Semeni
Semeni, Türk halk kültüründe yaşam otu. Kosa töreninin son gününde semeni (sem/som) adı verilen bir tören yapılır. Som aynı zamanda yula denilen ruhun koruyucusudur.[1] Semeni bazı yörelerde aynı zamanda bir çeşit helva olup pişirildikten sonra nevruz gecesi bir kısmı suya bırakılır.[2] Pişirilmesi ve toplu olarak yapılmasına çocuklu bir kadın önderlik eder. Kadınlar kazan başında şarkı söyleyip dans ederler. Ayrıca ölü törenlerinde de misafirlere dağıtılması, aslında yeniden dirilişle olan bağlantısını ortaya koymaktadır. Sümerlerdeki ölümsüzlük otu bu kavramla ilintilidir. Bir kaba konularak ıslatılan buğdayların yeşermesi sonucu oluşan ve etrafına kırmızı kurdele bağlanan bir demettir. Toprağın yeşermesinin sembolüdür. Samanu adlı muhallebi türü de bu çimlendirilen tahıllardan yapılır.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Sem/som kökünden türemiştir. Doluluk, saflık bildirir. Süme/suma sözcüğü, Eski Altayca ve Moğolcada "şaman" anlamı taşır. Halha lehçesinde süm, Buryatçada hum, Dagur dilinde sum olarak yer alır. Mongur dilinde ise semen şeklinde ifade edilir. Moğolca sem; gizlilik, sır anlamları taşır. Som/soma kelimesi Türkçede "onur, şeref" ve "iz, işaret" gibi anlamlar da içerir. Bu mana, Tunguzcada sama sözcüğüyle karşılanır. Moğolca sem ve Tunguzca süme kökleri, "gizlemek" manasını da bünyesinde barındırır.
Dipnotlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 492)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Türk Mitoloji Sözlüğü, Pınar Karaca10 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.