İçeriğe atla

Neo-faşizm

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Makale serilerinden
İtalyan faşizminin sembolü "fasces"
İtalyan faşizminin sembolü "fasces"
İlkeler
Milliyetçilik • Emperyalizm  • Militarizm  • Diktatörlük  • Öjenik  • Antikapitalizm  • Antikomünizm  • Endoktrinasyon  • Kahramancılık  • Korumacılık  • Korporatizm  • İrredantizm  • Sosyal Darwinizm  • Propaganda
Varyantlar
İtalyan faşizmi  • Nazizm  • Strasserizm  • Falanjizm  •Ustaşalık  • Avusturya faşizmi  • Metaksizm  • Reksizm  • Klerikal faşizm  • Neofaşizm  • Neo-Nazizm  • Şova devletçiliği ve Japon militarizmi  • Üçüncü görüş
Doktrinler
La dottrina del fascismo  •Il manifesto dei fasci italiani di combattimento  • Mein Kampf  • Der Mythus des zwanzigsten Jahrhunderts
Organizasyonlar
Partiler

Faşist Mücadele Birliklerinin İttifakı  • Ulusal Faşist Parti  • Büyük Faşizm Konseyi  • Cumhuriyetçi Faşist Parti • Alman İşçi Partisi  • Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi  • Ustaşa  • Demir Muhafızlar  • Britanya Faşistler Birliği  • Ok Haç Partisi

Silahlı Çeteler & Örgütler
Kara Gömlekliler  • Kahverengi Gömlekliler  • Altın Gömlekliler  • Tacuara Milliyetçi Hareketi  • Schutzstaffel  • Hitler Gençliği  • Gestapo  •

Basın-Yayın Kuruluşları
Il Popolo d'Italia  • Völkischer Beobachter • Der Stürmer • Der Angriff •

Das Schwarze Korps
İnsanlar
Benito Mussolini  • Adolf Hitler  • Hirohito  • Francisco Franco  • José Antonio Primo de Rivera  • Ante Pavelić  • Italo Balbo  • Corneliu Zelea Codreanu  • Horia Sima  • Giovanni Gentile  • Gabriele D'Annunzio  • Giuseppe Bottai  • Galeazzo Ciano  • Achille Starace  • Seigō Nakano  • Sadao Araki  • Shūmei Ōkawa  • Hideki Tōjō  • Ikki Kita  • Oswald Mosley  • Léon Degrelle  • Eoin O'Duffy  • Ferenc Szálasi  • Davud Monşizade  • Vidkun Quisling  • Engelbert Dollfuß  • Dimitrije Ljotić  • Plínio Salgado  • Konstantin Rojayevski  • Abba Achimeir  • Milan Stojadinović  • Jozef Tiso  • Vinayak Damodar Savarkar  • William Dudley Pelley  • Jorge González von Marées  • Maximiliano Hernández Martínez  • Zoltán Böszörmény  • Maurice Bardèche
Devletler
Faşist İtalya (1922-1943)  • İtalyan Sosyal Cumhuriyeti  • Nazi Almanyası  • Franco İspanyası  • Antonescu Romanyası  • Büyük Arnavutluk  • Bağımsız Hırvatistan Devleti  • Vichy Fransası  • Yeni Devlet
Konular
Faşizm ekonomisi  • İtalya'da faşizmin sona ermesi

Neo-faşizm, II. Dünya Savaşı sonrasında bazı Avrupa ülkelerinde görülmüş "yeni faşist" akımdır. Faşizmin bu türü belli bir zümrenin değil bütün milletin kendini diğer milletlerden üstün görerek öne çıkma çabası olarak da tanımlanabilir. Neonazizm ile beraber Avrupa'da ve ABD'de neo-faşist oluşumlar bulunmaktadır.

