig'in "nükteli dehasını" övdü ve kitabı "sürükleyici ve tatmin edici bir hikâye" olarak nitelendirdi.[14] The New York Times'tan bir eleştirmen çizimlerle Steig'in "gülünç İngilizce deyişlere yönelik mutlak kulağı"na vurgu yaptı.[12] School Library Journal'dan Karen Litton, benzer şekilde kitabın resimleriyle yazısını överken yüksek sesle okumak için iyi bir kitap olduğuna dikkat çekti.[15]

The Washington Post'tan Michael Dirda, yazıyla resimleri "nispeten basit" olarak niteledi, lakin "kitap; o kadar sevecen, neşeli ki kimsenin ona karşı koyamayacağı"nı da belirtti. Darda, kitabı Steig'in en iyi çalışması olmasa da "mükemmel" mütevazı bir başarısı olarak değerlendirdi.[16] Language Arts için yazan bir eleştirmen, kitabın özgünlüğüne dikkat çekerek halk edebiyatının standartlarını "alt üst" ettiğini söyledi.[17] Diğer eleştirmenler de kitabın özgünlüğünün altını çizdi.[18] Şrek!, Parents' Choice tarafından verilen Çocuk Kitapları Ödülü'nün 1990 yılındaki töreninde resimli kitap kazananları arasında yer aldı.[19] Publishers Weekly, kitaba "yılın en komik kitabı" ve "en iyi açılış cümlesi" de dahil olmak üzere, çocuk kitabı ödülleri olan "Cuffies" 1990 yılı ödüllerinden birkaçını verdi.[20]

Bazı ebeveynler kitabın "çocuklar için uygun olmadığını" düşünerek kitabı eleştirdi.[11] Akademisyen Jack Zipes, Şrek!'in Steig'in en iyi eseri olmadığını belirtti.[21] 2017'de Profesör Victoria Ford Smith, Steig'in sanat eserini Quentin Blake'in çalışmalarıyla karşılaştırarak "çocuksu" olarak değerlendirdi.[22]

Analiz

[değiştir | kaynağı değiştir]

2010'da Zipes, Tor.com'da kitabın özellikle yirmi birinci yüzyıl dijital animasyon filmlerinin üretimi ve başarısı ile dijital çağımızdaki radikal potansiyeline de işaret ederek peri masallarının nasıl parçalarına ayrılıp ve sürekli dönüştüğünün en güzel örneklerinden biri olduğunu yazdı.[23] Kitap ile kitabın kahramanının "Kötülük nedir? Kötülüğe kim sebep olur?" sorusunu sorduğunu dile getirdi. Şrek!'i Grimm Kardeşler'in "Korkmayı Öğrenenin Masalı"nın bir parodisi olarak gördü ve ayrıca kitabın "Amerika'daki ezilen azınlıklardan herhangi biri olabilecek yabancı, marjinalleştirilmiş, öteki"yi temsil ettiğini ifade etti.[23]

2019'da The New Yorker'daki Rumaan Alam, kitabı "kötü adamın mutlu sona erdiği" bir hikâye olarak değerlendirdi ve "bazen hayatın bu şekilde işlediğini" belirtti.[24] Yazar ve eleştirmen Lee Thomas, "şeytanın gerçekten kendi korkunç haline kaydığı" iki örnek olarak Şrek!'i Steig'in 1984 tarihli Rotten Island'ıyla karşılaştırdı.[25] Şrek!, "memnuniyet ve özgüven" temalarına sahip ve kendine karşı dürüst olarak tanımlandı.[7][26]

Şrek

[değiştir | kaynağı değiştir]

Steig'in Şrek karakteri, farklı olan ve bundan memnuniyet duyan birini temsil eden bir antikahraman olarak tanımlandı.[26] Ailesi Shrek'i bataklığından kovduğunda Şrek, öznelliğiyle ilgili sorunları çözmek için bir yolculuğa çıkmak zorunda kalır. Profesör Lewis Roberts'a göre Şrek kitapta birkaç "kriz anı" yaşar. Bunlardan ilki çocuklarla ilgili bir kabus görmesi, ikinci ise aynalı salona girmesidir. Profesör Lewis Roberts, bunları bir bebeğin ilk kez kendisinin farkına vardığı anla ilgili psikanalitik bir kavram olan Lacan'ın ayna aşamasıyla karşılaştırılabilir olarak değerlendirir. Şrek, ejderhayı kolayca yener çünkü ejderha ona rahat olduğu tarafını hatırlatır: çirkinliğini.[7]