Ülkelere göre neo-faşizm

[değiştir | kaynağı değiştir]

Almanya

[değiştir | kaynağı değiştir]

II. Dünya Savaşı'ndan sonra hem Batı Almanya'da hem de Doğu Almanya'da nazi düşünceleri yasaklanmıştır. Her iki Almanya birleştikten sonra bu yasak devam etmiştir. Şu an etkinlikte olan neonaziler Almanya'da Türkler[1] ve Yahudiler[2] başta olmak üzere Alman olmayanlara saldırıda bulunmaktadır. Nazi propagandası yapmak ve nazizmi savunmak Almanya'da büyük bir suçtur.

İtalya

[değiştir | kaynağı değiştir]

İtalya'da da Almanya'da olduğu gibi faşist hareketler yasaklanmıştır. Fakat bu yasaklar pek sıkı değildir. Hâlen İtalya Meclisinde neo-faşist milletvekilleri vardır.[kaynak belirtilmeli] Bunun dışında daha çok İtalyan gençlerinin oluşturduğu neo-faşist Kara Gömlekliler bulunmaktadır. Şu an Ulusal Faşist Parti'nin yeniden kurulması İtalya Anayasası'nda yasaktır.

Yunanistan

[değiştir | kaynağı değiştir]

1967'de gerçekleşen Albaylar Cuntası ile Yunanistan'da 1974'e kadar iktidarda kalacak faşizan bir rejim iktidara geldi. İktidarı yoğun bir şiddet politikasıyla ellerinde tutan cunta rejimi özellikle Yunanistan'daki güçlü komünist hareketin etkisiyle 1974'te devrildi.

Şili

[değiştir | kaynağı değiştir]

Şili’de 1973 yılında ABD’nin desteğiyle gerçekleşen askeri darbede Salvador Allende’nin demokratik-sosyalist hükümeti devrildi ve General Augusto Pinochet iktidara geldi. Pinochet ülkeyi 1989-1990 dönemine kadar terör ve şiddet rejimiyle yönetti.

Yine de tarihçiler arasında Pinochet rejiminin ne kadar faşist olarak tanımlanabileceği tartışmalıdır. Pinochet dönemi Şili devleti için post-faşist tanımlaması da kullanılmaktadır. Irkçılık, lider kültü, dışarıya yönelik saldırgan bir milliyetçilik Pinochet diktatörlüğü döneminde 1930'lu ve 1940'lı yılların faşizmlerinde olduğu gibi belirleyici bir rol oynamadı. Pinochet diktatörlüğü kuvvetli bir antikomünist tutum takınmıştır ve hem iç politikayla ilgili hem de halkın muhalif kesimlerine yönelik bastırma ve imhaya yönelik şiddete dayalı yöntemleri önceki faşist rejimleri hatırlatır.

Buna karşın ekonomik politikalarda Şili devleti serbest piyasa ekonomisini tercih etmiş; ülkeyi yabancı yatırımcılara, özellikle de ABD’ye açmıştır. Bu politikalar yüksek ekonomik büyüme sağladı, ancak eleştirmenler ekonomik eşitsizliğin çarpıcı biçimde arttığını belirtiyor ve 1982 para krizinin Şili ekonomisi üzerindeki yıkıcı etkilerini bu politikalara bağlıyor.[3][4] 1990'ların çoğu için, Pinochet'nin reformlarının mirası tartışmalı olmaya devam etse de, Şili Latin Amerika'daki en iyi performans gösteren ekonomiydi.[5]

Rusya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rusya'da Sovyetler Birliği döneminden beri faşist oluşumlar mevcut olmuştur. Bu oluşumlar ilk olarak Ekim Devrimi'nden sonra komünizm karşıtı milliyetçi Rus siyasetçiler ve kişiler tarafından oluşturulmuştur, ancak bunların gerçek anlamda faşist olduğu söylenemezdi. II. Dünya Savaşı sırasında Sovyetler Birliği'ni yıkıp yerine milliyetçi ve ulusal bilince sahip "büyük bir Rusya" kurmak isteyen komünizm karşıtları Sovyet topraklarını işgal eden Alman ordusunun yanında savaşmışlardır. II. Dünya Savaşı'nı Müttefiklerin kazanmasıyla beraber Sovyetler Birliği Doğu Avrupa'daki etkisini artırmıştı. O yıllardan beri komünist sisteme karşı çıkıp "büyük Rusya"yı kurmak isteyen Rus neo-faşistler etkinliklerini günümüzde de sürdürmektedirler.

Amerika Birleşik Devletleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Amerika Birleşik Devletleri'ndeki faşist hareketler Siyahî karşıtlığı üzerinedir. Siyahî karşıtlığında en önde gelen oluşum Ku Klux Klan örgütüdür. Amerikan Nazi Partisi ismindeki neonazi parti ise Siyahî karşıtı olduğu gibi antisemitist bir oluşumdur.

Türkiye

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Neo-Nazizm § Türkiye

Ülkü Ocakları akademisyenler,[6][7][8][9][10] ana akım medya[11][12] ve solcu kaynaklar tarafından neo-faşist olarak nitelendirilmiştir.[13][14] Milliyetçi Hareket Partisi'ne (MHP) yakın bağlantıları olan gençlik örgütü,[15] 12 Eylül öncesi dönemde MHP'nin paramiliter veya militan kanadı olarak tanımlanmıştır.[16][17][18][19][20] Albay Alparslan Türkeş tarafından 1960'lı yılların başında kurulmuş örgüt 1970'li yılların sonlarında, üyelerinin sol eylemci ve militanlarla kentsel gerilla savaşına girdiği Türkiye'deki siyasi şiddet dönemi sırasında öne çıkmaya başlamıştır. Akademisyenler, örgütü bu dönemdeki şiddet ve cinayetlerin çoğundan sorumlu bir ölüm mangası olarak nitelendirmiştir. 100'den fazla Alevi'nin öldürüldüğü ve basında genişçe yer bulmuş saldırıları Aralık 1978'de Maraş'ta gerçekleşmiştir. İdeolojilerinde ve etkinliklerinde, Kürtler, Aleviler,[21] Ermeniler, Yunanlar, genel olarak Hristiyanlar ve Yahudiler de dahil olmak üzere, Türkiye'deki neredeyse tüm Türk ve Sünni olmayan unsurlara düşmanlık bulunmaktadır.[22][23][24]

Milliyetçi Hareket Partisi neo-faşist olarak tanımlanır[25][26][27][28][29] ve aşırı sağ yelpazede konumlandırılır.[30][31][32] Şiddet yanlısı paramiliter Ülkü Ocakları[33] ve organize suç örgütleri ile bağlantılıdır.