Şrek'in kâbusu Şrek için oldukça zordur. Kitapta az rastlanan şekilde, iki sayfaya yayılmış olarak sunulmasıyla Steig bunun önemli bir an olduğunu vurgular. Şrek'in çocukların dikkatini cezbetmesi ve çocuklara itici ya da korkunç gelmemesi nedeniyle "öz-imajı tehdit altındadır ve öteki ile olan ilişkisi istikrarsız hâle gelmiştir." "Korkunç idealinin ulaşılamaz olduğu" gerçeğiyle yüzleşmek zorundadır. Aynalı salona gelişi, onun "kendi yansımasıyla hesaplaşmasını" ve " tam olarak ne ise onunla, her zamankinden daha mutlu olmayı" öğrenmesini temsil eder. Ancak aynada gördüğü görüntülerle nasıl göründüğü yine de eşleşmemektedir ve görüntüler gerçeklikten çok bir ideali temsil eder.[7]

İki krizin ardından Şrek, kendisinden daha çirkin olan prensesle tanışana kadar tamamlanmış sayılmaz. Roberts, sözlerini şöyle bitirir: "Kitap, tüm çocukların yüzleşmesi gereken öznellik krizlerinin provasını yapmakta ve ardından Şrek gibi çirkin bir figürün bile nasıl çözüm bulabileceğini göstererek okuyucularını rahatlatmakta ve eğlendirmekte."[7]

Uyarlamalar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Steven Spielberg, 1991 yılında kitabın haklarını satın aldı ve kitaba dayanan geleneksel bir animasyon filmi yapmayı planladı. Film, iki boyutlu animasyon olacaktı ve Şrek rolünde Bill Murray ve Eşek rolünde Steve Martin oynayacaktı.[27][28] Ancak DreamWorks, kitabın haklarını yaklaşık 500 bin dolar karşılığında satın aldı ve Kasım 1995'te aktif olarak geliştirilen projelerin arasına dahil etti.[29][30][31] Mike Myers, Eddie Murphy, Cameron Diaz ve John Lithgow'un seslendirmen olarak yer aldığı Şrek, 18 Mayıs 2001'de gösterime girdi. Film, eleştirel ve ticari bir başarı elde etti ve En İyi Animasyon Filmi dalında verilen ilk Akademi Ödülü'nü kazandı.[32] Bu filmi, Şrek 2 (2004), Şrek 3 (2007) ve Şrek: Sonsuza Dek Mutlu (2010) dahil olmak üzere birkaç film izledi.[33] İlk film, 2008 yılında Shrek The Musical adlı bir Broadway müzikaline uyarlandı.[4]

Birkaç eleştirmen, Şrek filmi ile Steig'in özgün versiyonu arasındaki karakter eklemeleri, olay örgüsü ve kıssadan hissenin değiştirilmesi de dahil olmak üzere farklılıkların altını çizdi.[21][28][34] Ancak Steig, filmi beğendiğini ve kitabının satışlarını önemli ölçüde artırdığını söyledi.[5] Steig film hakkında şunları söyledi: "Film kaba, iğrenç! Sevdim!"[35] Okul oyunlarından şiirlere kadar dağılan bir yelpazede, Şrek!'i temel alan okul projeleri de oluşturuldu.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b Shrek! By William Steig · 2008. Square Fish. 2 Eylül 2008. ISBN 9780312384494. Erişim tarihi: 14 Mart 2022. 
  2. ^ Day, Patrick Kevin (20 Mayıs 2010). "Shrek – Hollywood Star Walk". Los Angeles Times. 23 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2012. 
  3. ^ "Shrek!" (ilk basım). LC Online Catalog. Library of Congress (lccn.loc.gov). Retrieved 2016-10-30.
  4. ^ a b c Brater, Jessica; Vecchio, Jessica Del; Friedman, Andrew; Holmstrom, Bethany; Laine, Eero; Levit, Donald; Miller, Hillary; Savran, David; Smith, Carly Griffin; Watt, Kenn; Young, Catherine (23 Haziran 2010). ""Let Our Freak Flags Fly": Shrek the Musical and the Branding of Diversity". Theatre Journal (İngilizce). 62 (2): 151-172. doi:10.1353/tj.0.0351. ISSN 1086-332X. 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2023. 
  5. ^ a b c "'Shrek!' author exclaims his approval of film". USA Today. 4 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
  6. ^ Boxer, Sarah (29 Kasım 1997). "Wry Child of the Unconscious; William Steig, 90, on Art, Life and the Mysterious Orgone". The New York Times. The New York Times. 5 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  7. ^ a b c d e Roberts, Lewis (March 2014). ""Happier Than Ever to be Exactly What He Was": Reflections on Shrek, Fiona and the Magic Mirrors of Commodity Culture". Children's Literature in Education (İngilizce). 45 (1): 1-16. doi:10.1007/s10583-013-9197-4. ISSN 0045-6713. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2023. 
  8. ^ "From The New Yorker to Shrek: The Art of WIlliam Steig". The CJM. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2021. 
  9. ^ "Review: The Art of William Steig by Claudia J Nahson". the Guardian (İngilizce). 15 Mart 2008. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2021. 
  10. ^ a b Denby, David. "Not Kids' Stuff". The New Yorker (İngilizce). 27 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  11. ^ a b Alpert, Joan (11 Haziran 2013). "Will the Real Shrek Please Stand Up?". Moment Magazine (İngilizce). 13 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2021. 
  12. ^ a b Lehmann-Haupt, Christopher (3 Aralık 1990). "Books of The Times; Presents of Words, Pictures and Imagination". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 28 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  13. ^ Steig, William (1990). Shrek!. Farrar, Straus and Giroux. s. 1. ISBN 978-0-374-36877-7. 
  14. ^ "Shrek!". Publishers Weekly. 237: 128. 14 Eylül 1990. 
  15. ^ Litton, Karen (1 Aralık 1990). "Shrek!". School Library Journal. 
  16. ^ Dirda, Michael (14 Ekim 1990). "Shrek!". The Washington Post. 27 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  17. ^ Martinez, Miriam (Ocak 1992). "Bookalogues – Shrek by William Steig". Language Arts. 69: 65. ProQuest 196866758. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2023 – ProQuest vasıtasıyla. 
  18. ^ Shrek!. Kirkus Reviews (İngilizce). 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2023. 
  19. ^ "Awards". School Library Journal. 1 Ocak 1991. 
  20. ^ Taylor, Bridget Starr (25 Ocak 1991). "The 1990 Cuffies: The Top Picks From Children's Booksellers". Publishers Weekly. 238. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  21. ^ a b Zipes, Jack David (1979). Breaking the magic spell : radical theories of folk and fairy tales. New York: Routledge. s. 226. ISBN 0-415-90719-5. OCLC 26708027. 
  22. ^ Smith, Victoria Ford (2017). Between Generations: Collaborative Authorship in the Golden Age of Children's Literature. University Press of Mississippi. s. 236. doi:10.2307/j.ctv5jxp9h. ISBN 978-1-4968-1337-4. JSTOR j.ctv5jxp9h. 21 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2023. 
  23. ^ a b Zipes, Jack (5 Şubat 2010). "On Re-Reading William Steig's Book Shrek!". Tor.com (İngilizce). 29 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
  24. ^ Alam, Rumaan. "William Steig's Books Explored the Reality That Adults Don't Want Children to Know About". The New Yorker (İngilizce). 11 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
  25. ^ Thomas, Lee (7 Aralık 2015). "And Then Something Terrible Happened: William Steig's Children's Books". The Hopkins Review (İngilizce). 8 (4): 523-532. doi:10.1353/thr.2015.0096. ISSN 1939-9774. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2023. 
  26. ^ a b Hahn, D., (Ed.) (2015). "Shrek!". The Oxford Companion to Children's Literature (2. bas.). Oxford University Press. 21 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2023. 
  27. ^ "The 50 Best Animated Movie Characters". Empire. s. 30. 5 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2012. 
  28. ^ a b Parks-Ramage, Jonathan (22 Nisan 2016). "The Agony and the Shrekstasy: The Unlikely Legacy of America's Favorite Ogre". Vice (İngilizce). 13 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2021. 
  29. ^ Beck, Jerry (2010). The Animated Movie Guide. Chicago Review Press. s. 248. ISBN 978-1-55652-591-9. 
  30. ^ Hill, Jim (19 Mayıs 2004). "'From the Swamp to the Screen' is a really entertaining look at the creation of the first two 'Shrek' films". Jim Hill Media. 16 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2012. 
  31. ^ Nathan, Paul (24 Haziran 1996). "A DreamWorks Week". Publishers Weekly. 243: 26. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2023. 
  32. ^ McCain, Rych (3 Haziran 2010). "Mike, Cameron and Eddie Reflect on Their Journey Called Shrek!". The Tennessee Tribune. ProQuest 601935967. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi – ProQuest vasıtasıyla. 
  33. ^ "The 'Shrek' series so far". Pittsburgh Post-Gazette. 21 Mayıs 2010. s. 20. 19 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2021 – Newspapers.com vasıtasıyla. 
  34. ^ Mifflin, Margot (24 Mayıs 2001). ""Shrek" is not Shrek!". Salon (İngilizce). 16 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2021. 
  35. ^ Berson, Misha (10 Ağustos 2008). "The man behind Shrek". The Seattle Times. 21 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Şrek!&oldid=33788800" sayfasından alınmıştır