Ümit Özdağ liderliğindeki Zafer Partisi'nin de göçmen karşıtı ve sağ popülist söylemleriyle Marine Le Pen liderliğindeki Ulusal Birlik ve Giorgia Meloni liderliğindeki İtalya'nın Kardeşleri partileri gibi Avrupalı neo-faşist partilerle olan benzerliği tartışılmıştır.[34][35][36][37][38]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Türk kızına ırkçı saldırı". Haberturk.com. 18 Mayıs 2008. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2011. 
  2. ^ 2007 Alman nüfus sayım raporları ve suç verileri.
  3. ^ Angell, Alan (1991). The Cambridge History of Latin America, Vol. VI, 1930 to the Present. Ed. Leslie Bethell. Cambridge; New York: Cambridge University Press. s. 318. ISBN 978-0-521-26652-9. 1 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2022. 
  4. ^ Leight, Jessica (3 Ocak 2005). "Chile: No todo es como parece". COHA. 27 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2008. 
  5. ^ Leonard, Thomas M. Encyclopedia Of The Developing World. Routledge. 1-57958-388-1. s. 322
  6. ^ Sullivan, Colleen (2011). "Grey Wolves". In Martin, Gus. The SAGE Encyclopedia of Terrorism(2nd ed.). Sage Publications. pp. 236–7 8 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  7. ^ Karasapan, Omer (1989). "Turkey and US Strategy in the Age of Glasnost". Middle East Report, 160. s. 7. doi:10.2307/3013440. JSTOR 260523. The US also established contacts with the neofascist Nationalist Movement Party and its militants, the Grey Wolves. 
  8. ^ Aslan, Fikret; Bozay, Kemal, ed. (2012). Graue Wölfe Heulen wieder: Türkische Faschisten und ihre in Deutschland Vernetzung. 11 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca) (3. basım). Unrast Verlag. ISBN   978-3-89771-035-1.
  9. ^ Canefe, Nergis; Bora, Tanıl (2004). "Türk Siyasetinde Avrupa Anti-Avrupa Düşüncelerinin Entelektüel Kökenleri: Radikal Türk Milliyetçiliği Örneği". Ali Çarkoğlu'nda; Rubin Barry. Türkiye ve Avrupa Birliği: İç Politika, Ekonomik Bütünleşme ve Uluslararası Dinamik. Routledge. s.   125 8 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 129 8 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. ISBN   978-1-135-76120-2.
  10. ^ Cooley, John K. (2002). Unholy Wars: Afghanistan, America and International Terrorism (3.3alıntı=A Turkish Fascist youth group, the "Grey Wolves," was recruited to fight with the Chechens. bas.). Londra: Pluto Press. s. 195. ISBN 978-0-7453-1917-9. 
  11. ^ Apple Jr, R. W. (25 May 1981). "Trial of Mehmet Ali Agca: 6 years of neofascist ties" 8 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The New York Times.
  12. ^ Starr, Stephen (15 Şubat 2016). "Turkey protective of ethnic Turkmens in Syria". The Irish Times. 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022. ...the Grey Wolves, a neo-fascist, militant youth group... 
  13. ^ Dixon, Norm (28 Nisan 1999). "Kurds defy repression with strong vote for HADEP". Green Left Weekly. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2019. 
  14. ^ Maass, Alan; Gagné, Tom (11 Ağustos 2016). "The coup that followed the coup in Turkey". socialistworker.org (Socialist Worker). 8 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022. ...the far-right Nationalist Movement Party (MHP), with its openly fascist "Grey Wolves" youth organization... 
  15. ^ "Video shows Turkish police singing Grey Wolf march". Hürriyet Daily News. 25 Nisan 2011. 19 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022. The Grey Wolves, also commonly referred to as the Ülkü Ocakları (Idealist Hearths), are a youth organization with close links to the MHP. 
  16. ^ Atkins, Stephen E. (2004). "Grey Wolves (Turkey)". Encyclopedia of Modern Worldwide Extremists and Extremist Groups. Westport, Connecticut: Greenwood Press. pp. 110–111 8 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. ISBN 978-0-313-32485-7.
  17. ^ "Crying "Wolf": Why Turkish Fears Need Not Block Kurdish Reform". Europe Report N°227. Brussels: International Crisis Group. 7 October 2013. pp. 9–10. Archived from the original on 1 September 2014.
  18. ^ Combs, Cindy C.; Slann, Martin (2007). "Bozkurtlar". Terörün ansiklopedisi. New York: Dosyadaki Gerçekler. s.  110 28 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. ISBN 978-1-4381-1019-6. MHP'nin gayri resmi militan kolu olan Bozkurtlar sokak cinayetlerinde ve silahlı çatışmalarda yer aldı.
  19. ^ Combs, Cindy C.; Slann, Martin (2007). "Bozkurtlar". Terörün ansiklopedisi. New York: Dosyadaki Gerçekler. s.   110 28 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. ISBN   978-1-4381-1019-6. MHP'nin gayri resmi militan kolu olan Bozkurtlar sokak cinayetlerinde ve silahlı çatışmalarda yer aldı.
  20. ^ "6-7 Eylül olaylarına düzenlenen fotoğraf sergisi kınandı" 19 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Hürriyet Daily News. 9 Eylül 2005 .
  21. ^ Jégo, Marie (30 Nisan 1999). "Turquie: les différents masques du loup". Le Monde (Fransızca). 8 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022. Pour la minorité religieuse alévie – ces « protestants » de l'islam, près de quinze millions de personnes, et parmi elles nombre de Kurdes –, marquée par les terribles massacres perpétrés en particulier par les « Loups gris » à Maras (1978) ou à Sivas (1979, 1993), le retour du MHP n'est pas une bonne nouvelle. 
  22. ^ "2013 Annual Report on the Protection of the Constitution"(PDF). German Federal Ministry of the Interior. p. 27. Archived from the original(PDF)on November 7, 2014. The Turkish nationalist "Ülkücü" movement is ideologically rooted in exaggerated nationalism, linked with an overstated image of its own ethnicity. The ideology is characterized by very distinct, often also racist, enemy concepts of ethnic minorities in Turkey. These minorities include Kurds, Armenians, Greeks and Jews.
  23. ^ Baumgärtner, Maik; Diehl, Jörg (15 February 2014). "Türkische Nationalisten in Deutschland: Die unheimlichen Grauen Wölfe [Turkish nationalists in Germany: The Uncanny Grey Wolves]". Der Spiegel(in German). Archived from the original on 2 November 2014. In Deutschland sollen mindestens zehntausend Personen zu dieser Szene zählen. [...] Die Grauen Wölfe träumen von der Vereinigung aller Turkvölker zu einer Großtürkei, die vom Balkan bis Zentralasien reichen soll. Die Liste derer, die sie verachten und bekämpfen, ist lang: Kurden, Armenier, Griechen, Juden, Schwule und Christen.
  24. ^ "Murder in Anatolia: Christian missionaries and Turkish ultranationalism" (PDF). Berlin: European Stability Initiative. 12 Ocak 2011. ss. 1-2. 24 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Mart 2019. Both in Malatya and in Istanbul the local branches of the ultranationalist Grey Wolf youth organisation (Ulku Ocaklari) had also organised demonstrations against Christians. 
  25. ^ Arıkan, E. Burak (1999). The Programme of the Nationalist Action Party: An Iron Hand in a Velvet Glove?. Turkey Before and After Atatürk. Frank Cass. s. 122. 
  26. ^ Jacoby, Tim (2012). Fascism, Civility and the Crisis of the Turkish State. Political Civility in the Middle East. Routledge. s. 112. 
  27. ^ globalsecurity, Nationalist Movement Party (MHP Milliyetçi Hareket Partisi) 20 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  28. ^ "Grey Wolves, Turkey's neo-fascist group that is banned in France". 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  29. ^ Ali Erken, St.Antony’s. The Construction of Nationalist Politics in Turkey: The MHP: 1965-1980 30 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  30. ^ Ali Dağlar (20 Temmuz 2008). "MHP artık Avrupalı bir aşırı sağ parti ve anamuhalefet adayı". hurriyet.com.tr. 28 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2015. 
  31. ^ "Turkish far right on the rise" (İngilizce). independent.co.uk. 20 Nisan 1999. 28 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2015. 
  32. ^ "Turkey and the EU: Will they Split before they Marry?" (İngilizce). spiegel.de. 3 Ekim 2005. 28 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2015. 
  33. ^ Sullivan, Colleen (2011). Grey Wolves. The SAGE Encyclopedia of Terrorism (Second bas.). Sage. s. 236. 
  34. ^ "Ümit Özdağ'ın hedefinde olmaktan şeref duyarım". 17 Ocak 2023. 5 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2023. 
  35. ^ "Türkiye'nin Wilders'i: Psikolojik harp uzmanı Ümit Özdağ". 5 Mayıs 2022. 16 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2023. 
  36. ^ "Foreign Policy'den Ümit Özdağ yorumu". 12 Temmuz 2022. 16 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2023. 
  37. ^ "Fehmi Koru: Şunu iyi bilelim, artık bizim de bir Le Pen'imiz var". 7 Mayıs 2022. 7 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2023. 
  38. ^ "Turkey's Far Right Has Already Won". 12 Temmuz 2022. 28 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2023. 


"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Neo-faşizm&oldid=33947104" sayfasından alınmıştır